شکایت از مایکروسافت به‌دلیل پایان پشتیبانی از ویندوز 10 به اتهام اجبار به خرید AI PC

مایکروسافت اعلام کرده که از ۲۲ مهر ۱۴۰۴ هیچ به‌روزرسانی یا پشتیبانی رسمی برای ویندوز ۱۰ ارائه نمی‌کند. این تصمیم باعث شده میلیون‌ها کاربر و صدها میلیون دستگاه در معرض خطر امنیتی و تبدیل شدن به زباله الکترونیکی قرار بگیرند. در همین میان، شکایت یک کاربر آمریکایی علیه این غول فناوری، اتهاماتی جدی را متوجه سیاست‌های فروش و راهبردهای AI مایکروسافت کرده است. اما آیا ردموندی‌ها عمداً سرعت کامپیوترهای ویندوز 10 را کم می‌کند که شما مجبور به خرید کامپیوترهای مناسب ویندوز 11 شوید؟

در حالی که تنها چند ماه تا پایان رسمی پشتیبانی مایکروسافت از ویندوز ۱۰ باقی مانده، شکایت یک شهروند آمریکایی این تصمیم را به چالش کشیده است. این دعوی حقوقی، مایکروسافت را به اجبار کاربران برای خرید رایانه‌های جدید مجهز به هوش مصنوعی متهم می‌کند و بار دیگر بحث‌های امنیتی، زیست‌محیطی و اقتصادی پیرامون پایان عمر یکی از محبوب‌ترین سیستم‌عامل‌های تاریخ را داغ کرده است.

آغاز ماجرا؛ از نارضایتی عمومی تا شکایت رسمی

از زمان معرفی ویندوز ۱۱ در سال ۲۰۲۱، انتقادات متعددی به سیاست‌های مایکروسافت مطرح شده است؛ به‌ویژه درباره توقف پشتیبانی از ویندوز ۱۰ در حالی که این نسخه هنوز گسترده‌ترین سهم بازار را در اختیار داشت. اما بنابر گزارش Windows Central، لارنس کلاین، شهروند ایالت کالیفرنیا، پا را فراتر گذاشته و در دادگاه فدرال سن‌دیگو علیه مایکروسافت طرح دعوی کرده است. او در متن شکایت خود می‌نویسد:

تصمیم مایکروسافت برای توقف پشتیبانی از ویندوز ۱۰ در حالی اتخاذ شد که بخش اعظم کاربران این نسخه را استفاده می‌کردند. این تصمیم بخشی از راهبرد بزرگ‌تر شرکت برای وادار کردن مشتریان به خرید رایانه‌های جدیدی است که بهینه‌سازی‌شده برای اجرای مجموعه نرم‌افزارهای هوش مصنوعی مولد مایکروسافت، از جمله “کوپایلوت”، هستند. این ابزار به‌صورت پیش‌فرض با ویندوز ۱۱ ارائه می‌شود.

محتوای شکایت و خواسته شاکی

کلاین معتقد است مایکروسافت از سلطه بازار سیستم‌عامل‌های دسکتاپ برای تبلیغ و فروش رایانه‌های مجهز به قابلیت‌های هوش مصنوعی مولد استفاده کرده است. او درخواست دارد که مایکروسافت، بدون دریافت هزینه یا اعمال محدودیت، تا زمانی که کمتر از ۱۰ درصد کاربران همچنان از ویندوز ۱۰ استفاده می‌کنند، پشتیبانی این سیستم‌عامل را ادامه دهد.

با این حال، در متن شکایت، برخی ادعاها با واقعیت‌های تاریخی هم‌خوانی ندارند. برای نمونه، کلاین نوشته است که «کمتر از یک سال پیش» مایکروسافت تاریخ پایان پشتیبانی را اعلام کرده است؛ در حالی که این تاریخ، سال‌ها قبل مشخص و حتی در سال ۲۰۲۱ نیز موضوعی قدیمی محسوب می‌شد.

وضعیت پذیرش ویندوز ۱۱؛ چهار سال بعد از عرضه

ویندوز ۱۱ حدود چهار سال پیش عرضه شد، اما تنها اخیراً موفق شده است از نظر سهم بازار، ویندوز ۱۰ را پشت سر بگذارد. دلیل اصلی مقاومت کاربران، حداقل مشخصات سخت‌افزاری سختگیرانه ویندوز ۱۱ و تغییر یا حذف برخی قابلیت‌های محبوب در این نسخه بوده است.

طبق آمارهای غیررسمی، با وجود نزدیک شدن به پایان پشتیبانی، صدها میلیون رایانه شخصی هنوز با ویندوز ۱۰ کار می‌کنند. بسیاری از این دستگاه‌ها، حتی در صورت تمایل کاربر، به دلیل عدم پشتیبانی پردازنده یا نبود تراشه TPM 2.0، امکان ارتقاء رسمی به ویندوز ۱۱ را ندارند.

