تلویزیون ایرانی یا تلویزیون مونتاژ ایران؛ مسئله این است!

تلویزیون یکی از پر مصرف‌ترین لوازم خانگی در کشور ماست و تولیدکنندگان زیادی در داخل و خارج از کشور در این زمینه در حال فعالیت هستند. اما در مورد یک تلویزیون تولید شده در داخل و با برندهای داخلی، آیا می‌توانیم بگوییم که واقعاً ایرانی است؟! به صورت کلی آیا عبارت «تلویزیون ایرانی» محلی از اعراب دارد؟

صنعت الکترونیک و به خصوص لوازم خانگی در دنیا به سرعت در حال پیشرفت است و هر روز می‌بینیم که جدیدترین محصولات با فناوری‌های بسیار جذاب و نوآورانه وارد بازار می‌شوند. تلویزیون به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و البته مهم‌ترین لوازم خانگی شناخته می‌شود و با توجه به اینکه شرکت‌های بزرگی در دنیا زمام کنترل بازار و وارد کردن فناوری‌های جدید به آن را در دست دارند، کالایی به شدت استراتژیک محسوب می‌شود.

آیا می‌توان در ایران تلویزیون ساخت؟
همانطور که می‌دانید یک تلویزیون از یک پنل اصلی به همراه مدارات داخلی شامل تغذیه، کنترل و مدارات رادیویی تشکیل می‌شود که هر کدام داستان تولید خاص مربوط به خود را دارند.

در این میان شاید مهمترین و خاص‌ترین بخش‌، پنل تلویزیون باشد و به دلیل اینکه در بخش‌های دیگر یک تلویزیون به ثبات و حد مناسب و بالایی در فناوری رسیده‌ایم، بیشترین تغییرات هر ساله با معرفی پنل‌‎های جدید وارد دنیای فناوری می‌شوند و سعی در این است که کیفیت تصویر با افزایش کیفیت پنل، بالاتر برود.

با این حال در کشور ما از سالیان قدیم تولیدکنندگان تلویزیون حضور داشته‌اند که برندهای خوش نامی مانند شهاب، پارس، صنام، ایران ناسیونال، ایکس ویژن، اسنوا و ... محصولات خود را روانه بازار می‌کردند. با وارد شدن به دوران تلویزیون‌های LCD و LED و غفلتی که در سالیان ابتدایی عرضه این محصولات به عمل آمد متأسفانه بسیاری از برندهای ایرانی از قافله جا مانده و نتوانستند در جریان رقابت شدید با غول‌هایی مانند سونی، ال‌جی، شارپ و سامسونگ چندان در اوج قرار بگیرند، چرا که دلیل اصلی این موضوع عدم بومی بودن فناوری در ایران و تعلق کامل آن به خارج از کشور بود.

در واقع در دنیا یک اصل تازه به وجود آمده که بنیان و اصل آن مربوط به تجارت آزاد است. یک محصول بزرگ شامل هزاران قطعه است که عملاً تولید همه آنها در یک کشور ممکن نیست و هیچ شرکتی نمی‌تواند ادعا کند که کل چرخه یک محصول را در داخل طی می‌کند. البته در این زمینه کشور چین را باید مستثنی دانست که به هزار و یک دلیل با کلیه کشورهای دنیا در تولید محصولات فناوری متفاوت و سرآمد است و می‌تواند قریب به 90 درصد از تجهیزات و قطعات مورد استفاده در صنایع خود را به صورت بومی و ملی تهیه کرده و مورد استفاده قرار دهد.

در مورد تلویزیون که کالایی با هزاران قطعه مهم و پیشرفته (و در صدر آنها، پنل نمایشگر) است اما باید یک حقیقت را قبول کنیم که اصولاً تولید تلویزیون کاملاً ایرانی ممکن نیست. در واقع وقتی شما یک محصولی را به نام کشور خودتان بزنید باید حداقل بخش مهمی از آن را خودتان تولید کرده باشید و یا لا‌اقل در طراحی و توسعه آن نقش داشته باشید. اما در صنعت تلویزیون در واقع نه پنل در ایران تولید می‌شود و نه طراحی مدارات در کشور ما صورت می‌گیرد.

در خوشبینانه‌ترین حالت ما می‌توانیم مونتاژ کننده مدارات داخلی تلویزیون باشیم که آن هم با دستگاه‌هایی صورت می‌گیرد که از کشورهای خارجی خریداری شده‌اند و تنها برای مونتاژ یک بُرد خاص، برنامه‌ریزی شده‌اند.

