گرما یکی از دشمنان اصلی سیستمهای الکترونیکی بهویژه کامپیوتر و لپتاپ است. هرچه هم که سیستم قدرتمندی با قطعات گرانقیمت و پیشرفته داشته باشید، گرمای زیاد میتواند کل قدرت سختافزار شما را به هیچ تبدیل کند. بههمین دلیل، سیستمهای کامپیوتری از دو نوع خنک کننده Active و خنک کننده Passive برای کاهش دمای سیستم استفاده میکنند. اما تفاوت خنک کننده فعال و غیر فعال چیست و کدامیک گزینه بهتری است؟ برای یافتن پاسخ، ادامه این مقاله را از دست ندهید.
فهرست مطالب این مقاله:
- مقدمه
- خنک کننده فعال یا Active چیست؟
- خنک کننده غیرفعال یا Passive چیست؟
- خنک کننده Active بهتر است یا Passive؟
- جمع بندی
- پاسخ به سوالات پرتکرار
مقدمه
همانطور که میدانید، جلوگیری از گرمشدن بیش از حد قطعات الکترونیکی هم از نظر حفظ ایمنی قطعات و هم پیشگیری از افت عملکرد آنها امری ضروری است. بدون استفاده از خنک کننده مناسب، گرمای تولیدشده توسط قطعات مختلف در کامپیوتر و لپتاپ، به ویژه پردازنده، میتواند سیستم را از کار انداخته و تا مرز نابودی پیش ببرد.
بنابراین، بهرهگیری از سیستم خنک کننده برای جلوگیری از افزایش دما و حفظ کارایی کامپیوتر ضروری است. به این منظور، میتوان از فن کامپیوتر پسیو یا اکتیو بهره گرفت. با این حال، اگر با این دو سیستم آشنایی نداشته باشید، انتخاب بین خنک کننده فعال و غیر فعال میتواند برای شما گیجکننده باشد.
بههمین جهت، در مقاله حاضر قصد داریم تفاوت خنک کننده فعال و غیر فعال را مورد بررسی قرار دهیم. اگر میخواهید با در نظر گرفتن مواردی مثل قیمت، مصرف انرژی، کارایی، طول عمر، نویز و مسائل مرتبط با تعمیر و نگهداری از بین خنک کننده Active و خنک کننده Passive یکی را انتخاب کنید، این مقاله را از دست ندهید.
خنک کننده فعال چیست؟
خنککننده فعال سیستمی است که در آن گرما بهوسیله مکانیسم حرکتی خاصی از منبع آن دور میشود. برای مثال رادیاتور خودرو و کولرهای خانگی را میتوان خنک کننده Active یا فعال بهحساب آورد.
در سیستمهای کامپیوتری این کار به کمک فنها و هیت سینکها انجام میشود که قطعاتی فلزی با رسانایی حرارتی زیاد هستند. هیتسینک گرما را از قطعه گرفته و سپس به وسیله هوای فن آن را از خود دور میکند. در بعضی سیستمها این کار توسط مایعات خنککننده و لولهها انجام شده که به آن خنک کننده مایع گفته میشود. خنککنندگی به روش غوطهور سازی نیز از دیگر انواع خنک کنندههای فعال است که برای کاربران عادی کاربرد ندارد.
در همین رابطه بخوانید:
عملکرد خنک کننده Active
استفاده از خنک کننده فعال برای کامپیوترهای بزرگ که گرمای زیادی تولید میکنند بسیار کارآمد بوده و رواج زیادی دارد. درواقع، تفاوت اصلی فن کامپیوتر پسیو یا اکتیو را باید در عملکرد بهتر خنک کنندههای فعال در ایجاد سرما و کارایی قابل قبولتر آنها برای کاهش حرارت قطعات دانست.
برای مثال، درصورتی که از سیستم گیمینگ استفاده میکنید، خنک کننده فعال برای کارت گرافیک و پردازنده مناسبتر است. با نصب خنک کننده آبی یا هوایی قدرتمند میتوانید از عملکرد بدون مشکل این قطعات هنگام فعالیت مطمئن باشید. حتی بسیاری از لپتاپها نیز علیرغم اینکه با مشکل فضای کوچک و نبود جریان کافی هوا مواجه هستند، از خنک کننده Active بهره گرفته میشود.
