تاثیر قطعی برق بر لوازم برقی و خرابی کامپیوتر؛ راهنمای جامع برای شناخت خطرات و راهکارهای محافظتی

قطع برق در فصل گرما و احتمال خرابی دستگاه‌‌های گران‌قیمت برقی یا سیستم‌های کامپیوتری ‌به یکی از دغدغه‌های کاربران ایرانی تبدیل شده است. در این مقاله از شهر سخت‌افزار، تأثیر قطعی و نوسانات شبکه برق بر تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی را بررسی می‌کنیم و با بهترین راهکارها برای به حداقل رساند آسیب‌های ناشی از آن آشنا خواهیم شد.

فهرست مطالب این مقاله:

- مقدمه
- انواع اختلالات شبکه برق
- تاثیر قطعی برق بر لوازم خانگی برقی
- آسیب‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری ناشی از قطع برق
- قطع برق و از دست رفتن اطلاعات
- راهکارهای جلوگیری از آسیب هنگام قطعی برق
- جمع‌بندی و پاسخ به پرسش های پرتکرار

مقدمه

زندگی مدرن وابستگی عمیقی به انرژی الکتریکی و عملکرد صحیح دستگاه‌های الکترونیکی دارد. فرقی نمی‌کند که درباره لوازم خانگی صحبت می‌کنیم یا سیستم‌های گیمینگ رده بالا، همگی به منبع تغذیه پایدار نیازمندند.

دستگاه‌های الکترونیکی، به‌ویژه مدل‌های جدیدتر، برای کار در محدوده‌های ولتاژ دقیقی طراحی شده‌اند و هرگونه انحراف می‌تواند منجر به اختلال یا آسیب دائمی شود. قطعی برق و نوسان ولتاژ همراه آن، تهدیدی جدی برای سلامت این دستگاه‌ها محسوب می‌شوند و می‌توانند موجب آسیب دیدن وسایل به خاطر قطعی برق، کاهش عمر مفید و حتی از دست رفتن داده و اطلاعات حیاتی شوند.

در همین رابطه بخوانید:

- دلیل قطعی اینترنت همراه پس از قطعی برق چیست؟

حساسیت دستگاه‌های الکترونیکی مدرن مانند کامپیوترها، سرورها و تلویزیون‌های هوشمند به دلیل وجود ریزپردازنده‌ها و مدارهای ظریف، بیشتر است. این دستگاه‌ها در برابر کوچکترین انحراف از ولتاژ استاندارد و نوسان برق و خرابی سیستم، آسیب‌پذیرتر هستند. لذا، درک عمیق اثرات و اقدامات لازم برای مقابله با آن‌ها، یک ضرورت برای حفظ سرمایه‌گذاری‌ها و جلوگیری از آسیب دیدن وسایل به خاطر قطعی برق است.

در این مقاله به بررسی تاثیر قطعی برق بر لوازم برقی، به‌ویژه خرابی کامپیوتر بر اثر قطع برق، و ارائه راهکارهای محافظتی می‌پردازیم.

انواع اختلالات شبکه برق

شبکه برق شهری همواره در معرض اختلالات مختلفی قرار دارد که می‌توانند به دستگاه‌های الکترونیکی آسیب بزنند.

قطعی کامل برق (Blackout)

به معنای از دست رفتن کامل و ناگهانی توان AC است. دلایل این اتفاق می‌تواند شامل خرابی ترانسفورماتورها، آسیب به خطوط انتقال نیرو یا خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده به دلیل پیشی گرفتن مصرف برق از تولید آن می‌شود.

افت ولتاژ (Brownout)

وقتی سطح ولتاژ AC برای یک دوره زمانی به زیر 80 درصد سطح نرمال می‌رسد، می‌توان گفت که با افت ولتاژ شبکه مواجهیم. علت اصلی افت ولتاز بار زیاد روی شبکه است. افت ولتاژ منجر به عملکرد ناپایدار دستگاه‌ها، گرم شدن بیش از حد قطعات و کاهش عمر مفید آن‌ها می‌شود. قطع ناگهانی برق و افت ولتاژ هر دو مضر هستند.

