اگر شما هم درباره جدیدترین انواع پاورهای ATX 3.0 و ATX 3.1 کنجکاو هستید و می‌خواهید بدانید چه چیزی تغییر کرده است، ادامه این مطلب را از دست ندهید. در این مقاله به بررسی پاورهای ATX 3.0 و ATX 3.1، مشخصات و ویژگی‌ها، شباهت‌ها، تفاوت‌ها و موارد کاربرد هر کدام پرداخته و در نهایت به شما خواهیم گفت که ارتقای نسخهی قدیمی‌تر 3.0 به نسخهی جدید تا چه اندازه منطقی است.
فهرست مطالب این مقاله:
- مقدمه
- استاندارد پیکربندی ATX
- پاور ATX و مشخصه‌های آن
- ویژگی‌های پاور ATX 3.0
- ویژگی‌های پاور ATX 3.1
- مقایسه‌ی پاورهای ATX 3.0 و ATX 3.1
- توصیه‌های انتخاب پاور برای سیستم‌های مختلف
- جمع بندی
- پاسخ به پرسش‌های پرتکرار
مقدمه
هنگام سرهم‌بندی یک PC، قطعات سخت‌افزاری باید به نحوی انتخاب شود که از نظر ابعادی، توان موردنیاز و سطح عملکرد با اجزای دیگر تناسب داشته باشد و میزان کارایی بهینه‌ای را به عنوان یک مجموعه‌ی واحد ارائه دهند.
سازندگان قطعات PC برای دستیابی راحت‌تر به چنین تناسبی، استانداردهای پیکربندی PC محدودی را پایه‌گذاری کرده‌اند. یکی از این استانداردهای پیکربندی ATX است که توسط اینتل پایه گذاری شده است. در این مقاله پس از بررسی مختصر ویژگی پیکربندی ATX، با آخرین نسخه‌های ATX انحصاری پاورها و مشخصات پاورهای نسل جدید آشنا خواهیم شد.
استاندارد پیکربندی ATX
یکی از استانداردهای پیکربندی که توسط شرکت اینتل پایه‌گذاری شده و توسعه یافته است و به طور ویژه مشخصه‌های ابعادی و پیکربندی مادربردها و پاورها را در برمی گیرد، استاندارد ATX یا (Advanced Technology eXtended) است. بنابراین بهتر است به عنوان مقدمه با این استاندارد آشنایی مختصری داشته باشیم و دلیل برچسب گذاری قطعات را با عبارت ATX بهتر بدانیم.
استاندارد ابعادی ATX یک مشخصه‌ی پیکربندی است که اصالتاً در سال 1995 توسط شرکت اینتل ابداع و تعریف شد. این استاندارد، در گام نخست ابعاد خاصِ قطعات مختلفی را که در یک کیس PC نصب می‌شود، تعریف و تعیین می‌کند. این قطعات شامل مادربرد، پاور، پنل‌های I/O و حتی خود جعبه‌ی کیس می‌شود.
مأموریت مهم بعدی استاندارد ATX تعیین شرایط ایده‌آل تغذیه‌ی توان قطعات اصلی (مادربرد، گرافیک، پردازنده و...) از طریق پاور است و در این زمینه رابط‌ها و کانکتورهای تغذیه‌‌ای را تعریف می‌کند که سبب اتصال پایدار، بدون آسیب و قطعی و با بالاترین میزان بازدهی می‌شود.
با ارتقاء هر روزه‌ی قطعات کامپیوتر، افزایش سطوح عملکرد و میزان توان طراحی آنها در سال‌های گذشته، این استاندارد به طور مرتب آپدیت‌هایی دریافت کرده است. آخرین نسخه‌های استاندارد یعنی ATX 3.0 و ATX 3.1 به تبیین ویژگی‌های پاورها یا همان منابع تغذیه‌ی دسکتاپ می‌پردازد.
با تبعیت از الزامات استاندارد پیکربندی ATX و مادامی که یک کیس ATX، یک مادربرد ATX و بالاخره یک پاور ATX را در کنار یکدیگر داشته باشید، قطعاتی متناسب و سازگار را گردآوری کرده‌اید که صرف نظر از شرکت سازنده‌ی قطعه، در کنار هم عملکرد بهینه‌ای را ارائه می‌کنند و هدف استاندارد نیز همین است.
