نگاهی به کانکتورهای 12VHPWR و 12V-2x6؛ استاندارد ATX 3.1 چگونه مشکل ذوب شدن کانکتور را حل کرد [تماشا کنید]

کانکتور 16 پین 12VHPWR با وعده‌های بسیار از جمله تأمین توان مصرفی کارت گرافیک تنها با یک کابل، ساده‌تر شدن فرایند طراحی بُرد گرافیک و کمک به اسمبل و زیبایی کیس کامپیوتر معرفی شد. اما ضعف‌های طراحی و مشکلات به وجود آمده برای برخی خریداران کارت گرافیک مجهز به این خروجی، باعث شد مدت کوتاهی پس از عرضه، این کانکتور به اصلاح و بازنگری نیاز پیدا کند. در ادامه ضمن بررسی مشکلات کانکتور 12VHPWR، نسخه اصلاح شده آن که در استاندارد ATX 3.1 معرفی شده را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

دانلود و مشاهده در یوتیوب شهر سخت‌افزار

در صورت تمایل می‌توانید با مشاهده این ویدئو در یوتیوب، از ما در امر تولید محتوا حمایت کنید. همچنین امکان تماشای ویدئو در بسترهای داخلی نظیر آپارات و نماشا فراهم شده است.

دانلود و مشاهده در آپارات شهر سخت‌افزار

پاورهای سری EDGE شرکت گرین با پشتیبانی از استاندارد ATX 3.1 طراحی و در بازار کشور عرضه می‌شوند. این پاورها با پشتیبانی از تمامی پروتکشن‌های روز و استفاده از بالاترین قطعات در ساخت، عملکرد باکیفیتی در تمامی سناریوهای کاربردی خواهند داشت و تحت گارانتی 130 ماهه سیاره سبز (گرین) در اختیار کاربران قرار می‌گیرند.

چرا به کابل اضافی برای تامین برق کارت گرافیک نیاز است؟

شیار توسعه PCIe تنها می‌تواند 75 وات توان الکتریکی برای کارت گرافیک فراهم کند و اگر کارت گرافیک شما به توان بیشتری نیاز داشته باشد باید از کانکتورهای برق PCIe که مستقیماً به منبع تغذیه (PSU) سیستم متصل می‌شوند استفاده کنید. به همین دلیل است که طی سال‌های گذشته به ندرت شاهد عرضه کارت گرافیک بدون نیاز به کانکتور برق PCIe بوده‌ایم. برای مثال در این زمینه کارت‌های GT 1030، GTX 1050 2GB،RX 550 و RX 460 به کانکتور برق اضافی نیازی ندارند ولی کارت میان‌رده‌ای مانند RTX 3050 باید مازاد انرژی مورد نیاز خود بر 75 وات توان PCIe را از یک یا چند کانکتور 6  یا 8  پین دریافت کند.

همانطور که می‌دانید سه نوع کانکتور برق 6 پین، 8 پین و 16 پین وجود دارند که وظیفه همه آنها انتقال انرژی مورد نیاز به قطعه (غالباً کارت گرافیک) است و به صورت تکی یا تجمیعی این کار را انجام می‌دهند.

برای سال‌های متمادی، کانکتورهای 8 پین PCIe برای توان‌رسانی به کارت گرافیک مورد استفاده قرار می‌گیرند اما با وجود محدودیت 150 واتی این کانکتور و افزایش تدریجی توان مورد نیاز GPUها، به‌کارگیری 2 یا 3 خروجی 8 پین حتی در کارت‌های میان‌رده به امر متداولی تبدیل شده است.

در همین رابطه بخوانید:

-  چرا برای کارت های گرافیک RTX 40 و RX 7000 به پاورهای ATX 3.0 نیاز است؟

معرفی نسخه اولیه 12VHPWR

استفاده از چند کانکتور، جرقه‌ای بود تا انویدیا به عنوان اولین شرکت به فکر آن بیفتد که استانداردی یکسان در این زمینه تعریف کند و سردرگمی خریداران و تولیدکنندگان در زمینه تامین توان مورد نیاز کارت‌های گرافیک رده بالا و پرمصرف را مرتفع کند.