در همین رابطه بخوانید:

- آموزش روشن کردن مودم در زمان قطعی برق: راه اندازی مودم با باتری و پاوربانک

شوک‌های ناگهانی ولتاژ (Surge) و اسپایک (Spike)

به افزایش شدید و ناگهانی ولتاژ بسیار بالاتر از حالت عادی برای مدت کوتاه (چند نانوثانیه تا چند میکروثانیه)، موج هجومی ولتاژ یا Voltage Surge گفته می‌شود. در این پدیده ولتاژ می‌تواند به طور قابل توجهی از پیک ولتاژ نرمال فراتر رود. اگر این افزایش ناگهانی ولتاژ، در بازه زمانی بسیار کوتاه‌تری اتفاق بیافتد، به آن جهش ولتاژ یا Spike گفته می‌شود.

شایع‌ترین علت Surge و Spike، صاعقه، سوئیچینگ در شبکه توزیع، روشن/خاموش شدن دستگاه‌های پرمصرف و اتصال مجدد برق بعد از خاموشی است. در واقع، معمولاً بیشترین آسیب وسایل برقی هنگام قطع و وصل برق نه در اثر خاموشی، بلکه دقیقاً در لحظه وصل مجدد و در اثر Surge و Spike رخ می‌دهد.

ولتاژ بیش از حد می‌تواند باعث ایجاد قوس الکتریکی و حرارت بالا در مدارهای الکترونیکی شده و به بردها و قطعات نیمه‌هادی آسیب بزند. این آسیب می‌تواند فوری یا تدریجی باشد.

نویز الکتریکی (Noise)

نوع دیگری از اختلات شبکه برق، تداخلات فرکانس بالا روی موج سینوسی استاندارد برق است، که به آن «سیگنال کثیف» هم گفته می‌شود. این نوع اختلال می‌تواند باعث خطا در عملکرد سیستم‌های کامپیوتری و سیستم‌های ذخیره‌سازی داده شود شود.

انواع نوسانات برق و اثرات معمول آن‌ها
نام	توصیف	علل شایع	اثرات رایج بر دستگاه‌ها
قطعی کامل برق (Blackout)	از دست رفتن کامل توان AC.	خرابی ترانسفورماتور، قطع خطوط انتقال، مشکلات نیروگاه، خاموشی برنامه‌ ریزی شده	خاموش شدن ناگهانی دستگاه‌ها، از دست رفتن اطلاعات ذخیره نشده
افت ولتاژ (Brownout)	کاهش سطح ولتاژ AC، معمولاً زیر 80% نرمال	بار زیاد روی شبکه برق، ضعف زیرساخت	عملکرد کند یا ناپایدار، گرم شدن بیش از حد، کاهش عمر مفید قطعات
هجوم ناگهانی ولتاژ (Surge)	افزایش شدید و ناگهانی ولتاژ بالاتر از جریان عادی برای چند نانوثانیه تا میکروثانیه.	وصل مجدد برق پس از خاموشی، صاعقه، سوئیچینگ شبکه	سوختن وسایل برقی، آسیب به بردها، خرابی کامپیوتر بر اثر قطع برق در لحظه وصل مجدد
اسپایک/جهش ولتاژ (Spike)	افزایش ناگهانی ولتاژ برای مدت بسیار کوتاه، فراتر از 100% ولتاژ نرمال	مشابه Surge، اما کوتاه‌تر و تیزتر	آسیب به قطعات حساس الکترونیکی
نویز الکتریکی (Noise)	تداخلات فرکانس بالا روی موج برق	ژنراتورها، صاعقه، موتورهای الکتریکی القائی	خطای عملکرد در سیستم‌های کامپیوتری، خرابی داده، پارازیت در صدا و تصویر

تاثیر قطعی برق بر لوازم خانگی برقی

لوازم خانگی مدرن به دلیل استفاده از مدارهای الکترونیکی پیچیده و ریزپردازنده‌ها، در برابر اختلالات شبکه برق، به‌ویژه نوسان برق و خرابی سیستم، آسیب‌پذیرتر شده‌اند.

