یک نظریه قدیمی است که می‌گوید هر چیزی دارای نوعی ذهن یا خودآگاهی است؛ این نظریه نه فقط انسان و حیوانات، بلکه همه نوع موجود و جسم را نیز در برمی‌گیرد. با وجود قدمت چند هزار ساله این نظریه، به تازگی یک زیست‌شناس مشهور این موضوع را در ابعاد وسیع مطرح کرده و دوباره ما را به این فکر فرو برده که آیا خورشید به عنوان بزرگترین جرم موجود در منظومه شمسی، یک نوع خودآگاهی داشته و توانایی اندیشیدن دارد؟
در دنیایی که علم و فلسفه به طور مداوم در حال تلاقی هستند، یک سوال قدیمی دوباره به میان آمده است: آیا جهان غیر از ما، زنده است؟ پانسایکیسم (Panpsychism)، یک نظریه فلسفی کهن، پاسخی مثبت به این پرسش ارائه می‌دهد و ادعا می‌کند که همه چیز در جهان، از سنگ‌ها گرفته تا خورشید، دارای نوعی آگاهی یا “روح” است. این نظریه که به تازگی توجهات زیادی را به خود جلب کرده، موضوع بحث‌های داغی در میان جامعه علمی و فلسفی شده است.
پانسایکیسم یا پان‌روان‌گرایی چیست؟
پانسایکیسم، که به آن «همه‌روان‌گرایی» نیز گفته می‌شود، نظریه‌ای است که آگاهی را یک جنبه بنیادین و فراگیر از واقعیت می‌داند. این نظریه که ریشه در اندیشه‌های باستانی دارد، اخیراً توجه بیشتری را به خود جلب کرده است، به ویژه با توجه به پیشرفت‌های اخیر در علوم اعصاب، روان‌شناسی و فیزیک کوانتومی. پانسایکیسم ریشه در اندیشه‌های فلسفی باستان دارد و در طول تاریخ توسط فیلسوفان بزرگی چون پلاتو و اسپینوزا مورد بحث قرار گرفته است.
برخی از فیلسوفان مانند ویلیام جیمز و برتراند راسل از این نظریه حمایت کرده‌اند و اخیراً فیلسوف معاصر، فیلیپ گاف در کتاب خود با عنوان “خطای گالیله” به طور قاطعانه از آن دفاع و آن را به عنوان راه‌حلی برای «مسئله ذهن» مطرح نموده است.
به طور خلاصه، پانسایکیسم پیشنهاد می‌کند که آگاهی از ابتدا در بافت جهان وجود داشته و نیازی به نگرانی در مورد چگونگی تشکیل ذهن از ماده بی‌جان نیست، زیرا ذهنیت از همان ابتدا وجود داشته است. البته این نظریه با دیدگاه اکثریت در علوم فیزیکی و فلسفه که آگاهی را یک پدیده ناشی از ترکیبات پیچیده می‌دانند، در تضاد است.
خورشید و آگاهی
بنابر گزارشی که مجله Popular Mechanics در این زمینه مطرح کرده، یک زیست‌شناس ادعا کرده است که حتی خورشید نیز ممکن است دارای نوعی آگاهی باشد. این ادعا، که بر اساس مفاهیم پانسایکیسم استوار است، بحث‌های زیادی را در میان دانشمندان به وجود آورده است. برخی از محققان معتقدند که این نظریه می‌تواند به فهم بهتر پدیده‌های طبیعی و حتی به توسعه فناوری‌های جدید کمک کند.
ما انسان‌ها قدرت مغز بیولوژیکی خود را بسیار گسترش داده‌ایم و از طریق ترفندهای قدرتمندی مانند خودسازی یا مهارت‌های حل مسئله، خود را متقاعد کرده‌ایم که یک ذهن یکپارچه، آگاه، یک خود، یک روح داریم - همه اینها یک توهم است!
پروفسور کریستف کخ که شخصیت مورد احترام و بزرگی در حوزه عصب‌شناسی پیشرفته محسوب می‌شود به تازگی طی مقاله‌ای در مجله Scientific American استدلال کرده که اگر توده‌های ماده می‌توانند به انسانی با بدن مادی و سطحی از آگاهی تبدیل شوند، دلیلی ندارد که گروه‌های ذرات بنیادی به هم پیوسته نتوانند این حالت را تجربه کنند!
در حالی که بن گورتزل، از نظریه‌پردازان پیشگام حوزه هوش مصنوعی، از سال 2004 مواضع خود در مورد آگاهی همه چیز را مطرح کرده اما شاید یکی از قانع‌کننده‌ترین نمونه‌های تفکر پان روان‌گرایی در سال 2021 و زمانی رخ داده که زیست‌شناس و نویسنده مشهور، روپرت شلدریک در مقاله‌ای دیگر این سؤال را مطرح کرده که آیا خود خورشید هم ممکن است هوشیار باشد؟!
شلدریک در جریان مصاحبه جدید خود به Popular Mechanics می‌گوید:
آگاهی نیازی به محدود شدن به مغز ندارد. به نظر می رسد که ارتباط بین ذهن و سیستم‌های فیزیکی از طریق میدان‌های الکترومغناطیسی هماهنگ، که البته در مغز ما وجود دارد شکل گیرد. شاید مشخص‌ترین حالت این ساختار در خورشید و اطراف آن نیز وجود داشته باشد و ما آن را به صورت «تابش آفتاب» طی رابطه‌ای بین ذهن خورشیدی و بدن انسان لمس کنیم.
اگر منصف باشیم باید گفت که شواهدی برای حمایت از این نظریه وجود ندارد. جالب است بدانید که شخصیت خود آقای شلدریک نیز بسیار قابل توجه است. او فارغ‌التحصیل دکترای بیوشیمی در دهه 1970 از دانشگاه کمبریج است و سال‌هاست در این حوزه تحقیق می‌کند. البته خود شلدریک اذعان می‌کند که از همان دوره فراغت از تحصیل به سمت موضوعات مختلف علوم ذهنی مانند ارتباطات در سطح اتمی تا تله پاتی کشیده شد که چندان از سوی علوم سنتی مورد پذیرش نیست و مغفول باقی مانده است.
اگرچه این ایده بیشتر می‌تواند جرقه اولیه فیلم‌های علمی تخیلی باشد ولی شلدریک در مصاحبه‌ای دیگر گفته است:
ممکن است ذهن آگاه خورشیدی قادر به انتخاب جهت تابش و پخش انرژی یا گسترش تاج خود باشد که این ویژگی بدون شک می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی روی زمین داشته باشد؛ چرا که فناوری های ما در برابر آن بسیار آسیب پذیر هستند.
نظر شما در این مورد چیست؟ آیا تصور جرمی آگاه به بزرگی خورشید را کرده‌اید؟
نظر خود را اضافه کنید.
برای ارسال نظر وارد شوید
ارسال نظر بدون عضویت در سایت