در همین رابطه بخوانید:
پاور ATX و مشخصه‌های آن
اولین چیزی که در هنگام خرید یک واحد پاور جدید باید در نظر گرفته شود، ابعاد و نوع کانکتورهای تغذیه آن است. پاورهای ATX استاندارد، ابعاد و فضاگیری مشخصی داشته، برای اتصال قطعاتی از جمله مادربرد و کارت گرافیک از کانکتورهای تغذیه‌ی استاندارد استفاده می‌کنند.
برای برقراری تناسبِ ابعادی میان قطعات اصلی دسکتاپ باید از الزامات استاندارد ATX پیروی کرد. شرط استفاده از پاور ATX کسب اطمینان از تناسب ابعادی پاور با اجزای اصلی دیگر و تبعیت همگی از الزامات ATX است. آشنایی با فرم فاکتور یادشده، سبب انتخاب دقیق و سریع کیسی را که فضای کافی و مناسب برای نصب قطعات اصلی داشته باشد، خواهد شد.
یک پاور ATX به طور متعارف، 86 میلی‌متر ارتفاع و 150 میلی‌متر عرض داشته و بسته به میزان توان، ابعاد فن‌های خنک کننده یا تعداد کانکتورهای ماژولار طول‌های مختلفی از 140 میلی‌متر به بالا دارد. در چنین شرایطی با توجه به ابعاد نسبتا بزرگ پاورهای ATX، حتما باید به سراغ یک کیس ATX که گنجایش یک مادربرد ATX و پاور ATX را دارد، برویم. 
به طور خلاصه نسخه‌های مختلف استاندارد ATX ضمن تعریف ابعاد استاندارد پاور، به تعیین مشخصه‌های مورد نیاز کانکتورهای تغذیه و کابل‌های رابط پاور برای اتصال پایدار و کیفی قطعات سخت‌افزاری مختلف می‌پردازد.
استاندارد پیکربندی ATX در گذر زمان به‌روزرسانی شده و همگام با پیشرفت سریع فناوری سخت‌افزار استانداردهای قدیمی منسوخ شده، نسخه‌های جدید در حال جایگزینی است. به‌روزترین استانداردهای پیکربندی پاور موجود در بازار سخت‌افزار در حال حاضر ATX 3.0 و ATX 3.1 است که در ادامه‌ی این مقاله به تشریح الزامات، تفاوت‌ها و مزایا و معایب این آخرین به‌روزرسانی‌ها خواهیم پرداخت.
ویژگی‌های پاور ATX 3.0
ATX 3.0 یکی از به‌روزترین استانداردهای پاور یا منبع تغذیه‌ی سیستم است که با معرفی یک کانکتور تغذیه‌ی جدید با نام 12vHPWR ایرادات تامین توان کانکتورِ نسخه‌های قدیمی‌تر خود را برطرف کرد. استاندارد ATX 3.0 در مارس 2022 توسط اینتل معرفی گردید و جایگزین استاندارد قدیمی و 20 ساله ATX2.0 شد (ناگفته نماند که ATX2.0 در خلال سال‌های گذشته به‌روزرسانی‌هایی متناسب با پیشرفت قطعات در بازار سخت‌افزار به خود دیده است که تشریح آنها جزو اهداف این مقاله نیست).
در همین رابطه بخوانید:
- استاندارد ATX 3.0 چیست و پاور ATX 3 چه فرقی با V2 دارد؟
برای دانستن تفاوت پاور ATX 3.0 و نسخهی قدیمی‌تر ATX2.0، بهتر است در اولین گام سراغ شناخت کانکتورهای اتصال کارت گرافیک پاور برویم. کارت‌های گرافیک نسل‌های قبل از کانکتورهای 8 پین PCIE با امکان تامین توان 150 وات به ازای هر کانکتور یا کانکتورهای 6 پین با میزان انتقال توان 75 وات به ازای هر کانکتور استفاده می‌کردند.
