وزن اینترنت چقدر است؟ پاسخ فیزیک‌دانان را بخوانید!

اینترنت، این جهان پهناور مجازی که در میان مراکز داده، کابل‌های فیبر نوری و ماهواره‌ها گسترده شده، آیا واقعاً وزنی دارد؟ این پرسشی است که ممکن است در نگاه اول عجیب به نظر برسد، اما فیزیک‌دانان و اندیشمندان سال‌ها به آن اندیشیده‌اند. اما وزن اینترنت واقعاً چقدر است؟!

بر اساس معادله معروف اینشتین، E=mc²، انرژی دارای جرم است. از آنجا که ذخیره و انتقال داده‌ها انرژی مصرف می‌کند، به نظر می‌رسد که اینترنت هم، دست‌کم از نظر تئوری، دارای جرمی هرچند ناچیز باشد.

از جرم ۵۰ گرمی تا تقریباً هیچ

نخستین تلاش جدی برای محاسبه وزن اینترنت در سال ۲۰۰۶ انجام شد، زمانی که فیزیک‌دان دانشگاه هاروارد، راسل سیتز، با محاسبه انرژی مصرفی سرورها نتیجه گرفت که اینترنت حدود ۵۰ گرم وزن دارد؛ معادل وزن چند توت‌فرنگی. این برآورد به سرعت در رسانه‌ها پخش شد و به عنوان یک حقیقت علمی جالب شناخته شد. اما از آن زمان تاکنون، اینترنت به شدت متحول شده است؛ ظهور شبکه‌های اجتماعی، گسترش گوشی‌های هوشمند و پیشرفت‌های چشمگیر در هوش مصنوعی، همگی بر میزان داده‌های دیجیتالی افزوده‌اند. اگر برآورد سیتز را معیار قرار دهیم، اینترنت امروزی ممکن است وزنی در حد یک سیب‌زمینی داشته باشد!

همزمان با محاسبات سیتز، مجله Discover روش دیگری را پیشنهاد کرد. این رویکرد به جای انرژی سرورها، به الکترون‌هایی که داده‌ها را کدگذاری می‌کنند، توجه داشت. بر اساس تخمین‌های آن زمان، حجم ترافیک اینترنت جهانی حدود ۴۰ پتابایت بود که معادل وزنی برابر با پنج‌میلیونیوم گرم محاسبه شد؛ حتی کمتر از یک قطره آب توت‌فرنگی! با این حال، این روش نیز به دلیل فرضیات ساده‌سازی شده درباره الکترون‌ها و نادیده گرفتن تفاوت‌های سخت‌افزاری، چندان دقیق نبود.
محاسبات جدید: وزن اینترنت نزدیک به صفر است

پس از گذشت نزدیک به دو دهه، نشریه Wired این برآوردها را با داده‌های جدید بررسی کرد. کریستوفر وایت، رئیس آزمایشگاه‌های NEC در آمریکا، محاسبات سیتز را نادرست دانست و فیزیک‌دان دانشگاه کالیفرنیا، دانیل وایتسون، آن را با روشی طنزآمیز مقایسه کرد:

«شبیه این است که قیمت یک دونات را با تقسیم تولید ناخالص جهانی بر تعداد کل دونات‌ها حساب کنیم!»

اما آیا می‌توان به پاسخ دقیق‌تری رسید؟ وایت پیشنهاد داد که تمام داده‌های ذخیره‌شده در سرورهای جهان را یکجا در نظر بگیریم و انرژی مورد نیاز برای کدگذاری آن را محاسبه کنیم. سپس، با استفاده از معادله اینشتین، این انرژی را به جرم تبدیل کنیم.

در سال ۲۰۱۸، برآورد شد که تا سال ۲۰۲۵ حجم کل داده‌های دیجیتال جهان به ۱۷۵ زتابایت خواهد رسید. با در نظر گرفتن شرایط دمایی، وایت محاسبه کرد که وزن اینترنت در دمای اتاق تنها ۵۳ کوادریلیونیوم گرم خواهد بود؛ رقمی آن‌قدر کوچک که عملاً به صفر نزدیک است.

آینده‌ای متفاوت: اینترنتی به سنگینی یک خودرو؟

این برآوردها، هرچند از نظر ریاضی دقیق‌اند، اما چندان رضایت‌بخش به نظر نمی‌رسند. اینترنت به لحاظ مفهومی بسیار سنگین است و میلیاردها نفر ساعت‌های زیادی از روز را در دنیای دیجیتال می‌گذرانند. اما اگر از زاویه‌ای متفاوت نگاه کنیم، ممکن است وزن اینترنت به طرز شگفت‌آوری افزایش یابد.

یکی از روش‌های جدید ذخیره داده، استفاده از مولکول‌های DNA است که از چگالی فوق‌العاده‌ای برخوردارند. دانشمندان دریافته‌اند که تنها یک گرم DNA می‌تواند ۲۱۵ پتابایت داده را ذخیره کند. با این معیار، اگر کل داده‌های دیجیتالی جهان را در DNA ذخیره کنیم، وزن اینترنت به حدود ۹۶۰ کیلوگرم خواهد رسید که وزنی معادل ۱۰ مرد بالغ یا تقریباً یک‌سوم یک کامیون Cybertruck تسلا است.

مسئله وزن اینترنت شاید هرگز پاسخی قطعی نداشته باشد، اما این آزمایش‌های فکری نشان می‌دهند که مقیاس دنیای دیجیتال فراتر از آن چیزی است که به‌سادگی بتوان آن را اندازه گرفت. از دیدی علمی، اینترنت وزنی نزدیک به صفر دارد، اما اگر آن را در چارچوب‌های جدیدی مانند ذخیره‌سازی DNA تصور کنیم، می‌توانیم آن را به سنگینی یک خودرو ببینیم.