افزون بر این، نصب خنک کننده فعال میتواند مزیت دوچندانی را برای کامپیوترهای گمینگ بهارمغان آورد، چرا که فنهای بزرگ این سیستمها امکان نصب نورپردازی RGB را نیز فراهم میکنند.
انواع خنک کننده Active
خنککنندههای فعال به چند دسته اصلی تقسیم میشوند که هر کدام ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارند:
خنککنندههای بادی یا هوایی: این نوع خنککنندهها از فنها و هیتسینکها برای دفع گرما استفاده میکنند. فنها هوا را به سمت هیتسینک هدایت کرده تا گرما از قطعات الکترونیکی دور شود. این نوع خنککنندهها معمولاً ارزانتر و نصب آنها آسانتر است.
خنککنندههای مایع: این سیستمها از مایع خنککننده برای انتقال گرما استفاده میکنند. مایع از طریق لولهها به رادیاتور منتقل میشود و سپس توسط فنها خنک میشود. این نوع خنککنندهها کارایی بالاتری دارند و برای سیستمهای پرقدرت و اورکلاک شده مناسب هستند.
خنککنندههای نیتروژن مایع: این نوع خنککنندهها از نیتروژن مایع برای خنککردن قطعات استفاده میکنند. این روش بسیار کارآمد است، ولی هزینه زیادی دارد.
خنککنندههای پردازنده: این خنککنندهها به طور خاص برای پردازندهها طراحی شدهاند و میتوانند به صورت بادی یا آبی باشند. انتخاب نوع مناسب بستگی به نیازهای سیستم و میزان گرمای تولید شده توسط پردازنده دارد.
مزایا و معایب خنک کننده فعال
پیش از آن که خنک کننده Passive و تفاوت خنک کننده فعال و غیر فعال را با جزییات بیشتری مورد بررسی قرار دهیم، بهتر است کمی با مزایا و معایب خنک کننده فعال آشنا شویم. خنک کنندههای فعال در بسیاری از موارد دست برتر را در مقایسه با خنک کنندههای غیرفعال دارند:
کارایی بالا: خنککنندههای فعال به دلیل استفاده از فن، پمپ و در بعضی مدلها مایعات خنککننده توانایی بیشتری در انتقال حرارت داشته و میتوانند دمای قطعات را به طور موثرتری کاهش دهند. این مزیت باعث بهبود کارایی قطعات پردازشی رایانهها مثل پردازنده و کارت گرافیک نیز میشود.
کنترل دما: خنک کننده Active امکان کنترل دقیقتر دما را فراهم میکند که برای دستگاههای حساس و پرقدرت بسیار مهم است.
افزایش عمر قطعات: خنک کنندههای فعال با کاهش قابل توجه دمای قطعات طول عمر آنها را افزایش میدهند.
در همین رابطه بخوانید:
- تفاوت انواع کانکتور اتصال فن مادربرد با هم چیست؟ (تفاوت کانکتور 4 پین و 3 پین در فن خنک کننده)
با این حال، خنک کنندههای Active نیز میتوانند معایبی داشته باشند:
مصرف انرژی: خنککنندههای فعال به دلیل استفاده از قطعات برقی مثل فنها و پمپها مصرف انرژی بیشتری دارند.
صدای بیشتر: فنهای موجود در سیستم خنک کننده Active صدای بیشتری تولید کرده که ممکن است نویز ایجاد شده در محیطهای آرام مزاحمت ایجاد کند.
حجم بزرگتر: معمولاً دستگاههایی که از خنک کننده فعال استفاده میکنند، حجم و وزن بیشتری دارند.
تعمیر و نگهداری: خنککنندههای فعال به نگهداری و تعمیرات بیشتری نیاز دارند که میتواند هم از نظر زمان و هم مالی هزینهبر باشد. همچنین، قطعات این سیستمها بهدلیل جذب گرد و غبار نیاز به نظافت دورهای مرتب دارند.
