آیا موج شکست خوردگان ایرانی بازار بیت کوین و دیگر ارزهای مجازی در راه است؟

عدم برنامه‌ریزی برای هزینه کردن درآمدهای مازاد شهروندان یکی از مشکلات بنیادین و تاریخی کشور ماست که تا به امروز هیچ فکر و برنامه مشخصی از سوی دولت برای آن اندیشیده نشده است. پس از گرایش شدید مردم به بازار بورس طی یک سال گذشته و در ادامه سقوط آن، حالا روند رو به رشد فزاینده‌ای از حمله به بازار ارزهای مجازی مشاهده شده که به مراتب مجهول‌تر و ناآشناتر برای کاربران ایرانی است.

مقدمه
یکی از اصول صحیح اقتصادی و مالی در کشورهای پیشرفته و رو به پیشرفت این است که بتوان برنامه‌ای برای مدیریت دستمزد و درآمدهای مازاد شهروندان تدوین کرد که علاوه بر اعطای خواسته‌های آنها، موجب گردش چرخ‌های اقتصاد کشور نیز گردد.

در بسیاری از کشورها، دولت و یا نهادی معتبر و بزرگ با محاسبه درآمدهای کاربران، تسهیلاتی مدون و مشخص برای خرید منزل، خودرو و یا امکانات دیگر را در اختیار آنها قرار می‌دهند و به این نحو هم بازارهای موجود، یک شبه دستخوش امواج واریز وجه و سرمایه‌گذاری بدون آگاهی نمی‌شوند و هم چرخ‌های اقتصاد و صنایع می‌گردد. از طرفی تورم ناشی از هجوم به برخی بازارها نیز به صورتی کنترل شده، در یک سطح ثابت قرار می‌گیرد.

اما از آنجا که چرخه اقتصادی کشور ما ارتباط بسیار کمی با اصول اثبات شده مالی و اقتصادی در دنیا دارد، در این مورد نیز کمترین شباهتی با کشورهای پیشرفته دیده شده و هر از چندگاهی بازارهای موازی اقتصادی مورد توجه و گرایش شهروندان قرار می‌گیرند.

حفظ ارزش دارایی یکی دیگر از دغدغه‌های به‌جا شهروندان است که با تورم سرسام‌آور و از دست رفتن ارزش پول ملی، آنها را تحریک می‌کند تا دارایی خود را از پول نقد موجود در حساب‌های بانکی به زمین و املاک، طلا، دلار، سهام و این اواخر، ارز مجازی تبدیل کنند.

شاید بتوان گفت که به همین دلیل بود که دولت در اوایل سال جاری توانست تمایل بسیار بیشتری در شهروندان به سمت سرمایه‌گذاری در بورس ایجاد کرده و هزاران میلیارد تومان طی بازه زمانی چند ماه وارد بورس شد. البته همانطور که شما نیز می‌دانید و در اطرافیان و یا سرمایه خودتان دیده‌اید، سقوط بازار بورس (به دلایل آن کاری نداریم) چطور موجب نابودی سرمایه شهروندانی شده بود که تنها به صرف توصیه‌های عده‌ای دیگر از آشنایان خود که سودهای اندک و کوتاه مدت برده بودند، به نوعی از بین رفت.

هجوم به بازاری ناشناخته
اما همانطور که عنوان شد نکته تأسف بار این داستان آن است که مقصد بعدی پول‌هایی باقیمانده از سونامی بورسی، حالا به سمت مقصدی کمتر شناخته شده سرازیر شده است و این روزها به نوعی همه در حال خرید ارزهای مجازی یا به قول معروف، بیت کوین هستند.

رشد هیجان‌انگیز نرخ برابری ارزهای مجازی و در رأس آنها بیت کوین به عنوان شناخته‌شده‌ترین ارز مجازی به کاربران این درب باغ سبز را نشان داده که شاید بتوانند ضررهای متحمل شده در بازار بورس را در بازار کریپتو، جبران کنند. سهامداران دیروز، تریدرها و خریداران بیت کوین امروزی هستند که این بار سرمایه خود را برای چیزهایی هزینه می‌کنند که بدون تعارف، برخی از آنها از درک مفهوم ارزهای مجازی هم عاجزند؛ چه رسد به اینکه بخواهند از این ارزها استفاده کرده و خرید و فروش انجام دهند.

نکته بسیار خطرناک‌تری که در این بحث وجود دارد این است که بورس به نوعی محرک چرخ‌های اقتصاد کشور بود و اگر با دیدی مثبت به آن نگاه کنیم، سرمایه شهروندان به صورت مستقیم موجب انجام فعالیت‌های مثبت اقتصادی می‌شد اما وقتی پول وارد بازار ارز مجازی می‌شود دیگر هیچ عایدی برای اقتصاد کشور نداشته و به قولی وارد دنیای مجازی می‌شود.

