پاسخ کوتاه:
استاندارد ATX 3.0 نسل جدید مشخصات منبع تغذیه (PSU) است که توسط اینتل معرفی شده. این استاندارد به منظور پشتیبانی بهتر از کارت‌های گرافیک مدرن و معماری‌های جدید (مانند PCIe Gen 5) ارائه شده و کانکتور 12VHPWR را برای تحویل توان بالاتر و پایدارتر به کارت‌های گرافیک در نظر می‌گیرد.
اگر شما هم درباره تغییرات پاورهای ATX 3.0 کنجکاو هستید و می‌خواهید بدانید چه چیزی تغییر کرده است یا آیا به پاور منطبق بر استاندارد ATX 3.0 نیاز دارید یا نه، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را تا انتها بخوانید. در ادامه به شما می گوییم پاور ATX 3 چیست و چه اهمیت و تفاوتی با پاورهای قدیمی‌تر دارد. همچنین می‌توانید با استاندارد ATX 3.1 آشنا شوید.
فهرست مطالب این مقاله:
- ATX چیست و چه اهمیتی دارد؟
- چرا به ATX جدیدتر نیاز داریم؟
- پاور ATX 3 از کجا آمد؟
- تغییرات استاندارد ATX 3.0
- استاندارد پاور ATX 3.1 و تغییرات آن
- پاور ATX 3 بخرم یا نه؟
مقدمه
بر کسی پوشیده نیست پاور (منبع تغذیه) یکی از کلیدی‌ترین و حساس‌ترین اجزای سیستم‌های کامپیوتری است و باید تا جای ممکن تلاش کرد یک پاور مطمئن، استاندارد و بروز خریداری کرد. اما با ظهور استانداردهای جدیدتر و کارت‌های گرافیک پر مصرفی چون RTX 4090، حالا یک موضوع دیگر در زمان انتخاب پاور نیز مطرح بوده و آن نسخه استاندارد ATX منبع تغذیه است.
معرفی و اهمیت استاندارد جدید ATX 3.0
پیش از اینکه به ATX 3.0 و تغییرات آن پردازیم، نخست به این موضوع می‌پردازیم که ATX چیست و از کجا آمده است. بنابراین با ادامه این نوشتار همراه شوید تا درک دقیقی از تغییرات و ضرورت پاور منطبق بر استاندارد ATX 3.0 برای سیستم‌های جدید به دست بیاوریم.
ATX چیست و چه اهمیتی دارد؟
به بیانی ساده می‌توان گفت ATX یک استاندارد در طراحی مادربرد و پاور (منبع تغذیه) کامپیوتر است که سازندگان مختلف به صورت توافقی آن را تدوین و اجرا می‌کنند تا از یک استاندارد واحد پیروی کرده باشند.
ATX در دنیای پاور نسخه‌های مختلفی دارد که جدیدترین آن ATX 3.X است و هرچه که جدیدتر باشد، با یک استاندارد مدرن‌تر و بهتر روبرو هستیم که تطبیق پذیری بهتری با نیاز قطعات مختلف کامپیوتر دارد. بنابراین هرچه که یک پاور استاندارد ATX بروزتری داشته باشد، از نظر تئوری بهتر است.
از آنجایی که سخت افزارهای کامپیوتر دائماً در حال تغییر و پیشرفت هستند، معمولاً هرچند سال یک‌بار نسخه جدیدی از استاندارد ATX تدوین و تصویب می‌شود که بازتاب آن را می‌توان در مادربردها، پاورها و حتی کارت‌های گرافیک جدید مشاهده کرد.
طبق آنچه که گفته شد، نسخه ATX پاور نشان می‌دهد از چه نسخه‌ای از این استاندارد اینتل استفاده می‌کند و چقدر طراحی پایه آن بروز است.
