برای کاربران مادربردها و لپتاپهای گیگابایت، آشنایی با روش ورود به بایوس و انجام تنظیمات کلیدی، میتواند تأثیر چشمگیری در بهبود عملکرد، رفع مشکلات احتمالی داشته باشد. این مقاله به بررسی روشهای ورود به بایوس و منوی بوت Gigabyte، تنظیمات مهم مانند XMP، Resizable BAR و بهروزرسانی بایوس میپردازد و شما را در مدیریت بهتر سختافزار یاری میکند.
فهرست مطالب این مقاله:
- مقدمه
- بایوس چیست و چرا مهم است؟
- روشهای ورود به بایوس در مادربردها و لپتاپهای گیگابایت
- آشنایی با محیط بایوس گیگابایت
- تنظیمات مهم و کاربردی در بایوس Gigabyte
- نکات مهم در مورد اعمال و ذخیره تنظیمات
- بهروزرسانی بایوس مادربرد Gigabyte
- جمعبندی و پاسخ به پرسش های پرتکرار
مقدمه
بایوس (BIOS) دروازهای حیاتی برای راهاندازی صحیح کامپیوتر است و یکی از اولین کارها بعد از اسمبل سیستم، اعمال تنظیمات و بهینهسازیهای لازم در بایوس است.
بایوس وظایف حیاتی متعددی از جمله تست و تنظیمات پایه سختافزار و راهاندازی فرآیند بوت را بر عهده دارد. برای کاربران مادربردها و لپتاپهای گیگابایت، درک روش ورود به بایوس گیگابایت و تنظیمات مهم آن میتواند در عیبیابی مشکلات، بهینهسازی عملکرد و شخصیسازی سیستم بسیار مفید باشد.
این مقاله به بررسی جامع روشهای ورود به بایوس و منوی بوت مادربردهای گیگابایت معرفی تنظیمات کلیدی در دستگاههای گیگابایت میپردازد.
بایوس چیست و چرا مهم است؟
بایوس Basic Input/Output System یک تراشه کوچک حاوی نرمافزار است که روی مادربرد کامپیوتر قرار دارد و با روشن شدن کامپیوتر، اولین نرمافزاری است که به اجرا در میآید. وظایف اصلی بایوس شامل انجام تست خودآزمایی هنگام روشن شدن POST برای بررسی عملکرد صحیح سختافزار مانند پردازنده، حافظه رم و کارت گرافیک، مقداردهی اولیه سختافزار از جمله تنظیم سرعت پردازنده و فرکانس حافظه، یافتن و بارگذاری سیستم عامل از دستگاه بوت انتخابی و ارائه رابط کاربری برای اعمال تنظیمات سختافزاری است.
در همین رابطه بخوانید:
- رابط UEFI چیست و چه تفاوتهایی با بایوس (BIOS) دارد؟
- از شروع روشن شدن کامپیوتر تا شروع بکار سیستم عامل چه اتفاقاتی می افتد؟
- مادربرد چیست؟ آشنایی با کاربرد اجزای مادربرد کامپیوتر و لپ تاپ
اهمیت دسترسی و تنظیم بایوس در مواردی مانند تغییر ترتیب بوت برای انتخاب درایو بوت، فعالسازی قابلیتهای خاص مانند فناوری مجازیسازی، بهینهسازی عملکرد حافظه رم با فعالسازی پروفایل حافظه رم، تنظیمات امنیتی برای حفاظت از دسترسیهای غیرمجاز و عیبیابی مشکلات سختافزاری از طریق بررسی وضعیت سنسورها مشهود است. محیط بایوس گیگابایت امروزه بر پایه استاندارد UEFI Unified Extensible Firmware Interface بنا شده است که یک رابط کاربری گرافیکی با قابلیت استفاده از ماوس و امکانات پیشرفتهتر نسبت به بایوسهای قدیمیتر ارائه میدهد.
روشهای ورود به بایوس در مادربردها و لپتاپهای گیگابایت
برای ورود به بایوس در دستگاههای گیگابایت، معمولاً لازم است کلید خاصی را هنگام روشن شدن کامپیوتر فشار دهید. کلیدهای رایج برای این منظور در دستگاههای گیگابایت عبارتند از:
- Delete یا Del: رایجترین کلید برای مادربردها.