نکته دیگر این است که نوسان‌پذیری رمزارز‌ها به‌قدری زیاد است که ممکن است بین 10 تا 40 درصد تغییر در ارزش یک ارز ایجاد گردد که ریسک بسیاری بالایی را رقم می‌زند. مردم رمز بورسی خود را گم می‌کنند و در تماس با کارگزاری‌ها می‌خواهند در پیدا کردن رمزشان به آن‌ها کمک کنند، درحالی که اگر رمز درگاه خرید ارز دیجیتال خود را گم کنند زندگی‌شان به باد می‌رود و راهی ندارند!

ارزهای دیجیتال پربازده‌ترین دارایی طی یک سال اخیر در جهان بودند و برخی ارزهای معتبر مانند بیت‌کوین رشد چندبرابری را تجربه کردند. جرقه رشد بی‌امان رمزارزها را شرکت پی‌پل زد و شرکت تسلا و مدیرعامل معروفش ایلان ماسک بنزینی بر این آتش ریخت.

شکست دونالد ترامپ که به مخالفت با بیت‌کوین مشهور بود هم در جهش قیمت رمزارزها بی‌تأثیر نبود، میزان پذیرش ارزهای دیجیتال با وجود نوسان شدید و ریسک بالا در دنیا روز به روز بیشتر می‌شود به‌نحوی که ارزش بازار آنها به 1400 میلیارد دلار رسیده و هر روز بیش از 200 میلیارد دلار معامله صورت می‌گیرد. بازده این بازار در غیاب فرصت‌های مناسب و شفاف سرمایه‌گذاری در ایران سبب هجوم سرمایه‌گذاران ایرانی نیز شده است.

بازاری به مراتب بزرگتر از بورس در حال شکل‌گیری است

معامله‌گران ایرانی بازار رمزارزها از صرافی ارزهای دیجیتال یا از صرافی‌های معتبر خارجی مانند بایننس استفاده می‌کنند یا صرافی‌های ایرانی و برخی ترکیبی از صرافی‌های ایرانی و خارجی را انتخاب می‌کنند.

در ایران بیشر از 20 صرافی ارز دیجیتال با تعداد معاملات قابل توجه وجود دارد که هیچ‌کدام از بانک مرکزی مجوز ندارند اما با احراز هویت و تعیین سقف معاملات از طریق درگاههای بانکی دریافت و پرداخت پول ریال و معاملات ارزهای دیجیتال را انجام می‌دهند.

میزان معاملات رمزارزها در ایران قابل توجه و تعداد کاربران به بیش از یک‌میلیون نفر رسیده است تنها در یک روز در یکی از صرافی‌های ایرانی که بزرگترین صرافی ارزهای دیجیتال در ایران است و 600هزار نفر کاربر دارد 1396 میلیارد تومان طی 24 ساعت تنها در 12 ارز معروف معامله صورت گرفته است.

اگر این صرافی 30 درصد بازار را در اختیار داشته باشند معاملات در صرافی‌های ایرانی روزانه 4 تا 5 هزار میلیارد تومان است در حالی که در بورس تهران در برخی روزها حجم معاملات حدود 8 هزار میلیارد تومان بوده است که اگر معاملات صرافی‌های خارجی را نیز لحاظ کنیم چه‌بسا میزان معاملات روزانه ارزهای دیجیتال در ایران از میزان معاملات بورس بیشتر باشد و هشداری است برای سیاست‌گذاران اقتصادی یکی از منظر میزان جذب نقدینگی در این بازار و دیگری به‌خاطر خروج ارز در صرافی‌های بین‌المللی.

نگرانی مجلس از خرید ریالی رمز ارزها از درگاه‌های پرداخت داخلی
در خبر دیگری در همین رابطه رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی در توئیتی از خرید ریالی رمز ارزها و بیت کوین اظهار نگرانی کرد. به گزارش خانه ملت، مجتبی توانگر نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس  در مجلس و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی توئیتی را درباره خرید رمز ارزها و بیت کوین منتشر کرد و نوشت:

با خرید ریالی رمز ارزها از درگاه‌های پرداخت داخلی زمینه شکل‌گیری پرونده‌ای بزرگتر از  سکه ثامن فراهم شده است. باید اقدامات لازم برای شناسایی مسیرهای خرید ارزی بیت‌کوین برای جلوگیری از ضربه شدید به اقتصاد کشور و بازار سرمایه انجام شود. در نامه‌ای به رئیس‌جمهور و وزرا هشدار دادم.