چرا به ATX جدیدتر نیاز داریم؟
حالا که با ماهیت استاندارد ATX در پاور آشنا شدیم، این سؤال مطرح می‌شود که نسخه ATX پاور چرا اهمیت دارد و باید به آن توجه کرد؟
در ظاهر همه ما راندمان انرژی (گواهی 80 پلاس) و توان پاور را می‌بینیم و معمولاً وارد جزئیات فنی آن نمی‌شویم. برای نمونه اگر سیستم ما به یک پاور 600 واتی نیاز داشته باشد، اغلب ما به پارامتری‌هایی چون راندمان انرژی، سازنده پاور، کیفیت آن، تعداد کانکتورها و گارانتی توجه می‌کنیم و مشکل خاصی هم اتفاق نمی‌افتد.
نسخه ATX هنگامی اهمیت می‌یابد که با یک نسل جدید از سخت افزارها روبرو باشیم، اینجا دیگر لزوماً استفاده از یک پاور قدیمی‌تر بی مشکل نخواهد بود و ممکن است عواقبی چون ناسازگاری، ناپایداری و حتی خرابی داشته باشد. شاید ATX v2.52 تفاوت چشمگیری با نسخه 2.53 این استاندارد نداشته باشد، اما ATX 3.0 داستان متفاوتی دارد.
ATX 3.0 یکی از این نسخه‌های مهم و بزرگ این استاندارد است که در عین همراه بودن با تغییرات قابل توجهی در سطح فنی یا همان طراحی پاور، جزء پیش نیازهای برخی از سخت افزارهای روز است. بنابراین اگر یک پاور بروز برای سخت افزارهای جدید انتخاب نکنید، ممکن است مشکلاتی را به وجود بیاورد.
پاور ATX 3.0 چیست؟
اگر به کارت‌های گرافیک یک نسل قبل نگاه کنید، احتمالاً متوجه خواهید شد بسیاری از آنها به دو یا حتی سه کانکتور تغذیه 8 پینی PCIE نیاز دارند. در واقع پیشرفت پردازنده‌های گرافیکی و ساخت GPU هایی با ده‌ها هزار هسته و فرکانس بالا، باعث شده مصرف کارت گرافیک نسبت به گذشته افزایش یابد. این موضوع به معنای نیاز برای انرژی بیشتر است.
تا پیش از اینکه استاندارد ATX 3.0 از راه برسد، کانکتور تغذیه 8 پینی PCIE پاورها نهایتاً قادر به تأمین تا 150 وات به ازای هر کانکتور بود و با سه کانکتور آن بیشتر از 450 وات قابل استحصال نبود. به عبارت دیگر، کانکتور تغذیه 8 پینی PCIE پاورهای قدیمی کشش و توانایی توان مورد نیاز کارت‌های گرافیک قوی‌تر و پر مصرف‌تر را نداشت.
بدیهی است استفاده از چند کابل و کانکتور مختلف برای تغذیه پردازنده باعث اشغال فضای بیشتر، محدودیت در مدیریت کابل‌ها و همچنین اشغال بخش زیادی از فضای بُرد کارت گرافیک می‌شد. به همین دلیل سازندگان به فکر افتادند که یک کانکتور بهتر و قوی‌تر بسازند که آغاز ماجرای کانکتور تغذیه 12vHPWR انویدیا و استاندارد ATX 3.0 اینتل بود.
انویدیا با کارت‌های گرافیک سری RTX 40 خود یک کانکتور تغذیه جدید به نام 12vHPWR معرفی کرد که 12 پین برای تغذیه و 4 پین برای برقراری ارتباط میان کارت گرافیک با پاور داشت. به عبارت دیگر، این کانکتور امکان صحبت کردن گرافیک و پاور با یکدیگر را می‌داد تا بهتر بتوانند نیازهای یکدیگر را بشناسند.
در همین رابطه بخوانید:
- چرا برای کارت های گرافیک RTX 40 و RX 7000 به پاورهای ATX 3.0 نیاز است؟
نام کانکتور 12vHPWR به معنای 12 ولتی با قدرت بالا (High Power) است که ابتدا از سوی انویدیا بکار گرفته شد اما بعدتر به واسطه PCI-SIG، به ذیل استاندارد ATX 3.0 اینتل رفت تا به صورت یک قابلیت استاندارد در پاورهای جدید بکار گرفته شود.