- F2: اغلب در لپتاپها به کار میرود.
- F12: در مادربردهای گیگابایت منوی بوت را باز میکند.
- Esc: در برخی لپ تاپ ها منوی بوت را باز میکند.
بهترین راه برای یافتن کلید صحیح مراجعه به دفترچه راهنمای دستگاه یا جستجو در اینترنت با ذکر مدل مادربرد یا لپتاپ و عبارت «BIOS key» است. همچنین در لحظات ابتدایی روشن شدن دستگاه، معمولاً پیامی با عنوان "Press [Key] to enter Setup" نمایش داده میشود که کلید صحیح را مشخص میکند.
در مورد لپتاپها، گاهی اوقات نیاز به استفاده از کلیدهای ترکیبی مانند Fn + کلیدهای F2 یا Del است.
در همین رابطه بخوانید:
- نحوه ورود به بایوس در ویندوز 10 و 11
نحوه ورود به بایوس لپ تاپ های لنوو
روش دیگر، ورود از طریق منوی بوت پیشرفته ویندوز است:
- با نگه داشتن کلید Shift و کلیک بر روی Restart در منوی Power ویندوز، وارد منوی بوت پیشرفته شوید.
- گزینههای Troubleshoot و سپس Advanced options را انتخاب کنید.
- در نهایت UEFI Firmware Settings را انتخاب کنید در صورت وجود این گزینه.
نکته مهم، زمانبندی صحیح فشردن کلید ورود به بایوس است که باید بلافاصله پس از روشن شدن دستگاه و قبل از بارگذاری سیستم عامل انجام شود. معمولاً فشردن کلید قبل از نمایش لوگوی گیگابایت یا بلافاصله پس از آن زمان مناسبی است و در صورت عدم موفقیت در تلاش اول، تکرار تلاش پس از خاموش و روشن کردن مجدد دستگاه توصیه میشود.
آشنایی با محیط بایوس گیگابایت
بایوس محصولات گیگابایت دارای یک رابط کاربری گرافیکی با منوهای مختلف است که میتوان با استفاده از صفحه کلید کلیدهای جهتنما، Enter، Esc و در برخی موارد با ماوس در آن حرکت کرد. منوهای اصلی در حالت Advannced Mode مادربردهای گیگابایت شامل موارد زیر است:
- Favorites (F11): تنظیمات مورد علاقه کاربر که میتواند برای دسترسی سریع به آنها اضافه کند.
- Tweaker: تنظیمات مربوط به اورکلاک پردازنده، حافظه و سایر قطعات سیستم.
- Settings: تنظیمات عمومی سیستم، بوت، امنیت و سایر موارد.
- System Info: اطلاعات مربوط به سیستم مانند مدل مادربرد، نسخه بایوس و غیره.
- Boot: تنظیمات بوت، ترتیب بوت و گزینههایی مانند Fast Boot و CSM Support.
- Save & Exit: ذخیره تغییرات اعمال شده در بایوس و خروج از آن.
در صفحه اصلی بایوس اطلاعات پایهای از سیستم مانند مدل مادربرد/لپتاپ، نسخه بایوس، نوع پردازنده، مقدار حافظه رم و تاریخ و زمان سیستم نمایش داده میشود. برای حرکت بین منوها و گزینهها از کلیدهای جهتنما استفاده کرده و برای انتخاب و اعمال تغییرات کلید Enter را فشار دهید. برای بازگشت به منوی قبلی کلید Esc کاربرد دارد.
تنظیمات مهم و کاربردی در بایوس Gigabyte
بایوس (BIOS) یا رابط کاربری UEFI مادربردهای گیگابایت، دروازهای به دنیای تنظیمات سختافزاری سیستم شماست. پیکربندی صحیح این بخش میتواند تاثیر بسزایی در عملکرد، پایداری و امنیت سیستم شما داشته باشد. رابط کاربری بایوس گیگابایت با طراحی کاربرپسند، دسترسی به تنظیمات کلیدی را آسان کرده است. در ادامه به بررسی مهمترین و کاربردیترین تنظیمات در بایوس مادربردهای گیگابایت میپردازیم:
Resizable BAR یا Smart Access Memory
این قابلیت پیشرفته، با بهبود نحوه تبادل اطلاعات بین پردازنده مرکزی (CPU) و کارت گرافیک، به افزایش کارایی در بازیها کمک میکند. قبل از فعال شدن این ویژگی، پردازنده تنها میتوانست به صورت بلوکهای 256 مگابایتی به حافظه ویدئویی (VRAM) کارت گرافیک دسترسی داشته باشد. اما با فعالسازی Resizable BAR یا Smart Acess Memory، پردازنده میتواند به کل حافظه ویدئویی دسترسی پیدا کند و این امر در مواردی منجر به افزایش چند درصدی نرخ فریم در بازیها میشود.