یعنی در نهایت می‌توانستیم با اتصال 3 کانکتور 8 پین توانِ تا حداکثر 450 وات برای یک کارت گرافیک تامین نماییم. این کانکتورهای متعدد 8 پین امکان تامین توان بهینه‌ی مورد نیاز کارت‌های گرافیک قدرتمندتر و البته پرمصرف‌تر نسل جدید مثل کارت‌های RTX سری 40 ساخت انویدیا را ندارند.
در اینجا بود که شرکت انویدیا نسخهی جدیدی از کانکتورهای تغذیه را با نام 12vHPWR همزمان با رونمائی از کارت‌های گرافیک RTX 40 معرفی کرد. کانکتور 12vHPWR از 12 پین برای تغذیه‌ی کارت گرافیک و 4 پین برای تبادل داده و مذاکره میان پاور و کارت (در مجموع 16 پین) برخوردار است. چینش پین‌های کانکتور در سمتِ هدر کارت گرافیک (مادگی) در تصویر زیر به وضوح دیده می‌شود.
در تصویر زیر کابل رابط این نوع کانکتور متصل به یک واحد پاور ATX 3.0 نمایش داده شده است. دو کانکتور 8 پین متصل به پاور ماژولار Corsair AX 1600i هر یک قادر به انتقال توان 300 وات هستند. پس در واقع پاور از طریق کابل رابط و کانکتور 12vHPWR قادر به تامین توان 600 وات برای هر واحد کارت گرافیک PCIe 5.0 در سیستم است. در سوی دیگر کابل، بخش نری کانکتور 12+4 پینی 12vHPWR برای اتصال به هدر PCB یا مادگی تعبیه شده روی بدنه‌ی کارت گرافیک دیده می‌شود. 
پاورهای ATX 3.0 در مقایسه با پاورهای قدیمی‌تر میزان عملکرد و قابلیت تامین توان چشمگیری دارد و در اصل با هدف تامین نیازهای تغذیه‌ی سخت‌افزارهای نسل جدید طراحی و عرضه شده است. به جز آنچه گفته شد، تفاوت پاور ATX 3.0 با پاورهای قدیمی، اطمینان از پایداری بهتر به دلیل آستانه‌ی توان ارتقایافته و بازدهی بالاتر است. امکان تبادل داده و مذاکره سخت‌افزار با پاور از طریق 4 پین داده‌ی مخصوص نیز به تامین دقیق توان موردنیاز سخت‌افزار و مدیریت مصرف موثر منجر می‌شود.
ویژگی‌های پاور ATX 3.1
ATX 3.1 آخرین ویرایش موجودِ استاندارد است که برخی بهبود‌ها و به‌روزرسانی‌ها را در مقایسه با ATX 3.0 به خود دیده است. در ادامه مقاله به بررسی مهم‌ترین تفاوت پاور ATX 3.0 با ATX 3.1 خواهیم پرداخت.
این نسخه از استاندارد ATX به طور رسمی در سیزدهم سپتامبر 2023 به دنبال رونمایی از PCIe 5.1 معرفی شد. هدف اصلی این به‌روزرسانی، استانداردسازی منابع تغذیه‌ی ATX موجود از طریقِ جایگزینی کانکتور 12VHPWR با کانکتور جدیدتر 12V-2×6 بود.
در واقع مهم‌ترین فرق پاور ATX 3.1 با ATX 3.0 مسئله‌ی اصلاح کانکتور است و میزان تغییرات در مقایسه با نسخهی ATX 3.0 چشمگیر نیست. البته اساسِ طراحی کانکتور در نسخهی جدید همچنان بر پایه‌ی کانکتورِ ATX 3.0 انجام شده و تنها برخی از الزامات بهبود یافته است.
مقایسه‌ی پاورهای ATX 3.0 و ATX 3.1
کانکتور 12V-2×6 با طراحی سازگار با گذشته، خیلی زود جایگزین 12HPWR شد و به نوعی آن را منسوخ کرد. با هدف بهبود ریسک‌های ایمنی کانکتور پیشین، کانکتور جدید از چند ارتقای مکانیکی و تنظیمات جدیدی برای پین‌های حسی (پایش ولتاژ) برخوردار شد که ترکیب آنها باعث می‌شود که جریان زیادی از کابل رابط در حالی که کانکتور اتصال لق و ناپایداری با هدر PCB (سمت گرافیک) دارد، نگذرد.