هر کانکتور تغذیه 16 پینی 12vHPWR قادر است تا 600 وات را تأمین کند که با چهار کانکتور 8 پینی PCIE برابری می‌کند. البته این کار مزایای دیگری چون زیبایی بیشتر، اشغال فضای کمتر و امکان ساخت کارت‌های گرافیک با مصرف بیشتر را هم داشت.
تغییرات استاندارد ATX 3.0
استاندارد ATX 3.0 اینتل تنها در یک کانکتور تغذیه جدید خلاصه نمی‌شود، بلکه تغییرات بیشتری در پشت آن است. برای نمونه اگر از یک آداپتور مبدل برای تغذیه کارت‌های گرافیک 12vHPWR با پاورهای قدیمی استفاده کنید، برخی از پیشرفت‌ها از دست می‌دهید و خبری هم از تأمین پیش نیازهای سخت افزارهای جدید نیست.
از مهم‌ترین تغییرات استاندارد ATX 3.0 می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- کانکتور تغذیه 16 پینی جدید 12vHPWR
- امکان ارتباط و تبادل داده میان کارت گرافیک و پاور
- الزامات جدید در زمینه نوسان مصرف کارت گرافیک
- تمهیدات جدید برای کاهش افت ولتاژ شاخه 12 ولت
- روشن شدن و راه اندازی سریع‌تر
به بیانی ساده می‌توان گفت استاندارد ATX 3.0 به گونه‌ای تدوین شده است تا بهتر بتواند نیاز سخت افزارهای جدید و آینده را تأمین کند.
در میان تغییرات پاورهای منطبق بر استاندارد ATX 3.0، مهم‌ترین آنها مبحثی به نام Power Excursion یا نوسان مصرف است. می دانیم کارت‌های گرافیک پرقدرت و پر مصرف ممکن است به صورت لحظه‌ای و بسیار کوتاه دچار افزایش شدید مصرف انرژی شوند و توان زیادی را از پاور طلب کنند. درست اینجاست که پاورهای قدیمی‌تر می‌توانند با کارت‌های قوی پر مصرف نظیر RTX 4090 انویدیا به مشکل بر بخورند.
اگر از یک کارت گرافیک پرمصرف نظیر RTX 4090 با پاورهای منطبق بر استانداردهای ATX 2.x استفاده کنید، ممکن است تراشه ایمنی پاور در مواقع افزایش شدید مصرف به صورت لحظه‌ای، فرمان خاموش کردن پاور را بدهد تا جلوی استحصال بیش از حد مجاز پاور را بگیرد. در چنین مواقعی پروتکشن یا قابلیت ایمنی OPP پاور وارد عمل می‌شود.
اینتل برای جلوگیری از خاموش شدن پاور هنگام استفاده از کارت‌های گرافیک پرمصرف جدید، الزامات جدیدی را در چارچوب استاندارد ATX 3.0 تعیین کرده است و باید پاورها قادر باشند برای مدت کوتاهی تا 200 درصد توان اسمی خود را تأمین کنند.
برای نمونه یک پاور 1200 واتی منطبق بر استاندارد ATX 3.0 باید قادر باشد حداقل به مدت 100 میکروثانیه توان 2400 وات را تأمین کند. البته پاورهای قدیمی‌تر منطبق بر استانداردهای ATX 2.x هم ممکن است چنین توانایی داشته باشند، با این حال هیچ الزامی در این زمینه وجود نداشت.
جدول بالا نشان می‌دهد پاورهای منطبق بر استاندارد ATX 3.0 باید از نظر Power Excursion چه توانایی داشته باشند.
طبق آنچه که بیان شد، شما نمی‌توانید با متصل کردن یک آداپتور تبدیل 12vHPWR، از مزایای پاورهای ATX 3.0 برخوردار شوید. در ادامه به اهمیت و ضرورت ارتقای پاور به ATX 3.0 هم می‌پردازیم.