مراحل فعالسازی Resizable BAR در مادربردهای گیگابایت:
معمولا در صفحه اصلی بایوس مادربردهای جدید تنظیمات مربوط به Re-BAR و SAM وجود دارد اما در بخش تنظیمات پیشرفته نیز میتوانید این تنظمات را پیدا کنید.
- فعال کردن Above 4G Decoding: وارد بایوس شده، به بخش Advanced Mode و سپس Settings بروید. گزینه Above 4G Decoding را پیدا کرده و آن را روی Enabled تنظیم کنید.
- فعال کردن Re-Size BAR Support: در همان بخش Settings، گزینه Re-Size BAR Support را پیدا کرده و آن را روی Auto قرار دهید.
- غیرفعال کردن CSM Support: به بخش Boot رفته و گزینه CSM Support را روی Disabled تنظیم کنید.
- ذخیره و راهاندازی مجدد: به بخش Save & Exit رفته و تنظیمات را ذخیره کرده و سیستم را راهاندازی مجدد کنید.
در همین رابطه بخوانید:
- نحوه بهینه سازی سیستم برای بازی و گیم (نرم افزاری و سخت افزاری)
- بهترین نرم افزارهای اورکلاک (Overclock) قطعات کامپیوتر
پروفایل حافظه XMP اینتل یا AMD EXPO در مادربرد گیگابایت
اگر به تازگی سیستم خود را اسمبل کردهاید، حافظههای رم (RAM) شما احتمالاً با سرعت پیشفرض (JEDEC) کار میکنند که ممکن است بسیار پایینتر از سرعت اسمی آنها باشد. فعالسازی پروفایلهای XMP (Extreme Memory Profile) برای اینتل و EXPO (Extended Profiles for Overclocking) برای AMD، به شما این امکان را میدهد تا به سادگی فرکانس و زمانبندیهای بهینه شده توسط سازنده رم را اعمال کنید و از حداکثر پتانسیل حافظه رم خود بهرهمند شوید.
نحوه فعالسازی پورفایل حافظه رم در بایوس Gigabyte
پس از ورود به تنظیمات بایوس، به دنبال گزینهای با نام XMP یا EXPO بگردید. پروفایل حافظه از تنظیماتی است که در حالت "ساده" یا «EZ Mode» اکثر مادربردهای جدید یافت میشود. همچنین در حال پیشرفته میتونید از سربرگ «Tweaker» و با تغییر گزینه Extreme Memory Profile پروفایل حافظه را فعال کنید.
در همین رابطه بخوانید:
- قابلیت XMP در حافظه چیست و چطور آن را فعال کنیم؟
- حافظه RAM چیست؟ وظایف رم و کاربردهای آن چیست؟
توجه داشته باشید که اگر از حافظه با پروفایل XMP روی مادربرد AMD استفاده میکنید، یا از حافظه با پروفایل EXPO روی مادربرد Intel استفاده میکنید، ممکن است نامهای دیگری مانند DOCP یا A-XMP را ببینید.
تنظیمات مربوط به بوت و نصب سیستم عامل
در بایوس مادربردهای گیگابایت، سربرگ Boot نقش مهمی در نحوه راهاندازی سیستم دارد. در این بخش میتوانید اولویت دستگاههای بوت را تعیین کرده و نحوه بوت شدن سیستم را سفارشیسازی کنید. در ادامه به برخی از مهمترین تنظیمات این سربرگ اشاره میکنیم:
در همین رابطه بخوانید:
- آموزش تغییر درایو بوت ویندوز بدون از دست رفتن اطلاعات
- تفاوت MBR و GPT چیست و کدام یک بهتر است؟
نحوه راهاندازی اولویت بوت در بایوس گیگابایت
این بخش به شما امکان میدهد ترتیب بوت شدن دستگاههای مختلف را مشخص کنید. سیستم به ترتیب لیست، تلاش میکند از دستگاههای مشخص شده بوت شود. برای مثال، اگر میخواهید از روی هارد دیسک سیستم عامل راهاندازی شود، باید هارد دیسک در اولویت اول قرار گیرد. و برای نصب ویندوز از حافظه USB باید آن را در اولویت بالا قرار دهید.