آسیب به مدارهای الکترونیکی حساس: مدارهای الکترونیکی در برابر شوک‌های ناگهانی ولتاژ (surges)، خصوصاً هنگام وصل مجدد برق، بسیار حساس هستند. کامپیوترها و تلویزیون‌ها نسبت به دستگاه‌های ساده‌تر آسیب‌پذیرترند. این تاثیر قطعی برق بر لوازم خانگی برقی می‌تواند منجر به هزینه‌های تعمیر گزاف شود.

کاهش عمر مفید دستگاه‌ها: حتی اگر نوسانات برق منجر به خرابی فوری و آشکار دستگاه نشوند، قرار گرفتن مکرر در معرض این نوسانات، حتی انواع خفیف‌تر آن، می‌تواند فشار قابل توجهی به قطعات داخلی لوازم خانگی وارد کند. این استرس مداوم باعث فرسودگی زودرس قطعات الکترونیکی و مکانیکی شده و در نهایت، طول عمر کلی دستگاه را به طور محسوسی کاهش می‌دهد.

مثال‌های عملی از آسیب دیدن وسایل به خاطر قطعی برق

• یخچال و فریزر: علاوه بر خطر از دست دادن مواد غذایی به دلیل خاموشی طولانی‌مدت و عدم کارکرد سیستم سرمایشی ، کمپرسور و مدارهای کنترلی الکترونیکی آن‌ می‌توانند در اثر نوسانات برق آسیب جدی ببینند.
• سیستم‌های تهویه مطبوع (کولرهای گازی و آبی): مشابه یخچال‌ها، واحدهای تهویه مطبوع نیز دارای قطعات الکترونیکی حساس برای کنترل دما و عملکرد، و همچنین موتورهای الکتریکی هستند که در برابر نوسانات ولتاژ، به ویژه ولتاژ هجومی هنگام وصل برق، آسیب‌پذیرند.  
• تلویزیون‌های هوشمند و سیستم‌های صوتی/تصویری: این دستگاه‌ها مملو از مدارهای الکترونیکی ظریف، پردازنده‌ها و پنل‌های نمایش حساس هستند که به راحتی توسط نوسانات ولتاژ آسیب می‌بینند یا می‌سوزند. همچنین تداخلات فرکانسی شبکه برق نیز می‌تواند بر کیفیت خروجی دستگاه‌های صوتی تأثیر بگذارد.
• لوازم آشپزخانه کوچک با کنترل دیجیتال: مایکروویوها، ماشین‌های ظرفشویی، توسترها و سایر لوازم آشپزخانه که دارای پنل‌های کنترل دیجیتال و بردهای الکترونیکی هستند نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در معرض خطرقرار دارند.

آسیب‌های تدریجی ناشی از نوسانات مکرر اغلب به «کهنگی» دستگاه نسبت داده می‌شوند، در حالی که علت اصلی، نوسان برق بوده است. این امر اهمیت اقدامات پیشگیرانه مانند استفاده از محافظ برق یا یو پی اس را بیشتر نشان می‌دهد.

آسیب‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری ناشی از قطع برق

کامپیوترها به دلیل قطعات حساس و همچنین سروکار داشتن با داده‌ها و دستگاه‌های ذخیر‌سازی، در برابر قطعی ناگهانی برق و نوسانات ولتاژ آسیب‌پذیر هستند. این بخش به بررسی آسیب سخت‌افزار بر اثر نوسان برق می‌پردازد.

منبع تغذیه (پاور یا PSU)

منبع تغذیه یا PSU، وظیفه تبدیل برق متناوب (AC) ورودی از پریز را به ولتاژهای مستقیم (DC) که قطعات مختلف کامپیوتر برای کار به آن نیاز دارند، بر عهده دارد. این قطعه همچنین نخستین سد دفاعی سیستم در برابر نوسانات شبکه برق است و معمولاً به طیف وسیعی از امکانات حفاظتی دربرابر انواع مشکلات شبکه برق مجهز است.