انویدیا همزمان با معرفی کارت‌های گرافیک سری RTX 3000، از یک کانکتور جدید پرده برداشت. نسخه‌ی Founders Edition کارت‌های بالارده RTX 3000 همگی به یک عدد سوکت 12 پین با طراحی جدید مجهز شدند که می‌توانست به تنهایی توان لازم برای قوی‌ترین کارت‌های گرافیک از جمله RTX 3090 را فراهم کند.

نسخه تکمیل‌شده این کانکتور با نام 12VHPWR (12 Volt High Power) که 4 پین سیگنال برای تعیین وضعیت اتصال و مشخص کردن حداکثر توان قابل انتقال به آن اضافه شده بود، در کارت‌های گرافیک RTX 4000 به کار رفت. اما این‌بار خروجی جدید در انحصار کارت‌های Founders Edition انویدیا نبود و با اضافه شدن به استاندارد ATX 3.0، در مدل‌های رده بالای سایر شرکت‌ها نیز شاهد استفاده از آن بودیم. همچنین حداکثر توان قابل انتقال توسط خروجی 12VHPWR معادل 600 وات اعلام شد که در کنار 75 وات توان قابل ارائه توسط اسلات PCIe، می‌‌تواند کارت‌های گرافیک با مصرف 675 وات را تغذیه کند.

در همین رابطه بخوانید:

- استاندارد ATX 3.0 چیست و پاور ATX 3 چه فرقی با V2 دارد؟

مشکلات 12VHPWR و ریشه‌یابی مشکل ذوب شدن کانکتور

همه چیز خوب به نظر می‌رسید تا اینکه گزارش‌هایی از ذوب شدن کانکتور 12VHPWR از سوی برخی کاربران داده شد و حتی در مواردی کار به آتش‌سوزی نیز رسیده بود. به دنبال این گزارش‌ها، تحقیقات از سوی منابع مختلف برای یافتن ریشه مشکلات آغاز شد.

علاوه بر این، از آنجا که هنوز بسیاری از کاربران منابع تغذیه سازگار با ATX 3.0 را در اختیار نداشتند، باید از کابل‌های مبدل برای برق‌رسانی به کارت گرافیک استفاده می‌کردند. مبدل‌های ساخته شده توسط شرکت‌هایی نظیر CableMod که 4 خروجی هشت پین PCIe را به 12VHPWR تبدیل می‌کرد یا مبدل‌های 90 درجه 12VHPWR نیز در میان گزارش‌های خرابی کاربران به چشم می‌خورد.

بر خلاف برآوردهای اولیه، علت اصلی ذوب شدن مشکلات پیش آمده، استفاده از مبدل یا پاورهای غیر ATX 3.0 نبود. منابع مختلفی از جمله Gamers Nexus و Igors’s Lab پس از بررسی‌های طولانی و مشورت با آزمایشگاه‌های مستقل، ضعف طراحی خروجی 12VHPWR را عامل اصلی مشکلات به وجود آمده تشخیص دادند.

در همین رابطه بخوانید:

- علائم خرابی پاورهای کامپیوتر و مشکلات عمده منبع تغذیه

طراحی فیزیکی کانکتور 12VHPWR به گونه‌ای بود که جا رفتن کامل آن به فشار زیادی نیاز داشت و به همین دلیل برخی از کاربران کابل را به درستی نصب نمی‌کردند. از سوی دیگر، نحوه عملکرد پین‌های حسگر هم اجازه می‌داد حتی با اتصال ناقص کانکتور، جریان برق برقرار شود

مجموع این عوامل باعث می‌شد در برخی موارد که خروجی 12VHPWR به درستی در جای خود فرو نرفته باشد، عبور جریان الکتریکی بالا از اتصالاتی که به خوبی برقرار نشده‌اند، باعث افزایش فزاینده دما و ذوب شدن کانکتور شود. احتمال بروز این مشکل در کارت‌های گرافیک رده بالا که مصرف بیشتری دارند، مخصوصاً RTX 4090، بیشتر از سایر مدل‌ها گزارش شده است.

