چرا نرم‌افزارهای دانلود مانند IDM قاتل خاموش درایو SSD شما هستند؟

حتی سریع‌ترین SSDها هم محدودیت دارند. دانلود فایل‌های بزرگ یا استفاده از دانلود منیجرهایی که فایل‌ها را در قطعات کوچک دریافت می‌کنند، می‌تواند باعث فرسودگی سلول‌های فلش شود. با رعایت چند نکته ساده و تغییر مسیر ذخیره فایل‌ها، می‌توانید طول عمر درایو خود را افزایش دهید و از کاهش سرعت آن جلوگیری کنید.

مقدمه

درایوهای حالت‌جامد (SSD) به دلیل سرعت بسیار بالا و مقاومت بیشتر نسبت به هارد دیسک‌های سنتی، به گزینه‌ی پیش‌فرض کاربران مدرن برای ذخیره‌سازی تبدیل شده‌اند. با این حال، حتی قابل اعتمادترین SSDها نیز در برابر فرسایش غیرمحدود نیستند.

حافظه فلش داخلی این درایوها با هر بار خواندن و نوشتن داده‌ها کمی فرسوده می‌شود و این موضوع می‌تواند طول عمر واقعی درایو را محدود کند. مسئله‌ای که برای کاربران نرم‌افزارهای پرمصرف یا افرادی که حجم بالایی از داده را مرتباً منتقل می‌کنند اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. اما شاید ندانید که دانلودهای مکرر و ابزارهایی مثل IDM می‌توانند به تدریج عمر درایو شما را کاهش دهند. در این مقاله به شما توضیح می‌دهیم چرا این اتفاق می‌افتد و چه راهکارهایی برای محافظت از SSD و مدیریت بهتر دانلودها وجود دارد.

در همین رابطه بخوانید:

- چرا با گذر زمان SSD کُند می‌شود؟ دلایل کاهش سرعت حافظه SSD [تماشا کنید]

چرا IDM می‌تواند SSD را تحت فشار قرار دهد؟

یکی از رایج‌ترین ابزارهایی که می‌تواند به صورت غیرمنتظره عمر SSD را کاهش دهد، Internet Download Manager (IDM) و دیگر نرم‌افزارهای مدیریت دانلود هستند که فایل‌ها را به صورت بخش‌بندی‌شده یا به اصطلاح، multi-part دانلود می‌کنند. این نرم‌افزارها فایل‌ها را در قطعات کوچک دریافت کرده و در طول زمان چندین بار بازنویسی می‌کنند. علاوه بر این، متادیتا و اطلاعات مربوط به مدیریت هر قطعه دانلودشده به صورت مداوم بروزرسانی می‌شود. مجموع این فعالیت‌ها باعث ایجاد حجم زیادی از نوشتن‌های تصادفی کوچک (random writes) می‌شود، وضعیتی که برای حافظه‌های SSD به شدت استهلاک‌زا است.

با رایج‌تر شدن SSDهای مدرن با حافظه QLC (Quad-Level Cell)، فشار ناشی از دانلودهای بخش‌بندی‌شده حتی بیشتر می‌شود. این درایوها تحمل چرخه‌های program/erase (P/E) پایین‌تری دارند و به شدت از نوشتن‌های پراکنده آسیب می‌بینند. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که فعالیت‌های تورنت و دانلود چندبخشی با ماهیت خود، طول عمر SSD را کاهش می‌دهند.

فرایندهای داخلی SSD و تاثیر دانلود مداوم

نوشتن‌های زیاد و پراکنده موجب می‌شوند فرایند Garbage Collection در اس اس دی بارها اجرا شود. این فرایند که گاهی پاک‌سازی خودکار حافظه نیز نامیده می‌شود موجب می‌شود تا یک درایو SSD بتواند سلول‌های فلش خالی یا بلااستفاده را پیدا و پاک کرده تا آماده نوشتن داده‌های جدید شوند. به زبان ساده، این فرایند مثل مرتب‌کردن کشوی پر از وسایل است تا جای خالی برای چیزهای جدید فراهم شود؛ این کار باعث حفظ سرعت SSD و کاهش فرسایش سلول‌ها می‌شود.

همچنین در برخی انواع حافظه NAND، خواندن‌های مکرر یک بلوک می‌تواند باعث اختلال در سلول‌های دیگر شود، پدیده‌ای که به آن read disturb می‌گویند و می‌تواند به داده‌ها آسیب برساند. دانلود مکرر فایل‌ها یا بررسی چندباره‌ی آن‌ها توسط IDM این پدیده را تشدید می‌کند.

در همین رابطه بخوانید:

- تاثیر حافظه‌های SSD بر سرعت و کارایی در سیستم‌های کامپیوتری
- حافظه های DRAM-less و تفاوت آن‌ها با حافظه‌های SSD با DRAM

راهکارهای عملی برای کاهش فشار روی SSD

برای محافظت از SSD هنگام دانلود، چند راهکار مهم وجود دارد که می‌تواند فشار نوشتن را کاهش دهد:

ذخیره دانلودها روی HDD

مسیر ذخیره‌سازی فایل‌های دانلود شده را به هارد دیسک مغناطیسی (HDD) تغییر دهید. HDD چرخه‌ی پاک شدن ندارد و فشار نوشتن زیاد روی آن تأثیری مانند SSD ندارد. این فرایند بسیار ساده است و با توجه به سرعت قابل قبول HDD در ذخیره فایل، هیچ افت سرعتی در دانلود ایجاد نخواهد شد.