اگر کامپیوتر شما پس از یک قطعی برق یا در اثر موج صاعقه دچار مشکل شد، به این علائم توجه کنید: بوی سوختگی از داخل کیس کامپیوتر، عدم خروجی برق از PSU (کامپیوتر به هیچ وجه روشن نمی‌شود یا بلافاصله پس از روشن شدن خاموش می‌شود)، نچرخیدن فن خنک‌کننده PSU، شنیدن صداهای کلیک مانند از PSU هنگام تلاش برای روشن کردن سیستم، یا حتی مشاهده علائم سوختگی فیزیکی بر روی برد PSU یا قطعات آن.

در همین رابطه بخوانید:

- آموزش: آشنایی با مدارهای محافظ در پاورهای کامپیوتر، مفاهیم و شیوه عملکرد آنها

مادربرد

مادربرد، برد اصلی کامپیوتر است که تمامی قطعات حیاتی سیستم مانند پردازنده، حافظه رم، کارت گرافیک، هارد دیسک‌ها و پورت‌های ورودی/خروجی را به یکدیگر متصل کرده و ارتباط و هماهنگی بین آن‌ها را مدیریت می‌کند.

اگر سرج ولتاژ از سد PSU عبور کند یا اگر خود PSU آسیب دیده و ولتاژ نامناسبی را به مادربرد منتقل کند، مادربرد قطعه بعدی در صف آسیب است. سرج‌های ولتاژ می‌توانند به اجزای مختلفی روی مادربرد آسیب برسانند از جمله رگولاتورهای ولتاژ (VRM)، خازن‌ها، ICهای مختلف یا حتی اتصالات و سوکت‌های قطعات. سوختن مادربرد یکی از پرهزینه‌ترین خرابی‌های ناشی از نوسانات برق است.

حافظه ذخیر‌ه‌سازی

قطع برق می‌تواند باعث خرابی حافظه‌های ذخیره‌سازی سیستم شما هم بشود به خصوص در هارد دیسک‌ها که قطعاتی مکانیکی و متحرک دارند.

در هارد دیسک‌های مکانیکی، هد خواندن/نوشتن با فاصله بسیار کمی بر روی پلاترهای مغناطیسی در حال چرخش حرکت می‌کند. در هنگام خاموش شدن عادی سیستم، به هدها فرمان داده می‌شود تا به محل امن خود (محل پارک) بازگردند. قطعی ناگهانی برق مانع پارک ایمن هدها شده و ممکن است با پلاترها برخورد کنند (head crash)، منجر به آسیب فیزیکی به پلاتر و هد شود. موتورهای الکتریکی که وظیفه هدایت هدها را دارند نیز ممکن است آسیب ببیند.

هر هارد دیسک دارای یک برد کنترلی است که وظیفه کنترل عملکرد درایو و ارتباط با مادربرد را بر عهده دارد. این برد حاوی قطعات الکترونیکی حساس و همچنین کالیبراسیون‌های منحصر به فرد همان درایو است. نوسانات ولتاژ می‌توانند به این بخش از هارد نیز آسیب وارد کنند.

از علائم خرابی HDD می‌تواند به صدای کلیک، وزوز، عدم شناسایی هارد، سرعت پایین و بوت نشدن سیستم عامل اشاره کرد.

اگرچه SSDها فاقد قطعات متحرک و در برابر شوک‌های فیزیکی مقاوم‌تر از HDDها هستند، اما کنترلر الکترونیکی و سلول‌های حافظه فلش NAND آن‌ها به نوسانات ولتاژ حساس هستند. اسپایک‌های قوی می‌توانند به مدار کنترلر SSD آسیب زده یا باعث خرابی و از دست رفتن اطلاعات در سلول‌های حافظه شوند.