ورود جسم خارجی به اتصالات نیز به عنوان یکی از عوامل احتمالی بررسی شد.

هر چند بروز این مشکل به طور کامل توسط کاربران قابل پیش‌گیری بود و تعدادی از شرکت‌های سازنده نیز تلاش کردند تقصیر را به گردن نصب نادرست کارت گرافیک بیاندازند، اما یکی از اصول طراحی سخت‌افزار کامپیوتر به خصوص آنهایی که برای عرضه به بازار PC در نظر گرفته می‌شوند، این است که باید طراحی قطعات به گونه‌ای باشد که نقش خطای انسانی در نصب و استفاده نادرست به حداقل برسد.

به این ترتیب با مشخص شدن علت اصلی ذوب شدن کانکتور، نیاز به اصلاح خروجی 12VHPWR بیش از پیش احساس می‌شد.

استاندارد جدید ATX 3.1 12V-2x6

در نهایت نسخه به روز شده 12V-2x6 برای جبران اشکالات 12VHPWR توسط PCI SIG معرفی شد. خروجی 12V-2x6 که بخشی از استاندارد ATX 3.1 به شمار می‌رود، با طراحی جدید و بروزرسانی نحوه عملکرد پین‌های حسگر، احتمال نصب نادرست و کارکرد ناایمن کارت گرافیک را به حداقل می‌رساند.

جالب آنکه کانکتور 12V-2x6 به طور کامل با رابط 12VHPWR منطبق بوده و اگر کارت گرافیکی دارید که از نسخه قدیمی‌تر کانکتور استفاده می‌کند، می‌توانید با خیال راحت از خروجی جدید برای برق‌رسانی به آن استفاده کنید.

پین‌های برق که وظیفه انتقال توان را برعهده دارند، در نسخه جدید 0.25 میلی‌متر کوتاه‌تر شده‌اند و همچنین از طول پین‌های سیگنال هم 1.5 میلی‌متر کاسته شده تا جا زدن کانکتور برای کاربر راحت‌تر شود.

همچنین نحوه کارکرد پین‌های سیگنال (حسگر)‌ هم قدری تغییر کرده و در نسخه جدید، اتصال باز (Open Connect) بودن پین‌های Sense0 و Sense1 به معنای اتصال ناقص کانکتور در نظر گرفته شده و اجازه روشن شدن کارت گرافیک را نمی‌دهد و به جای این حالت، در ATX 3.1 کارت گرافیک باید پین‌های Sense0 و Sense1 را اتصال کوتاه کند. همچنین حالت‌های 150 و 300 وات نیز به استاندارد ATX 3.1 اضافه شده‌ تا در کارت‌های گرافیک میان‌رده و پایین‌رده مورد استفاده قرار گیرند.

 در جدول زیر می‌توانید اطلاعات کامل نحوه تنظیم توان مصرفی بر اساس وضعیت پین‌های Sense0 و Sense1 را ببینید.

• خروجی قدیمی 12VHPWR: H+
• خروجی جدید 12V-2x6: H++

توجه داشته باشید که کابل‌ها و کانکتورهای H+ و H++ با یکدیگر سازگاری دارند و می‌توانید از آنها در کنار هم استفاده کنید اما بعضی ویژگی‌های ایمنی تازه معرفی شده در 12V-2x6 را از دست می‌دهید.