بدین ترتیب ریسک داغ شدن بیش از حد سوکت اتصال کارت گرافیک و ذوب شدن آن و هرگونه ایجاد خسارت نسبت به 12HPWR کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. پس فرق پاور ATX 3.1 با برادر بزرگترش، در ایمنی بالاتر محصول است. 
بر اساس مشخصه‌های معرفی شده برای استاندارد ATX 3.1 طراحی کانکتور 12V-2×6 امکان انتقال توان بالقوه‌ای تا 1324.8 وات به ازای هر کانکتور را با حداکثر اختلاف دمای 30 درجه‌ای با محیط می‌دهد. اما در عمل در نسخهی جدید امکان انتقال توان 675 وات از طریق هر کانکتور فراهم است که‌این رقم برای کانکتورهای 12HPWR برابر با 600 وات است.
استفاده از کنتاکت‌هایی از جنس آلیاژ مس و کابل‌های 16 AWG در ATX 3.1 همچنان ضروری است. بر اساس توصیه‌ی استاندارد، در کانکتورهای 12V-2×6 حتما باید با علامت H++ روی بدنه کانکتور حک شده و قابل تشخیص باشد، درحالی که کانکتورهای ATX 3.0 بایستی با علامت H+ برچسب گذاری شده باشند. 
تفاوت فیزیکی بین بدنه‌ی کانکتورهای 12V-2×6 و 12VHPWR چندان قابل تشخیص با چشم نیست. با این حال تغییرات جزیی در طراحی بدنه نسبت به نسخه قبلی ایجاد شده است. همچنین طول پین‌های هدر PCB در نسخهی جدید تغییر کرده، پین‌های انتقال توان بلندتر هستند و قابلیت هدایت الکتریکی بهتری دارند و از سوی دیگر پین‌های حسی (باند جانبی) کوتاه‌تر شده است.
چنین طراحی باعث می‌شود که پین‌های حامل توان الکتریکی زودتر از پین‌های حسی در باند جانبی متصل شود و همچنین پس از آنها از حالت اتصال خارج شود. این شیوه طراحی یکی از محورهای ایمنی بیشتر در زمان اتصال کانکتورهای نر و مادگی 12V-2×6 است. 
در نسخهی جدید ATX 3.1 در صورتی که یکی از دو پین حسی متصل (حالت Ground) و دیگری قطع (Open) باشد، حداکثر توان قابل عبور 300 یا 450 وات (بسته به پین نامتصل) است. حال چنانچه هر دو پین حسی متصل نباشد و اتصال برقرارشده به هر دلیلی ضعیف باشد، هیچ جریانی از پاور به سمت پین‌های انتقال قدرت هدر گرافیک گسیل نمی‌شود.
در حالیکه در نسخهی قدیمی در چنین شرایطی امکان انتقال توانی تا 150 وات در بستر کانکتور وجود داشت و برخی گزارش‌ها در مورد سوختگی محل اتصال هدر در این حالت منتشر شد. در جدول زیر توان قابل انتقال مجاز بر حسب شرایط اتصال پین‌های 12V-2×6 توسط اینتل تشریح شده است. 
ویژگی دیگر طراحی ATX 3.1 زمان Hold-Up 12 میلی‌ثانیه‌ای در مقایسه با 17 میلی‌ثانیه در ATX 3.0 است که کوتاه‌تر شدن این زمان، بهبود اندکی در بازدهی توانی را در پی دارد. صرف نظر از مسائل مربوط به افزایش ایمنی و بازدهی بیان شده، ویژگی ATX 3.1 سازگار با گذشته بودن آن است. بدین ترتیب کارت‌های گرافیکی که دارای هدر کانکتور 12VHPWR هستند، بدون هیچ اشکالی با پاورهای ATX 3.1 جدید تر کار می کنند و کارت‌های گرافیک جدیدتر مجهز به سوکت 12V-2×6 هم به خوبی با پاورهای قدیمی‌تر سازگار هستند.
توصیه‌های انتخاب پاور برای سیستم‌های مختلف
بهترین پاور برای سیستم گیمینگ، پاور با امکان انتقال حداکثر توان مورد نیاز برای قطعات پرمصرف مانند پردازنده‌ی مرکزی و کارت گرافیک است. کارت گرافیک و پردازنده، در زمان اجرای بازی بالاترین فشار کاری را متحمل می‌شوند و لذا بالاترین میزان مطالبه‌ی توان را از پاور سیستم دارد.