پردازنده و رم

RAM: ماژول‌های رم به دلیل ساختار ظریف و سرعت بالای عملکردشان، بسیار به کیفیت و پایداری ولتاژ دریافتی حساس هستند. سرج‌های ولتاژ یا حتی نوسانات خفیف‌تر می‌توانند باعث بروز خطاهای حافظه (که اغلب به صورت صفحه آبی مرگ یا BSOD در ویندوز ظاهر می‌شوند)، ناپایداری کلی سیستم، کرش‌های تصادفی و بدون دلیل، یا در موارد شدید، سوختن کامل ماژول رم شوند.  

CPU: پردازنده، شاید حساس‌ترین قطعه به نوسانات برق باشد. آسیب به CPU در اثر سرج ولتاژ می‌تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات شود، از جمله کاهش محسوس عملکرد و کارایی، گرم شدن بیش از حد و غیرعادی، بروز خطاهای محاسباتی و پردازشی، مشکلات در بوت شدن سیستم (عدم POST)، یا حتی خرابی کامل و سوختن CPU.

قطع برق و از دست رفتن اطلاعات

علاوه بر آسیب‌های سخت‌افزاری، از دست رفتن اطلاعات یکی از نگران‌کننده‌ترین پیامدهای قطعی برق برای کاربران کامپیوتر است. این از دست رفتن اطلاعات می‌تواند از چند فایل ذخیره نشده تا خرابی کل سیستم عامل و غیرقابل دسترس شدن تمامی داده‌ها را در بر بگیرد.

مکانیسم‌های خرابی فایل‌ها و سیستم عامل

قطع شدن فرآیند نوشتن: اگر در حین عملیات نوشتن یک فایل بر روی دیسک (چه توسط کاربر، مانند ذخیره یک فایل یا Save بازی و چه توسط سیستم عامل) برق به طور ناگهانی قطع شود، فرآیند نوشتن ناقص باقی می‌ماند. این امر منجر به ایجاد فایل‌های خراب (corrupted) می‌شود که یا قابل باز شدن نیستند یا حاوی اطلاعات ناقص و نادرست هستند.  

آسیب به ساختارهای سیستم فایل: سیستم عامل برای مدیریت فایل‌ها و فولدرها بر روی دیسک، از ساختارهای داده‌ای پیچیده‌ای مانند FAT یا NTFS استفاده می‌کند. قطع ناگهانی برق، به ویژه اگر در حین به‌روزرسانی فایل سیستم رخ دهد، می‌تواند آن‌ها را خراب کرده و منجر به عدم دسترسی به فایل‌ها، فولدرها، یا حتی کل پارتیشن شود.

در همین رابطه بخوانید:

- آموزش ریکاوری یا برگرداندن درایو حذف شده (پارتیشن پاک شده)

از دست رفتن داده‌های موجود در کش (Cache): هم سیستم عامل و هم خود درایوهای ذخیره‌سازی (HDD و SSD) از حافظه کش برای افزایش سرعت و کارایی استفاده می‌کنند. داده‌هایی که در لحظه قطع برق در این حافظه‌های موقت (کش RAM سیستم یا کش داخلی خود درایو) قرار داشته‌اند و هنوز به طور کامل بر روی دیسک ذخیره نشده‌اند، برای همیشه از بین خواهند رفت. این امر به ویژه برای پایگاه‌های داده و برنامه‌هایی که تراکنش‌های زیادی انجام می‌دهند، می‌تواند فاجعه‌بار باشد.  

آسیب به بوت سکتور (Boot Sector): سکتور بوت حاوی اطلاعات و کدهای اولیه‌ای است که کامپیوتر برای راه‌اندازی سیستم عامل به آن نیاز دارد. اگر در حین به‌روزرسانی سکتور بوت یا فایل‌های حیاتی و اولیه سیستم عامل، برق قطع شود، کامپیوتر ممکن است دیگر قادر به بوت شدن نباشد.

ریست شدن تنظیمات کامپیوتر

گاهی اوقات، قطع ناگهانی برق می‌تواند باعث ریست شدن تنظیمات BIOS/UEFI مادربرد به حالت پیش‌فرض شود. این امر ممکن است منجر به تغییر ترتیب بوت، غیرفعال شدن برخی پورت‌ها یا تنظیمات عملکردی مثل پروفایل‌ حافظه XMP/EXPO شود.

