هر آنچه باید درباره رای‌گیری الکترونیکی بدانیم؛ رای الکترونیکی در انتخابات کشورمان چگونه ثبت می‌شود؟

در سال جاری در ۱۴۱ شهر کشورمان رای‌گیری در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا به صورت الکترونیکی انجام خواهد شد. در استان تهران نیز این فرایند در ۱۹ شهر به صورت تمام الکترونیکی صورت می‌پذیرد. با این تفاسیر، بدنیست نگاهی دقیق‌تر به بحث رای‌گیری الکترونیکی، چالش‌ها، مزایا و معایب آن داشته باشیم.

رای‌گیری الکترونیکی (E-Voting یا Electronic Voting) از مجموعه راهکارهایی تشکیل شده که فرایندهای لازم برای اخذ و شمارش آرا یا در نگاه کلی‌تر، برگزاری رای‌گیری را در قالب استفاده از ابزارهای الکترونیکی، سهولت می‌بخشد. این ابزارهای الکترونیکی ممکن است کارت‌پانچ، سامانه‌های رای‌گیری با استفاده از اسکن نوری یا حتی باجه‌های ویژه ثبت رای الکترونیکی باشند. به‌طور کلی رای‌گیری الکترونیکی را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد. در دسته اول، رای‌گیری به صورت فیزیکی توسط نمایندگان دولتی یا مقامات مستقل برگزار می‌شود. در این راهکار معمولا از دستگاه‌های ثبت رای الکترونیکی در شعبه‌های اخذ رای استفاده می‌شود. در دسته دوم، رای‌گیری الکترونیکی از راه دور انجام می‌‌شود و نظارت فیزیکی توسط نمایندگان دستگاه‌های دولتی یا مقامات لحاظ نخواهد شد. در این راهکار معمولا از اینترنت، تلفن همراه و دیگر بسترهای ارتباطی استفاده می‌شود.

 از رای‌گیری الکترونیکی تا انتخابات الکترونیکی
درنظر داشته باشید آنچه در بالا ذکر شد تنها به فرایند رای‌گیری الکترونیکی اشاره داد. این در حالی است که تمامی فرایندهای انتخاباتی را می‌توان با استفاده از راهکارها و ابزارهای الکترونیکی به مرحله اجرا درآورد. مجموعه این راهکارها، انتخابات الکترونیکی یا E-Election را تشکیل می‌دهند. در کشور ما، فرایند انتخابات از ۲۵ مرحله تشکیل شده است که ۲۴ مرحله از آن از حدود پنج سال پیش به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. در حال حاضر از شروع فرایند انتخابات که با دستور وزیر کشور آغاز می‌شود تا ثبت‌نام داوطلبان و اعضای هیئت‌های اجرایی یا حتی اعلام پایان رای‌گیری، تمام فرایندها به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. تنها فرایند اخذ رای و شمارش آرا با استفاده از راهکارهای سنتی انجام می‌شود.

 مزایا
رای‌گیری الکترونیکی مزایای متفاوتی دارد. به عنوان مثال می‌توان به تسریع در فرایند شمارش آرا اشاره کرد. علاوه بر این، دسترسی بهتر رای‌دهندگان به شعب نیز در قالب این راهکار تامین می‌شود. به عنوان مثال، افراد معلول یا اشخاصی که به هر دلیلی نمی‌توانند پای صندوق‌های رای حاضر شوند این امکان را خواهند داشت تا رای خود را از راه دور ثبت کنند. علاوه بر این، رای‌گیری الکترونیکی می‌تواند هزینه‌های جانبی برگزاری انتخابات را در بحث چاپ تعرفه یا به‌کارگیری عوامل انسانی تا حد زیادی کاهش دهد. در صورتی که از شمارش الکترونیکی آرا نیز استفاده شود، می‌توان اعلام لحظه‌ای نتایج انتخابات را نیز در لیست مزایای این راهکار قرارداد.

 معایب
در بررسی معایب رای‌گیری الکترونیکی، ابتدا باید درنظر داشت که تفاوت کلیدی بین ثبت آرا با استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی (در قالب حضور افراد در مکان‌های فیزیکی مشخص شده) و ثبت رای با به‌کارگیری بسترهای اینترنتی وجود دارد. در راهکار اول، اگرچه امکان نفوذ به دستگاه‌های رای‌گیری الکترونیکی وجود دارد اما در اغلب موارد، این امر منوط به دسترسی فیزیکی به دستگاه‌ها است. بنابر تحقیقات انجام شده توسط بنیاد رای آمریکا، در راهکار دوم که رای‌گیری در قالب بهره‌گیری از شبکه اینترنتی انجام می‌شود، خطراتی نظیر انتشار بدافزار یا حملات منع سرویس (DDOS) وجود دارد. به عنوان مثال، می‌توان به سرشماری سال ۲۰۱۶ میلادی در استرالیا اشاره کرد که در آن حملات DDOS باعث شد وب‌سایت سرشماری این کشور از دسترس رای‌دهندگان خارج شود.

 رای‌گیری الکترونیکی در کشور ما
در حال حاضر اغلب فرایندهای انتخاباتی در بسیاری از کشورها به صورت الکترونیکی انجام می‌شود اما در نهایت امر، ثبت رای با استفاده از کاغذ و شمارش نیز به‌صورت دستی انجام خواهد شد. با این تفاسیر می‌توان مدعی شد انتخابات الکترونیکی چند دوره‌ای است که در کشور ما به صورت الکترونیکی انجام می‌شود.

در حال حاضر استعلام مشخصات تمامی رای‌دهندگان در کل کشور به صورت الکترونیکی انجام می‌شود اما در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، فرایند رای‌گیری در تمام شعبه‌ها به صورت دستی انجام خواهد شد. این در حالی است که در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در ۱۴۱ شهر که ۷ یا ۹ نماینده در شورا خواهند داشت فرایند ثبت رای به صورت الکترونیکی انجام خواهد شد. به این ترتیب، تعرفه الکترونیکی برای ثبت رای در انتخابات شوراها در اختیار رای‌دهندگان قرار خواهد گرفت.

به‌منظور اجرای فرایند رای‌گیری الکترونیکی در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا،  دستگاه‌های مخصوصی در شعب تعبیه خواهد شد تا در مرحله اول، فرایند احراز هویت رای‌دهندگان و در مرحله بعدی ثبت کدهای داوطلبان از طریق کارت‌های مخصوص انجام شود. در نهایت نیز یک نسخه از برگه آرا به صورت چاپ شده در داخل صندوق تعبیه شده در محل قرار خواهد گرفت.