در همین رابطه بخوانید:
- چرا برای کارت های گرافیک RTX 40 و RX 7000 به پاورهای ATX 3.0 نیاز است؟
در عمل هر دو پاور ATX 3.1 و ATX 3.0 امکان انتقال توان تا 600 وات به ازای هر کانکتور را در اختیار کارت گرافیک PCIe 5.0 قرار می‌دهد و کاربر تفاوت چندانی در عملکرد کلی سیستم در حین اجرای بازی، احساس نخواهد کرد و در واقع دلیل محکمی برای ارتقای پاور ATX 3.0 به نسخه 3.1 به چشم نمی‌خورد.
تنها نکته‌ای که به هنگام خرید پاور برای سیستم گیمینگ باید به آن دقت کرد، حداکثر توان قابل تامین است. برای مثال، با داشتن یک کارت گرافیک قدرتمند مثل RTX 4080 در کنار پردازنده‌ی نسل سیزدهم اینتل و سایر قطعات گیمینگ، دست کم به یک پاور 850 وات نیاز داریم.
اما اگر به دنبال منبع تغذیه‌ی مناسب برای اورکلاکینگ و پاور مناسب برای سیستم‌های حرفه‌ای باشیم، پاوری که به طور بالقوه امکان تحویل توان بالاتر با ایجاد دمای کمتر داشته و پروتکل‌های ایمنی سخت‌گیرانه‌تری دارد، گزینه‌ی مطلوب خواهد بود. لذا برای چنین سیستم‌هایی یک واحد پاور ATX 3.1 توصیه می‌شود.
در حالت کلی با توجه به میزانِ محدود تغییرات در نسخهی جدیدتر 3.1 و سازگار با گذشته بودن آن، ارتقای نسخهی 3.0 به 3.1 چندان منطقی به نظر نمی‌رسد و همان پاور قبلی نیاز شما را مرتفع خواهد کرد. فقط از اتصال محکم و پایدار کابل کانکتور به هدر PCB مطمئن شوید.
جمع بندی
در این مطلب به بیان ویژگی‌های و مشخصات فنی آخرین ویرایش پاورهای ATX، مقایسه پاورهای ATX 3.0 و ATX 3.1 و بیان مزایا و معایب پاور ATX 3.0 و ATX 3.1 پرداختیم. در این بررسی مشخص شد مهم‌ترین تفاوت پاورهای ATX 3.1 در مقایسه با ATX 3.0 نوع کانکتور است.
کانکتور ارتقا یافته 12V-2×6 اگرچه تفاوت فیزیکی خاصی با 12VHPWR ویرایش قبلی ندارد، اما ایمنی کاربری بیشتری داشته، امکان عبور جریان در هنگام اتصال غیرایمن کانکتور از هدر کارت گرافیک را نمی دهد. بهبود جزیی بازدهی توانی با کاهش زمان Hold-Up و افزایش میزان توان اسمی قابل تامین به ازای هر کانکتور تا 675 وات در مقایسه با 600 وات از دیگر ویژگی‌های طراحی ATX 3.1 است.
پاسخ به پرسش‌های پرتکرار
پاور ATX 3.0 چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
این پاور آخرین نسخه ATX ارایه شده برای پاورهاست که نسبت به ATX 2.0 میزان توان قابل تحویل به سخت‌افزار را از طریق کانکتور 12VHPWR تا 600 وات افزایش می‌دهد. کانکتور 8 پین نسل قبل توانی تا 150 وات را در بستر کابل انتقال می‌دهد.
تفاوت اصلی پاورهای ATX 3.0 و ATX 3.1 چیست؟
در نسخهی جدید، کانکتور 12V-2×6 جایگزین 12VHPWR شده، ایمنی اتصال کانکتور افزایش یاشته و احتمال سوختگی و آسیب در سمت هدر کارت گرافیک در صورت اتصال لق و ضعیف را کاهش می‌دهد.
نظر خود را اضافه کنید.
برای ارسال نظر وارد شوید
ارسال نظر بدون عضویت در سایت