راهکارهای جلوگیری از آسیب هنگام قطعی برق

پس از شناخت دقیق خطرات ناشی از قطعی برق و نوسانات ولتاژ، اکنون زمان آن رسیده است که به بررسی راهکارهای عملی و تجهیزات حفاظتی بپردازیم. این راهکارها سپر دفاعی ما در برابر نوسانات شبکه برق هستند و به حفاظت از سیستم در زمان قطعی برق کمک شایانی می‌کنند.

محافظ‌های برق (Surge Protectors)

محافظ‌های برق اولین و ابتدایی‌ترین لایه حفاظتی در برابر یکی از مخرب‌ترین جنبه‌های اختلالات برق، یعنی سرج‌ها و اسپایک‌های ولتاژ، هستند.

این دستگاه‌ها برای شناسایی ولتاژهای اضافی و ناگهانی (سرج یا اسپایک) در شبکه برق طراحی شده‌اند. هنگامی که ولتاژ از یک حد معین فراتر می‌رود، قطعات داخلی محافظ (معمولاً وریستورهای اکسید فلز یا MOVها) فعال شده و انرژی اضافی و مخرب را پیش از آنکه به دستگاه‌های حساس متصل به محافظ آسیب برساند، از مسیر اصلی منحرف کرده و به سیم زمین (ground) هدایت می‌کنند.

در همین رابطه بخوانید:

- محافظ ولتاژ چیست؟ آیا برای محافظت از کامپیوتر در برابر نوسانات شبکه برق لازم است؟ [تماشا کنید]
- تفاوت بین میلی آمپر ساعت و وات ساعت در باتری ها چیست؟ روش تبدیل و مورد استفاده هر کدام

معیارهای انتخاب یک محافظ مناسب

ظرفیت انرژی (Joule Rating): این عدد نشان‌دهنده میزان کل انرژی (بر حسب ژول) است که محافظ می‌تواند در طول عمر خود قبل از خرابی کامل MOVها جذب و دفع کند. به طور کلی، میزان ژول بالاتر به معنای حفاظت بهتر، توانایی جذب سرج‌های قوی‌تر و عمر طولانی‌تر محافظ است. برای محافظت از کامپیوترها و تجهیزات الکترونیکی حساس، توصیه می‌شود محافظی با حداقل امتیاز 1000 تا 2000 ژول انتخاب شود.  

ولتاژ کلمپینگ (Clamping Voltage یا Voltage Protection Rating - VPR): این پارامتر نشان‌دهنده سطح ولتاژی است که در آن MOVهای محافظ شروع به فعال شدن و هدایت جریان اضافی به زمین می‌کنند. ولتاژ کلمپینگ پایین‌تر به معنای حفاظت بهتر است، زیرا اجازه نمی‌دهد ولتاژ زیادی به دستگاه‌های متصل برسد. به عنوان مثال، ولتاژ کلمپینگ 330 ولت یا 400 ولت به مراتب بهتر از 500 ولت یا بالاتر است. 

زمان پاسخ (Response Time): این مشخصه نشان‌دهنده سرعتی است که محافظ می‌تواند به وقوع یک سرج واکنش نشان دهد. زمان پاسخ باید بسیار کوتاه و در حد کمتر از یک نانوثانیه (nanosecond) باشد تا بتواند از دستگاه‌ها در برابر اسپایک‌های بسیار سریع محافظت کند.

منبع تغذیه بدون وقفه (UPS)

استفاده از یو پی اس برای محافظت از سیستم جامع‌ترین راهکاری است که می‌توانید در برابر نوسانات شبکه برق به‌کار بگیرید. یو پی اس نه تنها در برابر سرج‌ها محافظت می‌کند، بلکه هنگام قطعی کامل برق یا افت شدید ولتاژ، برق پشتیبان را از طریق باتری داخلی فراهم می‌کند.