- دستگاههای ذخیرهسازی قابل حمل که از فرمت GPT پشتیبانی میکنند، با پیشوند «UEFI:» در لیست دستگاههای بوت مشخص میشوند. برای بوت شدن از سیستم عاملی که از پارتیشنبندی GPT پشتیبانی میکند، دستگاهی را انتخاب کنید که با «UEFI:» شروع میشود.
- اگر میخواهید سیستم عاملی مانند ویندوز 11 نسخه 64 بیتی را نصب کنید که از پارتیشنبندی GPT پشتیبانی میکند، درایو نوری حاوی دیسک نصب ویندوز 11 نسخه 64 بیتی را انتخاب کنید که با «UEFI:» مشخص شده است.
برای تغییر اولویت بوت، معمولاً میتوانید از کلیدهای جهتنما و کلیدهای + و - یا کلیدهای دیگری که در پایین صفحه مشخص شدهاند، استفاده کنید.
تنظیمات بایوس گیگابایت برای بوت از USB
برای نصب سیستم عامل یا راهاندازی سیستم از روی درایو USB در مادربردهای گیگابایت، مراحل زیر را دنبال کنید:
- ابتدا مطمئن شوید که درایو USB شما به درستی فرمت شده و فایلهای نصب سیستم عامل روی آن قرار دارند.
- وارد تنظیمات بایوس شوید.
- به سربرگ Boot بروید.
- در بخش Boot Option Priorities، درایو USB خود را به عنوان اولین گزینه بوت انتخاب کنید. به دنبال گزینهای باشید که نام درایو USB شما را به همراه پیشوند «UEFI:» (در صورت پشتیبانی) نشان میدهد.
- تغییرات را ذخیره کرده و از بایوس خارج شوید. سیستم شما از روی درایو USB بوت خواهد شد و میتوانید مراحل نصب سیستم عامل را آغاز کنید.
سایر تنظیمات سربرگ Boot در بایوس گیگابایت
- وضعیت NumLock هنگام بوت (Bootup NumLock State): این گزینه مشخص میکند که آیا بعد از تست روشن شدن سیستم (POST)، کلید Num Lock صفحه کلید عددی فعال باشد یا خیر.
- نمایش لوگوی تمام صفحه (Full Screen LOGO Show): با فعال بودن این گزینه، لوگوی گیگابایت هنگام روشن شدن سیستم نمایش داده میشود. با غیرفعال کردن آن، لوگو نمایش داده نمیشود.
- بوت سریع (Fast Boot): این گزینه فرآیند بوت شدن سیستم عامل را تسریع میکند. فعال کردن Ultra-Fast سریعترین سرعت بوت را فراهم میکند.
با آشنایی با این تنظیمات، میتوانید کنترل بیشتری بر فرآیند بوت شدن سیستم خود در مادربردهای گیگابایت داشته باشید و به راحتی سیستم عامل مورد نظر خود را نصب کنید. به یاد داشته باشید که برای اطلاعات دقیقتر، همیشه به دفترچه راهنمای مادربرد خود مراجعه کنید.
نحوه فعالسازی TPM در تنظیمات بایوس مادربرد گیگابایت
یکی از پیش نیاز های نصب ویندوز ۱۱، پشتیبانی و فعال بودن TPM 2.0 در مادربرد است. اگر TPM 2.0 در سیستم شما فعال نیست، میتوانید آن را از طریق تنظیمات بایوس مادربرد خود فعال کنید. هنگام تغییر تنظیمات بایوس دقت لازم را داشته باشید، زیرا تغییرات نادرست میتواند منجر به ناپایداری سیستم شود یا از بوت شدن کامپیوتر شما جلوگیری کند. مراحل زیر را با دقت دنبال کنید.
