اتفاقی که در روزهای اخیر خبرساز شده، تصمیم کم‌سابقه دو شرکت Dell و HP است که برخی مدل‌های لپ‌تاپ و رایانه‌های سازمانی خود را با قابلیت غیرفعال‌شده Decode سخت‌افزاری HEVC/H.265 روانه بازار کرده‌اند. این موضوع ابتدا در بررسی‌های کاربران و سپس به‌طور رسمی توسط خود شرکت‌ها تأیید شد. در این محصولات پخش ویدیوهای HEVC دیگر با شتاب‌دهی سخت‌افزاری انجام نمی‌شود و دستگاه برای پردازش آنها به CPU متکی خواهد بود.
بنابر گزارشی که توسط رسانه معتبر ArsTechnica منتشر شده، شرکت‌های اچ‌پی و دل، کدک سخت‌افزاری HEVC مربوط به فرمت چندرسانه‌ای H.265 را در بسیاری از محصولات آینده خود، عرضه نخواهند کرد. در این گزارش آمده که شرکت‌های Dell و HP تأیید کرده‌اند که برخی مدل‌های لپ‌تاپ و رایانه‌های خود را با قابلیت غیرفعال‌شده سخت‌افزاری برای Decode فرمت ویدیویی HEVC/H.265 (چه 1080p و چه 4K) عرضه می‌کنند.
محتمل‌ترین دلیل این افزایش، هزینه‌های حقوقی و حق امتیاز (Royalty) این کُدِک است. این تصمیم به دلیل ارتباط مستقیم با کیفیت پخش ویدیو روی دستگاه‌های اقتصادی می‌تواند تجربه کاربری را در دستگاه‌های درگیر ماجرا به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
چرا Dell و HP کدک HEVC را کنار می‌گذارند؟
هرچند شرکت‌ها به‌طور مستقیم دلیل این اقدام را اعلام نکرده‌اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش هزینه حق‌امتیاز (Royalty) برای فعال نگه داشتن Decode سخت‌افزاری HEVC مهم‌ترین انگیزه است. شرکت‌های سازنده لپ‌تاپ برای استفاده از HEVC باید به چند کنسرسیوم و مجموعه حقوقی وابسته به این کُدِک، حق امتیاز پرداخت کنند.
وقتی شرکتی مانند Dell یا HP سالانه ده‌ها میلیون دستگاه می‌فروشد، حتی یک دلار هزینه اضافی برای هر دستگاه می‌تواند به ده‌ها میلیون دلار هزینه سالانه تبدیل شود. افزایش تعرفه‌ها از سوی مالکان پتنت HEVC باعث شده فعال نگه داشتن این قابلیت برای لپ‌تاپ‌های اقتصادی صرفه مالی نداشته باشد.
به همین دلیل، شرکت‌ها ترجیح داده‌اند برای کاهش فشار مالی، این قابلیت را روی مدل‌های پایه و سازمانی غیرفعال کنند و تنها آن را برای مدل‌های پریمیوم و گران‌قیمت فعال بگذارند.
ماجرای فنی و حقوقی پشت پرده
کدک HEVC/H.265 برخلاف AV1 یا VP9 یک استاندارد «باز» نیست. این کدک تحت مالکیت چهار مجموعه بزرگ حقوقی است که هرکدام هزینه مجزایی دریافت می‌کنند:
- MPEG LA: حدود ۰.۲ دلار برای هر دستگاه
- HEVC Advance: تا ۱ دلار (سقف ۴۰ میلیون دلار)
- Velos Media: حدود ۱ تا ۲ دلار
- Via LA: حدود ۰.۲۵ دلار برای هر دستگاه
این یعنی سازندگان لپ‌تاپ برای فعال نگه داشتن Decode سخت‌افزاری HEVC باید هم برای چیپ (GPU/CPU) هزینه بدهند، هم برای دستگاهی که آن را استفاده می‌کند.
اگر شرکت هزینه را پرداخت نکند، باید Decode سخت‌افزاری را در سطح درایور یا فریمور غیرفعال کند تا مشمول جریمه حقوقی نشود.