در جدول زیر سه نوع اصلی UPSها آورده شده است:

مقایسه انواع UPS
ویژگی	Standby (Offline) UPS	Line-Interactive	Online
نحوه عملکرد اصلی	سوئیچ به باتری هنگام قطعی	تنظیم ولتاژ (AVR) + سوئیچ به باتری هنگام قطعی شدید	ایزولاسیون کامل از شبکه برق
سطح حفاظت	پایه (قطعی، سرج)	متوسط تا خوب (قطعی، سرج، افت/افزایش ولتاژ)	عالی (تمامی مشکلات برق، از جمله نویز و فرکانس)
زمان انتقال به باتری	چند میلی‌ثانیه		صفر (بدون زمان انتقال)
تنظیم ولتاژ فعال (AVR)	معمولاً ندارد	دارد	دارد
نوع موج خروجی (باتری)	معمولاً شبیه‌سازی شده	می‌تواند شبیه‌سازی شده یا سینوسی خالص باشد (بسته به مدل)	همیشه سینوسی خالص

• ظرفیت (VA و Watts): ظرفیت UPS معمولاً با دو واحد ولت-آمپر (VA) و وات (W) بیان می‌شود. توان مصرفی دستگاه‌هایی که قرار است به UPS متصل شوند باید در نظر گرفته شود. ظرفیت UPS باید حداقل برابر با مجموع توان مصرفی این دستگاه‌ها باشد. توصیه می‌شود برای اطمینان و همچنین در نظر گرفتن نیازهای آینده، بهتر است ظرفیت UPS حدود 20% تا 30% بیشتر از توان مصرفی کل بار انتخاب شود.
• زمان پشتیبانی (Runtime): این پارامتر نشان می‌دهد که UPS با بار متصل به آن، در صورت قطع برق، تا چه مدت زمانی می‌تواند با استفاده از باتری به کار خود ادامه دهد. زمان پشتیبانی به ظرفیت باتری‌های UPS (معمولاً بر حسب آمپر-ساعت) و میزان بار بستگی دارد.
• نوع خروجی موج (Output Waveform): موج سینوسی خالص (Pure Sine Wave) برای تجهیزات حساس و PSUهای با Active PFC بهترین گزینه است. موج سینوسی شبیه‌سازی شده برای برخی دستگاه‌ها ممکن است مشکل‌ساز باشد.

در همین رابطه بخوانید:

- بهترین یو پی اس (UPS) برای کامپیوتر بر اساس قیمت

تثبیت‌کننده‌های ولتاژ (Voltage Stabilizers/Regulators)

تثبیت‌کننده‌های ولتاژ، که با نام رگولاتور ولتاژ نیز شناخته می‌شوند، دستگاه‌هایی هستند که به طور خاص برای مقابله با نوسانات ولتاژ (افت یا افزایش ولتاژ) در شبکه برق طراحی شده‌اند.

این دستگاه‌ها ولتاژ ورودی از شبکه برق را به طور مداوم کنترل می‌کنند. در صورتی که ولتاژ ورودی از محدوده ایمن و استاندارد (مثلاً 220 ولت ± 10%) خارج شود، تثبیت‌کننده به طور خودکار ولتاژ خروجی را اصلاح می‌کند تا آن را در پایدار و ایمن برای دستگاه‌های متصل نگه دارد. این کار معمولاً با استفاده از یک ترانسفورماتور با چندین سر خروجی (tap-changing transformer) و مدارهای کنترلی الکترونیکی انجام می‌شود که به سرعت سر مناسب را برای دستیابی به ولتاژ خروجی مطلوب انتخاب می‌کنند.  

نکته‌ای که باید به یاد داشته باشید این است که تثبیت‌کننده‌های ولتاژ، باتری داخلی ندارند و در زمان قطعی کامل برق، هیچ‌گونه برق پشتیبانی ارائه نمی‌دهند. این دستگاه‌ها در مناطق با نوسانات ولتاژ مکرر ولتاژ می‌توانند قبل از محافظ برق یا یو پی اس نصب شوند.

