جایزه نوبل فیزیک 2024 به دو تن از بنیان‌‌گذاران شبکه‌های عصبی رسید

کمیته فیزیک جایزه نوبل در اقدامی جسورانه، «جان هاپفیلد» و «جفری هینتون»، از پیشگامان شبکه‌های عصبی و یادگیری ماشین را به عنوان برندگان جایزه نوبل فیزیک امسال معرفی کرد.

به گزارش رویترز، جان هاپفیلد، دانشمند آمریکایی، و جفری هینتون، دانشمند بریتانیایی-کانادایی، روز سه‌شنبه برنده جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۴ برای کشفیات و اختراعات در حوزه یادگیری ماشینی شدند که مسیر را برای رشد هوش مصنوعی هموار کرده است. این فناوری نوظهور، که از دستاوردهای آن‌ها سرچشمه گرفته، پتانسیل انقلابی در زمینه‌های مختلف، از کشف‌های علمی پیشرفته تا کارهای اداری کارآمدتر دارد. با این حال، این فناوری نگرانی‌هایی را نیز برانگیخته است که شاید روزی هوش مصنوعی از انسان‌ها پیشی بگیرد و تهدیدی برای آن‌ها ایجاد کند.

نگرانی برندگان نوبل فیزیک نسبت به آینده هوش مصنوعی

جفری هینتون که به عنوان «پدرخوانده» هوش مصنوعی شناخته می‌شود، سال گذشته از کار خود در شرکت گوگل کناره‌گیری کرد تا بتواند راحت‌تر درباره خطرات این فناوری که خود پیشگام آن بوده، صحبت کند. او در مصاحبه‌ای با کنفرانس مطبوعاتی نوبل گفت:

 ما هیچ تجربه‌ای از اینکه موجوداتی باهوش‌تر از ما وجود داشته باشند، نداریم. در بسیاری از زمینه‌ها، مانند بهداشت و درمان، این موضوع شگفت‌انگیز خواهد بود، اما باید نگران پیامدهای منفی احتمالی نیز باشیم، به خصوص تهدید اینکه این سیستم‌ها از کنترل خارج شوند.

جان هاپفیلد، ۹۱ ساله و استاد ممتاز دانشگاه پرینستون، حافظه‌ای تداعی‌گر (Associative Memory) ایجاد کرده است که قادر است تصاویر و الگوهای مختلف را در داده‌ها ذخیره و بازسازی کند. او در کنفرانس مطبوعاتی دانشگاه پرینستون گفت:

وقتی سیستم‌ها به اندازه کافی پیچیده و بزرگ شوند، می‌توانند ویژگی‌هایی داشته باشند که نمی‌توان از اجزای ابتدایی آن‌ها پیش‌بینی کرد.

وی همچنین نگرانی‌های هینتون را تأیید کرد و گفت که چیزی نگران‌کننده درباره پتانسیل ناشناخته و محدودیت‌های هوش مصنوعی وجود دارد.

آکادمی سلطنتی علوم سوئد جایزه نوبل را به این دو نفر اهدا کرد زیرا آن‌ها از «ابزارهای فیزیک برای توسعه روش‌هایی استفاده کردند که پایه و اساس یادگیری ماشینی قدرتمند امروزی را تشکیل می‌دهد و علم، مهندسی و زندگی روزمره را دگرگون کرده است.» این جایزه همراه با مبلغ ۱۱ میلیون کرون سوئدی (۱.۱ میلیون دلار) است که بین دو برنده تقسیم می‌شود.

هینتون، ۷۶ ساله و استاد ممتاز دانشگاه تورنتو، روشی را اختراع کرده است که به صورت خودکار می‌تواند ویژگی‌های خاص در داده‌ها را کشف کرده و وظایفی مانند شناسایی عناصر خاص در تصاویر را انجام دهد. او پس از ترک گوگل در سال ۲۰۲۳، متوجه شد که رایانه‌ها ممکن است بسیار زودتر از آنچه او و سایر کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند، از انسان‌ها هوشمندتر شوند. هینتون افزود که گوگل به شکل مسئولانه‌ای عمل کرده است، اما با این حال اظهار داشت که نگران برخی از پیامدهای تحقیقات خود است.

در پاسخ به نگرانی‌های پیرامون یادگیری ماشینی و سایر اشکال هوش مصنوعی، الن مونز، رئیس کمیته نوبل فیزیک، بیان کرد:

در حالی که یادگیری ماشینی مزایای فراوانی دارد، رشد سریع آن نیز نگرانی‌هایی را درباره آینده ما برانگیخته است. انسان‌ها به صورت جمعی مسئولیت استفاده ایمن و اخلاقی از این فناوری جدید را برای بهره‌برداری حداکثری از آن برای بشریت به عهده دارند.

جان هاپفیلد، که پدر و مادرش هر دو فیزیکدان بودند، در ویدیویی که توسط مؤسسه فرانکلین پس از دریافت مدال بنجامین فرانکلین در فیزیک در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، گفت که هرگز به جز دانشمند یا مهندس بودن چیز دیگری را در نظر نداشته است. او اظهار داشت:

 آن‌ها (پدر و مادرم) کسانی بودند که جهان را درک می‌کردند. هنوز هم این پرسش که چگونه ذهن از ماشین به وجود می‌آید، برای من جذاب‌ترین موضوع است.