خطر امنیتی و هشدار مایکروسافت

کلاین هشدار می‌دهد:

با باقی ماندن تنها سه ماه تا پایان پشتیبانی ویندوز ۱۰، به‌احتمال زیاد میلیون‌ها کاربر نه دستگاه جدید می‌خرند و نه هزینه تمدید امنیتی را می‌پردازند. این گروه (که بخشی از آن‌ها شامل کسب‌وکارهایی با داده‌های حساس مشتریان هستند) در معرض خطر بالای حملات سایبری و حوادث امنیتی قرار می‌گیرند؛ خطری که مایکروسافت به‌خوبی از آن آگاه است.

مایکروسافت پیش‌تر در یک کمپین تبلیغاتی، کاربران را ترغیب کرده بود که با ارتقاء به ویندوز ۱۱ «در سمت امن ماجرا» قرار بگیرند. این اقدام، مشابه فشارهای دیگر این شرکت برای مهاجرت کاربران، با انتقاد گسترده روبه‌رو شد. یکی از کاربران یوتیوب به نام @LanceUzminski در انتقاد صریح از مایکروسافت گفته بود:

استفاده از قضیه پایان پشتیبانی سیستم‌عامل قدیمی به‌عنوان ابزار فروش برای نسخه جدید، واقعاً غیرعقلانی است.

تاثیر اجبار مایکروسافت به آپدیت ویندوز 11 بر محیط زیست!

در سال ۲۰۲۳، گروه پژوهش در منافع عمومی (Public Interest Research Group - PIRG) هشدار داد که توقف پشتیبانی ویندوز ۱۰، «بزرگ‌ترین جهش در تولید رایانه‌های اسقاطی و زباله الکترونیکی در تاریخ» خواهد بود. لوکاس راکت گاتِرمن، مدیر کارزار این گروه، گفت:

این سیاست نه‌تنها به ضرر مصرف‌کنندگان است، بلکه برای محیط‌زیست نیز مضر خواهد بود، چون دستگاه‌های قدیمی به کوه رو‌به‌رشد زباله‌های سمی الکترونیکی افزوده می‌شوند.

گزینه‌های جایگزین برای کاربران

هرچند مایکروسافت و کلاین هر دو اذعان دارند که استفاده از سیستم‌عامل بدون پشتیبانی خطرناک است، اما راه‌حل‌های پیشنهادی آن‌ها متفاوت است. در حال حاضر شرکت مایکروسافت سه مسیر پیش روی کاربران گذاشته است:

1. خرید یک رایانه جدید با ویندوز ۱۱
2. پرداخت هزینه برای طرح به‌روزرسانی امنیتی تمدیدشده (ESU)
3. استفاده از ESU رایگان با شرط همگام‌سازی تنظیمات سیستم در فضای ابری و اتصال به حساب مایکروسافت

در مقابل، شرکت‌هایی مانند گوگل پیشنهاد داده‌اند که کاربران سیستم‌عامل کروم‌اواس را روی دستگاه‌های غیرقابل ارتقاء به ویندوز ۱۱ نصب کنند. همچنین گروه «پایان ویندوز ۱۰» از کاربران خواسته است به‌جای خرید رایانه‌های Copilot+، به لینوکس مهاجرت کنند.

برنامه ESU ویندوز ۱۰؛ مهلتی موقت

هزینه عضویت در طرح ESU برای هر دستگاه ۳۰ دلار در سال است. نسخه رایگان آن هم، همان‌طور که گفته شد، مشروط به همگام‌سازی داده‌ها در فضای ابری است. کارشناسان می‌گویند این برنامه صرفاً مهلتی موقت ایجاد می‌کند و در نهایت کاربران ناچار به ارتقاء یا مهاجرت خواهند بود. کوین اوکِموا، تحلیل‌گر حوزه فناوری، این برنامه را «دکمه چرت آخرین لحظه» توصیف کرده است.

اکنون پرسش اصلی این است که آیا شکایت کلاین و موج انتقادهای عمومی می‌تواند مایکروسافت را وادار به تغییر سیاست کند یا خیر. با توجه به سابقه این شرکت، بعید به نظر می‌رسد تاریخ پایان پشتیبانی ویندوز ۱۰ تغییر کند، اما ارائه نسخه‌ای از ESU به‌صورت رایگان (که پیش‌تر غیرممکن به نظر می‌رسید) نشان داده که فشار افکار عمومی می‌تواند بر تصمیمات مایکروسافت اثر بگذارد.