دیگر اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از آسیب هنگام قطعی برق

• جدا کردن دستگاه‌های حساس بعد از قطعی برق: اگر از تجهیزات حفاظتی مناسب مانند UPS یا محافظ برق با کیفیت برای تمامی دستگاه‌های حساس خود استفاده نمی‌کنید، ساده‌ترین و در عین حال یکی از موثرترین راه‌ها، جدا کردن فیزیکی این دستگاه‌ها از پریز برق است. به این ترتیب نواسانات ولتاژ که معمولاً‌ هنگام اتصال مجدد برق رخ می‌دهد، به دستگاه‌‌های برقی شما آسیبی وارد نمی‌کند.
• پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها هیچ راهکار حفاظتی، هرچقدر هم که پیشرفته باشد، نمی‌تواند امنیت 100% را تضمین کند و احتمال از دست رفتن اطلاعات در اثر قطع برق همیشه وجود دارد. بنابراین بهترین و مطمئن‌ترین دفاع در برابر از دست رفتن داده‌های ارزشمند، تهیه نسخه‌های پشتیبان منظم از تمامی فایل‌های مهم، اسناد کاری، عکس‌ها، ویدئوها و سایر اطلاعات حیاتی است.
  این نسخه‌های پشتیبان باید بر روی یک رسانه ذخیره‌سازی جداگانه، مانند یک هارد دیسک اکسترنال، یا در فضای ذخیره‌سازی ابری نگهداری شوند.

جمع‌بندی

قطعی برق و نوسان ولتاژ تهدیدی جدی برای دستگاه‌های الکترونیکی هستند و می‌توانند منجر به آسیب دیدن وسایل ، خرابی کامپیوتر بر اثر قطع برق و نوسان برق شوند. مهم‌ترین توصیه، اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای حفاظت از سیستم در زمان قطعی برق است:

• استفاده از محافظ‌های برق با کیفیت.
• تهیه UPS مناسب، به‌ویژه برای کامپیوترها و تجهیزات حیاتی.
• در صورت نیاز، استفاده از تثبیت‌کننده‌های ولتاژ.
• رعایت اقدامات پیشگیرانه مانند بکاپ منظم داده‌ها و از برق کشیدن وسایل پیش از اتصال مجدد برق.

هزینه تجهیزات حفاظتی در مقایسه با هزینه‌های تعمیر یا جایگزینی دستگاه‌های آسیب‌دیده و بازیابی اطلاعات ناچیز است و پیشگیری همواره بهتر از درمان است. با دانستن و رعایت این موارد، می‌توانید از سرمایه‌های الکترونیکی خود در برابر تهدیدات شبکه برق محافظت کنند.

پرسش های پرتکرار

آیا قطع ناگهانی برق به کامپیوتر آسیب می‌زند؟

بله، به‌ویژه شوک ولتاژ هنگام وصل مجدد برق می‌تواند به سخت‌افزارهای کامپیوتر آسیب بزند. همچنین، خاموشی ناگهانی مانع خاموش شدن صحیح سیستم شده و می‌تواند منجر به قطع برق و از دست رفتن اطلاعات و خرابی فایل‌ها شود.

بهترین روش برای جلوگیری از خرابی سیستم در زمان قطع برق چیست؟

استفاده از یک منبع تغذیه بدون وقفه (UPS) با کیفیت، بهترین راهکار جلوگیری از آسیب هنگام قطعی برق برای کامپیوتر است. یو پی اس هم در برابر سرج‌ها از سیستم محافظت می‌کند و هم زمان لازم برای خاموش کردن ایمن سیستم را فراهم می‌کند. در کنار آن، محافظ برق برای سایر دستگاه‌ها و پشتیبان‌گیری منظم از داده‌های ضروری توصیه می‌شود.

قطع برق چه تاثیری روی سلامت هارد دیسک دارد؟

قطع ناگهانی برق می‌تواند تاثیرات مخربی داشته باشد. برای HDD، برخورد هد با پلاتر (head crash)، آسیب فیزیکی و سوختن برد کنترلی (PCB) محتمل است. همچنین خرابی داده در حال نوشتن، آسیب به سیستم فایل، خرابی فریم‌ور و آسیب PCB ممکن است رخ دهد.