تنظیم نرم‌افزار دانلود

اگر به هر دلیلی علاقه‌ای به تغییر نرم‌افزار مدیریت دانلود خود ندارید، حداقل کاری که می‌توانید برای محافظت از SSD خود کنید این است که تعداد بخش‌های دانلود (segments) و کانکشن‌های همزمان در IDM را کاهش دهید تا نوشتن‌های پراکنده کمتر شوند.

زمان‌بندی و انتقال فایل‌ها

دانلودهای حجیم را در ساعات کم‌بار سیستم انجام دهید و پس از اتمام، فایل‌ها را به HDD منتقل کنید تا SSD آزاد شود. در واقع با این روش تنها عملیات خواندن و نوشتن روی SSD باید عملیات دانلود باشد و ویندوز یا نرم‌افزارهای دیگر برای این کار درگیر نباشند تا میزان فرایندهای تعامل با SSD به حداقل خود برسد.

فعال‌سازی TRIM و نظارت بر سلامت SSD

TRIM حافظه فلش را تمیز نگه می‌دارد و ابزارهای مدیریت SSD امکان پایش سلامت، کارایی و فرسایش سلول‌ها را فراهم می‌کنند. همانطور که می‌دانید، TRIM یک دستور مخصوص درایوهای SSD است که به سیستم‌عامل اجازه می‌دهد به درایو اطلاع دهد کدام بخش‌های داده دیگر استفاده نمی‌شوند و می‌توانند پاک یا آماده نوشتن مجدد شوند.

در همین رابطه بخوانید:

- راه های افزایش سرعت و بهبود عملکرد حافظه SSD

به زبان ساده، وقتی فایلی را حذف یا جابجا می‌کنید، TRIM به SSD کمک می‌کند بداند کدام بلوک‌ها خالی شده‌اند تا قبل از نوشتن داده‌های جدید، آن‌ها را آماده کند. این کار باعث حفظ سرعت نوشتن، کاهش فشار روی سلول‌های فلش و افزایش طول عمر درایو می‌شود و همچنین مدیریت داخلی حافظه و فرایند garbage collection را بهینه می‌کند.

استفاده از SSD با طول عمر بالاتر

SSDها از حافظه فلش ساخته شده‌اند که هر سلول آن فقط تعداد محدودی چرخه نوشتن و پاک‌سازی دارد. وقتی فایل‌ها به‌صورت مکرر و بخش‌بندی‌شده روی SSD نوشته می‌شوند (مثل دانلود چندبخشی) این چرخه‌ها سریع‌تر مصرف می‌شوند و سلول‌ها زودتر فرسوده می‌شوند. در واقع نوشتن‌های پراکنده و مکرر مانند فشار مداوم روی یک فنر عمل می‌کند و باعث کوتاه‌تر شدن عمر درایو می‌شود.

در همین رابطه بخوانید:

- بهترین SSD های بازار ایران بر اساس قیمت + راهنمای خرید
- افزایش طول عمر و کارایی درایوهای SSD با Over-Provisioning

جمع‌بندی

SSDها سریع و کارآمد هستند، اما نوشتن زیاد، خصوصاً نوشتن‌های پراکنده و بخش‌بندی‌شده، طول عمر آن‌ها را محدود می‌کند. ابزارهایی مانند IDM اگر بدون کنترل استفاده شوند، می‌توانند به تدریج درایو را فرسوده کنند و حتی روی عملکرد روزانه آن تأثیر بگذارند.

با تغییر مسیر ذخیره دانلودها به HDD، مدیریت هوشمند دانلود و نظارت نرم‌افزاری روی SSD، می‌توان عمر درایو را افزایش داد و از خرابی زودرس جلوگیری کرد. رعایت این نکات باعث می‌شود SSD شما در طول زمان هم سرعت و هم کارایی خود را حفظ کند و تجربه کاربری بهتری داشته باشید.

پاسخ به سوالات پرتکرار

آیا دانلود فایل روی SSD باعث خراب شدن درایو می‌شود؟

خیر، دانلود به خودی خود باعث خراب شدن نمی‌شود، اما دانلودهای مکرر و بخش‌بندی‌شده (مثل IDM) فشار نوشتن روی سلول‌های فلش را افزایش می‌دهند و می‌توانند طول عمر SSD را کاهش دهند.

چگونه می‌توانم از SSD هنگام دانلود محافظت کنم؟

می‌توانید مسیر ذخیره فایل‌ها را به هارد دیسک (HDD) تغییر دهید، تعداد بخش‌ها و کانکشن‌ها در دانلود منیجر را کاهش دهید و TRIM را فعال نگه دارید.

TRIM چیست و چرا مهم است؟

TRIM دستوری است که به SSD می‌گوید کدام بخش‌های داده دیگر استفاده نمی‌شوند و می‌توانند پاک یا آماده نوشتن شوند. این کار سرعت SSD را حفظ و عمر آن را افزایش می‌دهد.

آیا همه SSDها از نوشتن تصادفی آسیب می‌بینند؟

بیشترین حساسیت در SSDهای با حافظه QLC (Quad-Level Cell) است، چون چرخه‌های برنامه/پاک شدن محدودی دارند. SSDهای با TLC یا MLC معمولاً مقاومت بیشتری دارند.

آیا استفاده از IDM روی HDD هم مشکل‌ساز است؟

خیر، HDD چرخه پاک شدن محدودی ندارد و فشار نوشتن زیاد روی آن باعث کاهش طول عمر نمی‌شود. دانلودهای بخش‌بندی‌شده روی HDD مشکلی برای عمر درایو ایجاد نمی‌کنند.