جمع‌بندی و پاسخ به سوالات پرتکرار

خروجی 12VHPWR با هدف جایگزینی کانکتورهای 6 و 8 پینی PCIe و تأمین توان مصرفی کارت‌های گرافیک رده بالا تا 600 وات و تنها با یک کانکتور معرفی شد. مثل بسیاری از دیگر فناوری‌ها و استانداردهای تازه معرفی شده، کانکتور جدید هم در ابتدا با مشکلاتی در طراحی و ساخت مواجه بود که منجر به ذوب شدن کانکتور بعضی کارت‌های گرافیک می‌شد.

خروجی اصلاح شده 12V-2x6 با هدف برطرف کردن کاستی‌های 12VHPWR به عنوان بخشی از استاندارد ATX 3.1 معرفی شد که با ایجاد بعضی تغییرات در طراحی فیزیکی و اصلاح عملکرد پین‌های سیگنال، ایمنی کانکتور را افزایش داد.

در همین رابطه بخوانید:

- راهنمای خرید بهترین پاور کامپیوتر (منبع تغذیه) در بازار ایران
- بررسی اجمالی پاور Green GP1300B-Edge؛ نسل جدید پاورهای قدرتمند گرین مبتنی بر ATX 3.1 [تماشا کنید]

اگر تجربه استفاده از کانکتورهای تغذیه PCIe را داشته‌اید آن را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

پاورهای سری EDGE شرکت گرین با پشتیبانی از استاندارد ATX 3.1 طراحی و در بازار کشور عرضه می‌شوند. این پاورها با پشتیبانی از تمامی پروتکشن‌های روز و استفاده از بالاترین قطعات در ساخت، عملکرد باکیفیتی در تمامی سناریوهای کاربردی خواهند داشت و تحت گارانتی 130 ماهه سیاره سبز (گرین) در اختیار کاربران قرار می‌گیرند.

چگونه بفهمیم از کدام نسخه از کانکتور استفاده می‌کنیم؟

روی کانکتورهای جدیدتر 12V-2x6 حروف H++ حک شده در حالی که کانکتورهای 12VHPWR با حروف H+ مشخص می‌شوند. همچنین با مراجعه به جعبه، دفترچه راهنما یا وبسایت سازنده پاور و کارت گرافیک، می‌توانید از نسخه کانکتوری که در اختیار دارید مطلع شوید.

آیا می‌توان کابل 12V-2x6 را به کانکتور 12VHPWR وصل کرد؟

بله؛ کانکتورهای 12VHPWR و 12V-2x6 با هم سازگاری دارند و می‌توانید آنها را به جای هم استفاده کنید. البته برای دسترسی کامل به بهبود‌های ایمنی 12V-2x6 باید هر دو کانکتور از نوع 12V-2x6 باشند و حروف H++ روی آنها حک شده باشد.

برای جلوگیری از ذوب شدن کانکتور 12VHPWR چه کار کنیم؟

داشتن کارت گرافیک مجهز به کانکتور 12VHPWR به این معنا نیست که حتماً کارت گرافیک‌تان ذوب خواهد شد! در صورتی که از این کانکتور استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که آن را به صورت محکم، تا آخر و به درستی جا زده باشید؛ در این صورت با مشکل داغی بیش از حد کانکتور مواجه نمی‌شوید.

کانکتورهای 12VHPWR و  12V-2x6 چند پین دارند؟

کانکتورهای 12V-2x6 و 12VHPWR دارای 12 پین برق هستند که در دو ردیف 6 تایی (2x6) کنار هم قرار گرفته‌اند. علاوه بر این، 4 پین سیگنال هم بالای کانکتور اصلی تعبیه شده‌ که وظیفه انتقال اطلاعات مربوط به اتصال، عملکرد صحیح و حداکثر توان بین GPU و پاور را برعهده دارد. بنابراین کانکتورهای جدید در مجموع 16 پین دارند.

آیا پاورهای مجهز به استاندارد ATX 3.1 وارد بازار شده‌اند؟

بله برند‌های معتبر پاورهای مجهز به استاندارد ATX 3.1 و کانکتور اصلاح شده 12V-2x6 را به بازار عرضه کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به پاورهای سری EDGE گرین اشاره کرد.