یکی دیگر از مزایای پاورهای ATX 3.0، امکان تبادل داده میان مصرف کننده پاور است. کانکتور 16 پینی 12vHPWR دارای چهار پین مخصوص دیتا است که امکان برقراری ارتباط میان کارت گرافیک با پاور را می‌دهد. برای نمونه کارت گرافیک می‌تواند محدودیت پاور در تأمین توان را از آن استعلام بگیرد تا کارایی و مصرف خود را بر اساس توانایی پاور تنظیم کند و کمتر پدیده‌های ناخواسته رخ بدهد.
آنچه که تا اینجا اشاره شد، تمام تغییرات پاورهای ATX 3 نیست و بهبودهای بیشتری وجود دارد که به طور خلاصه می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- تضمین حداقل 175,200 چرخه روشن-خاموش شدن پاور
- عملکرد بهتر در پاسخ به تغییرات سریع مصرف
- تضمین بهتر راندمان انرژی بالا
- اتلاف انرژی کمتر در حالت آماده بکار
- کاهش شانس کرش کردن سیستم هنگام روشن شدن از حالت خواب
اکنون که با مهم‌ترین تغییرات پاورهای منطبق بر استاندارد ATX 3.0 آشنا شدیم، نوبت نسل جدیدتر این استاندارد به نام ATX 3.1 می‌رسد. در ادامه به شما می گوییم پاور ATX 3.1 چه فرقی با ATX 3.0 دارد و اهمیت آن چیست.
استاندارد پاور ATX 3.1 و تغییرات آن
سپتامبر امسال استاندارد جدیدتر ATX 3.1 در کنار PCIe 5.1 معرفی شد که با تغییرات مهمی از جمله کانکتور تغذیه اصلاح شده 12V-2×6 همراه است.
همان‌طور که می دانید، کانکتور 12vHPWR مشکلاتی داشت و این احتمال وجود دارد که جا نزدن کامل آن باعث بروز مشکلاتی چون ذوب شدن کانکتور یا حتی سوختن کارت گرافیک شود. در استاندارد ATX 3.1 نسخه اصلاح شده‌ای از کانکتور 12vHPWR تعریف شده است که 12V-2×6 نام دارد. تلاش شده در این کانکتور جدید مشکلات پیشین برطرف شود.
کانکتور تغذیه 12V-2×6 در سطحی فیزیکی و فنی بهبودهای جزئی اما مهمی به خود دیده است تا شانس ذوب شدن کانکتور در اثر تماس ناکافی یا لق زدن آن کاهش یابد. مشکل اینجاست اگر کانکتور 600 واتی 12vHPWR به صورت کامل جا زده نشود، اتصال ضعیف پین‌ها می‌تواند به افزایش دما در اثر عبور شدت جریان بالا از سطح کمی شود که افزایش دما و حتی آتش گرفتن آن را در پی خواهد داشت.
درباره فرق کانکتور 12V-2×6 با 12vHPWR باید بگوییم طول پین‌های تغذیه آن قدری بیشتر شده تا از شانس اتصال ضعیف کاسته شود. در عین حال طول پین‌های داده (Data) هم کاهش یافته است تا اگر کانکتور به طور صحیح و کامل جا زده نشده بود، پاور متوجه آن شود و از عبور شدت جریان بالا در کابل جلوگیری کند.
می‌توان گفت تغییرات کانکتور تغذیه 16 پینی 12V-2×6 بر روی ایمنی متمرکز است که قابل چشم پوشی نیست. این کانکتور ایمن‌تر از 12vHPWR بوده و ریسک ذوب شدن کانکتور کارت گرافیک و پاور یا حتی آتش گرفتن سیستم را به شدت پایین می‌آورد.
بد نیست اشاره کنیم الزامات سخت‌گیرانه‌تری در تولید کانکتور و کابل 12V-2×6 تعیین شده است تا به افزایش ایمنی آن کمک کند.
همچنین در استاندارد جدید 12V-2×6، تمهیداتی اندیشیده است تا اگر کانکتور به خوبی جا زده نشده بود و ارتباط پین‌های دیتا برقرار نبود، به کلی جلوی عبور جریان گرفته شود. این در حالی است که با کانکتور 12vHPWR و استاندارد ATX 3.0 چنین چیزی پیش بینی نشده بود.