در عین حالت باید توجه شود که عبارت «ساخت ایران» با «تلویزیون ایرانی» متفاوت است. برای روشن شدن این قضیه می‌توانیم به سالیان گذشته رجوع کنیم که با وضعیت بازتر سیاسی و مراودات اقتصادی با کشورهایی مانند کره جنوبی، برندهای سامسونگ و ال‌جی کارخانه‌ها و شرکای بسیار بزرگی در ایران داشتند و علاوه بر تلویزیون، شاهد تولید بسیاری دیگر از محصولات لوازم خانگی و یا حتی دستگاه‌های کامپیوتری در کشور بودیم که پشت آنها عبارت «ساخت ایران» درج می‌شد اما برند اصلی و نگاشته شده روی دستگاه همان سامسونگ و ال‌جی بود.

تلویزیون ایرانی یا مونتاژ شده ایرانی؟
در زمینه تولید تلویزیون تلاش‌های بسیار زیادی برای انتقال فناوری به کشور از سوی شرکت‌های داخلی صورت گرفت و اگر شرایط تحریمی ایجاد نمی‌شد شاید امروز ایران هاب منطقه‌ای شرکت‌هایی مانند سامسونگ و ال‌جی برای تولید محصولاتی مانند تلویزیون، یخچال، لباس‌شویی و دیگر لوازم خانگی به دیگر کشورهای منطقه بود. در واقع شرایط عالی ایران از لحاظ قیمت تولید تمام شده بسیار پایین برای محصول که به دلیل دستمزد پایین کارگران، هزینه‌های نسبتاً کمتر حمل و نقل و همچنین احداث کارخانه در مقایسه با کشورهای منطقه است می‌توانست بهترین موقعیت برای سرمایه‌گذاران معتبر خارجی برای احداث مراکز تولید محصولات در ابعاد وسیع جهانی باشد.

در کنار این تولیدکنندگان اما برندهای ایرانی نیز وجود دارند که صاحب امتیازهای ایرانی دارند. در مورد تولید تلویزیون با شرکت‌های ایرانی بحث متفاوتی در این زمینه روبرو هستیم و برندهایی مانند صنام، اسنوا، شهاب، ایکس ویژن و ... در کشور فعالیت خود را از چندین سال پیش با فناوری نزدیک به روز، شروع کرده‌اند و یا از سر گرفته‌اند که در مورد این محصولات نیز باید گفت که تجهیزات مورد نیاز خط تولید برای ساخت محصول به صورت تمام و کمال از خارج از کشور وارد شده و در کارخانه‌های داخل کشور مونتاژ می‌شوند.

حتی در این مورد نمونه‌های نه چندان جالبی را نیز می‌توان مثال زد که به صورت کلی یک محصول به صورت مونتاژ شده 100 درصدی در خارج از کشور و عموماً در چین، تولید شده، وارد کشور می‌شد و تنها در ایران داخل کارتن و جعبه‌های داخلی قرار گرفته و با نام آن برند و عبارت دروغین و غلط «ساخت ایران» به فروش می‌رسید که هدف از این کار تنها دور زدن قوانین گمرکی و استفاده از یارانه‌های خاصی بود که تولیدکنندگان محصول ایرانی باید مشمولان واقعی آن می‌بودند.

در این حال اما یک بخش مهم و پایه یعنی بدنه و فناوری ساخت قالب‌های پلاستیکی متراکم برای دستگاه‌های الکترونیکی مانند تلویزیون در کشور ما به خوبی تولید می‌شود و طی سالیان گذشته با خرید فناوری‌های مهم و سپس بومی کردن درصد قابل توجهی از آن توانسته‌ایم به ثبات خوبی در این بخش برسیم. سرمایه‌گذاری کارآمدی که از سوی چند شرکت داخلی مونتاژ کننده صورت گرفته می‌تواند علاوه بر نیاز آنها پاسخگوی بسیاری از احتیاجات شرکت‌های دیگر هم باشد و شاید این اولین قدم‌ها برای تولید بومی‌تر تلویزیون در کشور باشد.

آیا جایگزین شدن تلویزیون‌های خارجی با داخلی ممکن است؟
بعد از این مقدمه بهتر است برویم سراغ موضوع جدیدی که چندی پیش توسط رضا رحمانی، وزیر صمت مطرح شده و آن تولید تلویزیون‌های ایرانی و عرضه آنها در بازار است. رحمانی در این زمینه در مصاحبه‌ای با یکی از رسانه‌های گروهی اعلام کرده بود:

به زودی تلویزیون‌های خارجی که برخلاف همه قرارداد‌ها، نمایندگی شان را در ایران تعطیل کردند با نمونه‌های داخلی جایگزین می‌شوند.

این موضوع و گزاره ابتکاری برای آن، از اساس دارای ایراد است؛ چرا که ما در صنعت تلویزیون به هیچ عنوان خودکفا نیستیم تا بتوانیم آن را با نام محصولی داخلی و برای جایگزینی محصولات رقیب خارجی تولید کرده و در بازار عرضه کنیم.