از نظر فنی نیز غیرفعال‌سازی احتمالاً از طریق درایورها یا فریمور دستگاه انجام شده است. اگر این قابلیت در سطح درایور غیرفعال شده باشد، کاربر می‌تواند با نصب درایورهای عمومی Intel، AMD یا Nvidia آن را دوباره فعال کند. اگر قابلیت مذکور در سطح فریمور غیرفعال شده باشد، فعال‌سازی تقریباً غیرممکن است و Decode سخت‌افزاری برای همیشه خاموش می‌ماند. به هر حال این یک تغییر برگشت‌ناپذیر برای بسیاری از دستگاه‌های اقتصادی محسوب می‌شود.
عواقب کنار گذاشتن HEVC چیست؟
غیرفعال شدن HEVC برای کاربران پیامدهای مستقیم دارد که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
کاهش شدید کیفیت پخش ویدیو
از دید فنی اگر Decode سخت‌افزاری وجود نداشته باشد CPU باید فایل‌های HEVC را پردازش کند. همچنین به واسطه افزایش فشار بر پردازنده اصلی دستگاه مصرف باتری بالا می‌رود. این اتفاق موجب افزایش دما و نیاز بیشتر کار کردن فن دستگاه می‌شود. در نهایت هم احتمال لگ در ویدیوهای 4K یا حتی 1080p بیشتر می‌شود.
افت تجربه کاربری در ویدیوهای آنلاین
بسیاری از پلتفرم‌ها (از جمله اپلیکیشن‌ها و فایل‌های فشرده‌سازی محلی) هنوز به HEVC وابسته‌اند. کاربران ممکن است هنگام پخش با مصرف انرژی چند برابر، افت فریم و گیرکردن تصویر مواجه شوند.
نبود راه‌حل نرم‌افزاری واقعی
همانطور که در بخش قبلی خبر گفتیم، شرکت Dell به کاربران خود توصیه کرده که با خرید «اپلیکیشن HEVC» از Windows Store قابلیت Decode را فعال کنند، اما این توصیه از نظر فنی چنان صحیح نیست. اگر شرکت سازنده یک دستگاه سخت‌افزاری قابلیت دیکد را در درایور یا فریمور آن دستگاه غیرفعال کرده باشد هیچ برنامه‌ای نمی‌تواند آن را بازگرداند.
وابستگی اجباری به کدک‌های جایگزین
به هر حال باید به این راهکار اشاره کنیم که در صورتی که دل و اچ پی از تصمیم خود برنگردند، کاربران محصولات این شرکت‌ها مجبور می‌شوند به سمت AV1 یا VP9 حرکت کنند. این استانداردها از حیث مالکیت، استانداردهای متن باز هستند و استفاده از آنها رایگان و بدون هزینه حقوقی است. البته چالش اصلی در این شرایط این است که بسیاری از ویدیوهای قدیمی و حتی برخی پلتفرم‌ها هنوز به HEVC اتکا دارند. به همین دلیل مهاجرت به VP9 و AV1 چنان که تصور می‌شود بدون دردسر نخواهد بود.
آینده پشتیبانی از کدک سخت‌افزاری HEVC
اگرچه دل و اچ‌پی پیشرو این اقدام بزرگ و فقط آن هم در چند سری محصول خود شده‌اند ولی انتظار می‌رود با ادامه اعتراضات در ابعاد گسترده سایر سازندگان نیز به این روند بپیوندند. چالش اصلی آنجاست که هزینه‌های HEVC برای سازندگان سخت‌افزار هر سال در حال افزایش است و شرکت‌های صاحب‌امتیاز این استاندارد نیز هیچ نرمش یا تخفیفی برای شرکت‌های استفاده‌کننده در نظر نمی‌گیرند.
می‌توان این‌طور نتیجه‌گیری کرد که در صورت تداوم این مسیر لپ‌تاپ‌های اقتصادی سال‌های آینده ممکن است بدون هیچ پشتیبانی سخت‌افزاری HEVC عرضه شوند. همچنین Decode نرم‌افزاری روی سیستم‌های ضعیف‌تر عملاً غیرقابل‌استفاده خواهد بود. در نهایت کدک‌های باز مانند AV1 به‌صورت اجباری به استاندارد اصلی تبدیل می‌شوند.
اما مهم‌ترین نگرانی این است که کاربران این محصولات با کاهش کیفیت، مصرف انرژی بیشتر و تجربه ضعیف‌تر در پخش ویدیو، هزینه تصمیم مالی شرکت‌ها را از جیب خود پرداخت می‌کنند.
نظر خود را اضافه کنید.
برای ارسال نظر وارد شوید
ارسال نظر بدون عضویت در سایت