در همین رابطه بخوانید:
- علائم خرابی پاور کامپیوتر
- Haswell Ready در پاور به چه معنا است
پاورهای ATX 3.1 اصلاحات فنی کوچک دیگری هم با خود دارند که بیشتر برای جلوگیری از مشکلات و اطمینان از ساخت پاورهای بهتر است.
در صورتی که قصد خرید پاور نسل جدید داشته باشید، ATX 3.1 انتخاب بسیار بهتری نسبت به ATX 3.0 است و می‌تواند انتخاب آینده‌نگرانه‌تر و مطمئن‌تری باشد. این پاورها مشکلات موجود در نسخه ATX 3.0 را ندارند و نواقص پیشین برطرف شده‌اند.
برند گرین (GREEN) تا پایان امسال دو سری EDGE و GXD از پاورهای ATX 3.1 را روانه بازار خواهد کرد. سری EDGE را پاورهای پلاتینوم تشکیل می دهند و دارای سه واتیج 850، 1000 و 1300 وات است. پاورهای گُلد GXD دو توان 1000 و 1200 واتی دارند.
خوشبختانه پاورهای ATX 3.1 با کانکتور جدید 12V-2×6، هیچ مشکلی از نظر سازگاری با ATX 3.0 ندارند و می‌توانید با خیال آسوده از آنها با سخت افزارهای قدیمی‌تر استفاده کنید.
پاور ATX 3 بخرم یا نه؟
اگر از یک کارت گرافیک قبل از سری RTX 40 استفاده می‌کنید و قصد ارتقای سیستم خود را در آینده نزدیک ندارید، نیاز نیست پاور کامپیوتر خود را به ATX 3.0 یا ATX 3.1 ارتقا بدهید. اما اگر از کارت‌های گرافیک پرقدرت RTX 4090 با یک پاور ATX 2.X استفاده می‌کنید، ارتقای پاور ایده بدی نیست.
در صورتی هم که قصد خرید یک سیستم جدید با سخت افزارهای رده بالا را دارید، خرید پاور ATX 3 قویاً توصیه می‌شود. با این حال اگر سیستم جدید شما قرار نیست به کارت‌های گرافیک و سخت افزارهای پرقدرت مجهز باشد، احتمالاً خرید پاور ATX 2.X مشکلی ایجاد نخواهد کرد. برای نمونه یک کارت گرافیک RTX 4060 Ti یا مدل‌های رده پایین‌تر این سری، لزوماً به پاور ATX 3 نیاز ندارد.
در مجموع خرید پاور ATX 3 برای سیستم‌های جدید، آینده‌نگرانه است و نگرانی بابت پاور در ارتقاهای بعدی نخواهید داشت.
جمع بندی
سخت افزارهای جدید برای پاورهای منطبق بر استاندارد ATX 3.0 یا حتی ATX 3.1 طراحی شده‌اند و سخت افزارهای آتی نیز بر پایه همین استانداردها طراحی می‌شوند. از همین رو انتخاب یک پاور ATX 3 برای سیستم‌های جدید پیشنهاد می‌شود.
در نوشتار جاری تلاش نمودیم ضمن بیان تغییرات و تفاوت‌های پاور ATX 3 با ATX 2، ضرورت و اهمیت آن را به دور از هرگونه اغراق شرح بدهیم. همچنین به پاورهای جدیدتر ATX 3.1 پرداختیم که نسبت به ATX 3.0 مطمئن‌تر و ایمن‌تر هستند.
پاسخ به سوالات پرتکرار
چه زمانی نیاز به پاور ATX 3.0 داریم؟
برای کارت‌های گرافیک جدید رده بالا و پرمصرف، خرید پاور ATX 3.0 توصیه می‌شود.
فرق پاور ATX 3.1 با ATX 3.0 چیست؟
پاورهای ATX 3.1 از برخی جنبه‌های فنی و فیزیکی اصلاح شده‌اند و نسخه مطمئن‌تر و ایمن‌تری نسبت به ATX 3.0 هستند.
نظر خود را اضافه کنید.
برای ارسال نظر وارد شوید
ارسال نظر بدون عضویت در سایت