بنا بر نظر بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند استفاده از عبارت «تلویزیون ایرانی» به جای اینکه بتواند به این صنعت کمک کند در واقع برهم زننده آرامش موجود در بازار است چرا که از نظر تبلیغات، پشتیبانی و خدمات به هیچ عنوان در این زمینه خوب عمل نشده تا حتی در صورتی که با یک برند ایرانی روبرو می‌شویم احساس کیفیت بالا و در حد رقبای خارجی داشته باشیم.

پنل تلویزیون تنها توسط سه کشور در مقیاس انبوه تولید می‌شود

همانطور که گفتیم در گذشته بیشتر قطعات یک تلویزیون از خارج وارد شده و در ایران سرهم می‌شدند. در حال حاضر تولیدکنندگان تلویزیون داخلی معتقدند که راه‌اندازی یک خط تولید که بتواند پنل، برد و سایر بخش‌ها را در داخل کشور تولید کند صرفه اقتصادی ندارد.

مالزی، چین و سنگاپور سه کشور اصلی تولید کننده قطعات مورد نیاز در ساخت پنل تلویزیون هستند و پس از تحریم‌های اخیر علیه ایران، کشور چین جایگزین کره جنوبی در واردات پنل شده است و به همین دلیل برندهایی مانند سامسونگ و ال‌جی دیگر در ایران تولید مستقیم در مقیاس بزرگ و انبوه ندارند.

صرفه اقتصادی همانطور که در قسمت قبلی به آن اشاره کردیم مهمترین فاکتور در تولید یک محصول، با نگرش کوتاه‌مدت و میان‌مدت است. در این میان می‌توانیم این مثال را بزنیم که برندهای اروپایی هیچ کدام تولیدکننده بزرگ تلویزیون نیستند و حتی در این کشورها نیز از محصولات چینی مانند TCL و کره‌ای مانند سامسونگ و ال‌جی استفاده می‌شود و تنها برند غربی فعال در این زمینه Vizio است که آن هم بیشتر محصولات خود را در کشورهای آمریکای شمالی عرضه می‌کند. البته باید در این زمینه به محصولات ریبرند شده و سفارشی نیز اشاره داشت که در بعضی مواقع برای حفظ وجه یک شرکت و یا تنها مسائل اقتصادی، توسط یک شرکت تولید شده و با برند شرکت دیگر وارد بازار می‌شوند.

در همین زمینه محمدرضا شهیدی دبیر انجمن تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری در گفتگویی با باشگاه خبرنگاران جوان به عدم وجود وضعیت مناسب برای تولید محصولات لوازم خانگی از جمله تلویزیون در سال جاری اذعان نموده و اعلام کرده است:

ما قابلیت تولید یک میلیون دستگاه تلویزیون در کشور را داریم که ۱۵ واحد این تعداد را تولید می‌کند، تنها ۲ برند معروف دنیا در ایران قاچاق است و مابقی برند‌ها نیز در ایران تولید می‌شود.

شهیدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به این موضوع نیز اشاره کرده که داستان تولید تلویزیون و هزینه‌های آن باید به صورت صحیح مدیریت شود:

در دنیا ۳۵۰ کارخانه، تلویزیون  تولید می کنند که ۷ کارخانه از این تعداد پنل‌ ساز هستند و ۵ کارخانه از آن‌ها در چین است. پنل‌ سازی کاملاً متفاوت از قطعات دیگر تلویزیون است و تولید آن هزینه زیادی به همراه دارد.

البته دبیر انجمن تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری معتقد است که استفاده از عبارت تولید تلویزیون ایرانی نه تنها اثر مثبتی ندارد بلکه ممکن است اثر عکس داشته باشد. به عقیده شهیدی افزایش قیمت ارز در سامانه نیما باعث شده که واردات کالا‌های قاچاق به کشور جذاب و خرید و فروش در این شبکه انجام شود.

علی‌رغم همه نامیدی‌ها، آینده می‌تواند روشن باشد
در نهایت باید بگوییم که تولید تلویزیون در کشور حتی با روش‌های مونتاژ 100 درصدی مزایای زیادی دارد و شاید بتواند زمینه‌ساز رشد این صنعت و امیدواری به تولید بومی‌تر محصول در آینده کند.

در واقع در این زمینه می‌توان با یک سیاست‌گذاری صحیح در ابتدای کار فناوری را از کشورهای دیگر خرید و سپس، آرام آرام آن فناوری را بومی کرده و با کسب علم و استفاده از توان مهندسین و متخصصین داخلی که در جریان دانش روز قرار دارند، آن را گسترش داد؛ کاری که کشور چین از 40 سال پیش آغاز کرده و امروز به قدرت اول اقتصادی آسیا و بزرگترین تولید کننده لوازم خانگی در دنیا تبدیل شده است.