برای ورود به بازار ارز‌های دیجیتال عجله نکنید
پس از صحبت‌های فوق باید به افرادی که به دنبال سرمایه گذاری در بازار ارز‌های دیجیتال هستند پیشنهاد کنیم که در گام نخست با افزایش آگاهی و شناخت وارد بازار شوند. به همین منظور همیشه نکات زیر را در نظر داشته باشید:

1. ارز‌های دیجیتال را می‌توان با دارایی با ارزشی مانند مسکن، طلا و سهام مقایسه کرد، اما به دلیل تعلق به دنیا دیجیتال مشکلات و آسیب‌های فضای مجازی را نیز به همراه دارد. سرمایه گذاری در این حوزه تنها به دلیل سیر صعودی آن در ماه‌های اخیر دلیل قانع کننده‌ای نیست و این عدم آگاهی از تجارت ارز‌های دیجیتال می‌تواند زیان‌های مادی را به دنبال داشته باشد.

2. عدم آگاهی را می‌توان از حضور گسترده مردم در بازار بورس مشاهده کرد، بسیاری از مردم با هدف کسب سود وارد این بازار شدند، اما به دلیل نوسانات خسارت فراوانی متحمل شدند.

3. همانطور که عنوان شد، ریسک سرمایه گذاری در بازار ارز‌های دیجیتال به مراتب از بورس نیز بیشتر است. بازار ارز‌های دیجیتال بدون نهاد ناظر و چارچوب ثابت فعالیت می‌کند، هدف اصلی این بازار کلاهبرداری نیست، اما مانند بسیاری از بازار‌های نوظهور، برخی افرارد سودجو از ضعف آگاهی مردم به منظور کلاهبرداری استفاده می‌کنند.

4. عمر بازار‌های دیجیتال کمتر از ۱۲ سال است و هنوز قواعد رسمی برای آن تعریف نشده است و عجله برای حضور در این بازار می‌تواند باعث سواستفاده برخی سودجو شود.

5. در مورد کلاهبرداری‌ها در این بازار نیز باید بدانید که فضای بلاک چین ارز‌های های معتبر مانند بیت کوین و اترنیوم قابل هک نیست و سودجویان با استفاده از عدم آگاهی فرد با وعده‌های از قبیل خرید بیت کوین، نگهداری و سرمایه گذاری اقدام به دریافت پول از خریدار می‌کنند، اما در واقع هیچ اقدامی انجام نخواهند داد.

6. فراموش کردن رمز کیف پول ارز‌های دیجیتال و در اختیار قرار دادن این رمز در اختیار دیگران می‌تواند موجب خسارت شود و به دلیل نبود نهاد نظارتی مانند بانک فرد نمی‌تواند نسبت به بازگشت ارز دیجیتال خود اقدام کند.

7. تعداد زیادی ارز‌های دیجیتال بی ارزش نیز در بازار وجود دارد و با فریب خریداران مبنی بر افزایش ارزش این ارز‌ها در سال‌های آتی، اقدام به کلاهبرداری می‌کنند.

8. ارز دیجیتال بانک مرکزی در واقع پول نقد دیجیتال با همه کاربرد پول نقد بدون محدودیت سکه و اسکناس را دارد، به نوعی واحد پولی جدیدی برای پرداخت خرد است که در صورت طراحی صحیح مشکلات خلق پول کاغذی را ندارد.

9.  در صورت طراحی صحیح، منجر به استفاده نوآورانه از ارز دیجیتال خواهد شد و باید مانند سایر کشور‌ها ارز دیجیتال را راه اندازی می‌کرد.

10. با کمک ابراز دیپلماسی سیاسی و اقتصادی می‌توان ارز دیجیتال خود را به شبکه مالی کشور‌های دیگر متصل کرد، این شبکه در کشور‌های همسایه به دلیل مراودات مالی بسیاری کاربردی خواهد بود.

11. بازار ارز‌های دیجیتال قابل پیش بینی نیست اما در درازمدت می‌توان به رشد آن امیداور بود.

چه زمانی وارد این بازار شویم؟
به دلیل نوسانات بازار ارز دیجیتال باید گفت که این روزها زمان مناسبی برای ورود به بازار نیست. افرادی که به دنبال سرمایه گذاری در بازار ارز‌های دیجیتال هستند پیشنهاد می‌شود در گام نخست با افزایش آگاهی و شناخت وارد بازار شوند و تنها در ارز‌های معتبر مانند بیت کوین و اتریوم آن هم به میزان محدود و با دید بلندمدت سرمایه گذاری کنند.