در همین رابطه بخوانید:
- قابلیتها و مزایای ماژول امنیتی MSI TPM 2.0 [تماشا کنید]
فعالسازی TPM در پلتفرمهای مبتنی بر AMD
اگر پردازنده AMD دارید، مراحل زیر را برای فعالسازی TPM 2.0 دنبال کنید:
مرحله ۱: کامپیوتر خود را ریستارت کنید. هنگامی که صفحه بوت ظاهر میشود، کلید Delete را روی کیبورد خود فشار دهید و نگه دارید تا وارد تنظیمات بایوس شوید. این کلید معمولاً برای دسترسی به بایوس در مادربردهای گیگابایت استفاده میشود.
مرحله ۲: پس از ورود به بایوس، در «حالت ساده» (Easy Mode) قرار خواهید گرفت. کلید F2 را فشار دهید تا به «حالت پیشرفته (Advanced Mode)» برای گزینههای پیکربندی بیشتر بروید.
مرحله ۳: به تب Settings در بالای صفحه بروید.
مرحله ۴: از لیست گزینهها، Miscellaneous را انتخاب کنید.
مرحله ۵: گزینه AMD CPU fTPM را پیدا کرده و انتخاب کنید.
مرحله ۶: گزینه AMD CPU fTPM را روی Enabled تنظیم کنید تا TPM 2.0 فعال شود.
مرحله ۷: تغییرات خود را ذخیره کرده و از بایوس خارج شوید. روی Save & Exit در بالای صفحه کلیک کنید.
مرحله ۹: Save & Exit Setup را انتخاب کرده و با انتخاب Yes هنگام درخواست، تأیید کنید. کامپیوتر شما ریستارت خواهد شد و تنظیمات جدید اعمال میشوند.
فعالسازی TPM در پلتفرمهای مبتنی بر اینتل
برای پردازندههای اینتل، فرآیند مشابه است اما با تغییرات جزئی:
مرحله ۱: در رابط بایوس، کلید F2 را فشار دهید تا به حالت پیشرفته بروید.
مرحله ۲: به تب Peripherals در منوی بایوس بروید.
مرحله ۳: گزینه Intel Platform Trust Technology (PTT) را پیدا کرده و انتخاب کنید.
مرحله ۴: گزینه PTT را روی Enabled تنظیم کنید تا قابلیت TPM 2.0 فعال شود.
مرحله ۵: تغییرات خود را با انتخاب Save & Exit ذخیره کنید و هنگام درخواست، تأیید کنید. کامپیوتر شما ریستارت خواهد شد.
با فعال بودن TPM 2.0، سیستم شما اکنون برای نصب ویندوز ۱۱ آماده است.
نکات مهم در مورد اعمال و ذخیره تنظیمات
در منوی Save & Exit، گزینههای زیر برای اعمال تغییرات وجود دارد:
- Save & Exit Setup: ذخیره تمام تغییرات و راهاندازی مجدد سیستم.
- Save & Reboot: مشابه گزینه بالا.
- Exit Without Saving: خروج بدون ذخیره تغییرات.
- Load Optimized Defaults: بازگرداندن تنظیمات به حالت پیشفرض کارخانه.
قبل از ذخیره تنظیمات، مطالعه دقیق پیغامهای هشدار ضروری است. همچنین پس از اعمال تغییرات، بررسی پایداری سیستم اهمیت دارد و در صورت بروز مشکل، بازگرداندن تنظیمات قبلی یا استفاده از Load Optimized Defaults توصیه میشود.
بهروزرسانی بایوس مادربرد Gigabyte
با استفاده از ابزار Q-Flash میتوانید بایوس سیستم را بدون دردسرهای طی کردن فرآیند پیچیده فلش کردن بایوس و بدون نیاز به ویندوز بهروزرسانی کنید.
بهروزرسانی بایوس گیگابایت با استفاده از ابزار Q-Flash
- از وبسایت گیگابایت، آخرین فایل فشرده بهروزرسانی بایوس مطابق با مدل مادربرد خود را دانلود کنید.
- فایل را استخراج کرده و فایل جدید بایوس را در حافظه فلش USB یا هارد دیسک خود ذخیره کنید. (توجه: حافظه فلش USB یا هارد دیسک باید از سیستم فایل FAT32/16 استفاده کند.)
- سیستم را ریستارت کنید. در طول فرآیند POST (Power-On Self-Test)، کلید End را فشار دهید تا وارد Q-Flash شوید. توجه: شما میتوانید با فشردن کلید End در طول POST یا کلیک بر روی نماد Q-Flash یا فشردن کلید F8 در تنظیمات بایوس به Q-Flash دسترسی پیدا کنید.
- در صفحه اصلی Q-Flash، گزینه Update BIOS را انتخاب کنید.
- فایل بهروزرسانی بایوس را انتخاب کنید.
- پس از اتمام فرآیند بهروزرسانی، سیستم مجدداً راهاندازی میشود.
نکات ایمنی بروزرسانی بایوس:
- مطمئن شوید که فایل بهروزرسانی بایوس با مدل مادربرد شما مطابقت دارد.
- برای اطمینان از یکپارچگی بهروزرسانی بایوس، سیستم به طور خودکار خاموش و مجدداً روشن میشود. سپس فلش کردن بایوس با Q-Flash شروع خواهد شد.
- هنگامی که سیستم در حال خواندن/بهروزرسانی بایوس است، سیستم را خاموش یا ریستارت نکنید. همچنین از بروزرسانی بایوس در ساعاتی که احتمال قطع برق وجود دارد اجتناب کنید.
- هنگامی که سیستم در حال بهروزرسانی بایوس است، حافظه فلش USB یا هارد دیسک را جدا نکنید.
در همین رابطه بخوانید:
- آموزش کامل آپدیت بایوس مادربرد MSI [تماشا کنید]
جمعبندی و پاسخ به پرسش های پرتکرار
بایوس گیگابایت با رابط کاربری پیشرفته UEFI، امکانات گستردهای برای مدیریت و تنظیم سختافزار ارائه میدهد. از فعالسازی قابلیتهایی مانند Resizable BAR و XMP برای بهبود عملکرد گرفته تا تغییر اولویت بوت و نصب سیستم عامل، این تنظیمات میتوانند تجربه کاربری را به سطح بالاتری برسانند. همچنین فعالسازی TPM برای پشتیبانی از ویندوز 11 و بهروزرسانی بایوس با ابزار Q-Flash، امنیت و پایداری سیستم را تضمین میکند.
مدیریت صحیح بایوس گیگابایت، نه تنها امکان اورکلاک و بهینهسازی را فراهم میکند، بلکه از بروز مشکلات احتمالی در عملکرد سیستم جلوگیری میکند. با بهرهگیری از این راهنما، کاربران قادر خواهند بود به راحتی از تمامی قابلیتهای سختافزاری سیستم خود استفاده کنند و تجربهای پایدار و بهینه داشته باشند.
چگونه به بایوس مادربرد گیگابایت وارد شویم؟
معمولاً با فشردن کلید Delete یا F2 هنگام روشن شدن سیستم میتوانید وارد بایوس شوید. در بعضی مدلهای لپ تاپ ممکن است نیاز به نگه داشتن کلید Fn هم داشته باشید.
چگونه اولویت بوت را در بایوس گیگابایت تغییر دهیم تا از USB بوت شود؟
پس از ورود به بایوس، به بخش Boot رفته و در قسمت Boot Option Priorities، درایو USB خود را به عنوان گزینه اول انتخاب کنید. راه سادهتر ورود مستقیم به منوی بوت و انتخاب درایو مورد نظر است.
آیا میتوان تنظیمات بایوس را در لپتاپ گیگابایت تغییر داد؟
بله، تنظیمات بایوس گیگابایت در لپتاپها نیز قابل تغییر است و معمولاً با فشردن کلید F2 هنگام روشن شدن لپتاپ میتوانید به آن دسترسی پیدا کنید.
چه تنظیماتی در بایوس گیگابایت برای نصب ویندوز از USB مهم هستند؟
مهمترین تنظیم، قرار دادن درایو USB در اولویت اول بوت است. همچنین ممکن است نیاز به غیرفعال کردن Secure Boot و تنظیمات مربوط به CSM داشته باشید.
نظر خود را اضافه کنید.
برای ارسال نظر وارد شوید
ارسال نظر بدون عضویت در سایت