خنک کننده غیر فعال چیست؟
اگر فرآیند انتقال گرما در سیستم تنها از طریق رسانایی حرارتی بین مواد و بدون کمک هیچ قطعه مکانیکی صورت پذیرد، یک خنک کننده Passive خواهیم داشت. بهبیان سادهتر، در خنک کننده غیرفعال هیچ فنی برای انقال هوا یا مایع خنککنندهای وجود ندارد. در خنککنندههای غیر فعال گرما بدون استفاده از فنها یا مایعات از دستگاهها دفع میشود. برای انجام این کار معمولاً از قطعات فلزی با رسانایی گرمایی بالا مثل مس یا آلومینیوم استفاده شده و گرمای تولیدشده قطعات به بخشهای خارجی دستگاه منتقل میشود.
عملکرد خنک کننده Passive
سیستم خنک کننده Passive بیشتر در دستگاههای سبک و قابل حمل مثل گوشیهای هوشمند و تبلتها بهکار میرود. در این دستگاهها صفحاتی فلزی بین قطعات الکترونیکی و بدنه خارجی قرار گرفته و حرارت را به بیرون انتقال میدهد. برخی از دستگاههای گرانقیمتتر ممکن است قطعات پیشرفتهتری مثل محفظه بخار و صفحات گرافن نیز داشته باشند که به انتقال بهتر گرما کمک میکند.
در سالهای اخیر شاهد تولید لپتاپها و مینی PCهای زیادی بودهایم که از سیستم خنک کننده غیرفعال استفاده میکنند. اگرچه تفاوت خنک کننده فعال و غیر فعال از نظر توانایی انتقال گرما زیاد است، استفاده از خنک کننده غیر فعال برای کامپیوتر و لپتاپ میتواند مصرف انرژی را بهشکل چشمگیری کاهش داده و هزینه کمتری را نیز روی دست شما بگذارد.
هرچند فعلاً بهندرت از خنک کننده Passive در کامپیوترها استفاده میشود، ولی بهتدریج شاهد گسترش محبوبیت و رواج آنها در سیستمهای جدید هستیم. از جمله این دستگاهها میتوان به مکبوک ایر اپل اشاره کرد که دارای طراحی بدون فن است. همچنین، مینی کامپیوتر NUC 13 Pro اینتل و سرفیس پرو 9 مایکروسافت از دیگر دستگاههایی هستند که از خنک کننده غیرفعال استفاده میکنند.
انواع خنک کننده Passive
خنککنندههای غیرفعال در دستگاههای کامپیوتری از قطعات مختلفی بهره میگیرند که هر کدام از روشهای طبیعی برای دفع گرما استفاده میکنند:
هیتسینکها: هیتسینکها از مواد رسانای حرارتی مانند آلومینیوم یا مس ساخته شده و گرما را از قطعات الکترونیکی جذب و به محیط اطراف منتقل میکنند. این روش بهدلیل عدم نیاز به قطعات متحرک بسیار بیصدا و کممصرف است.
در همین رابطه بخوانید:
- هیت سینک چیست و چگونه باعث کاهش دمای قطعات کامپیوتری میشود؟
پدهای حرارتی: پدهای حرارتی از مواد نرم و رسانای حرارتی ساخته شدهاند که بین قطعات الکترونیکی و هیتسینکها قرار میگیرند تا انتقال حرارت بهینهتری داشته باشند. این پدها به بهبود تماس بین سطوح کمک کرده و گرما را به طور موثرتری دفع میکنند.
خنککنندههای تابشی: این سیستمها از مواد خاصی استفاده میکنند که گرما را به صورت تابشی دفع میکنند. این روش بیشتر در سیستمهای کممصرف و دستگاههای کوچک استفاده میشود.
مزایا و معایب خنک کننده غیر فعال
خنک کننده Passive بهدلیل طراحی ساده خود دارای مزایای متعددی است که مهمترین آنها شامل موارد زیر است:
مصرف انرژی پایین: خنک کنندههای غیرفعال بدون نیاز به برق یا قطعات متحرک کار میکنند. بنابراین، مصرف انرژی بسیار کمی داشته و در اکثر موارد هیچ انرژی مصرف نمیکنند. این مزیت میتواند باعث افزایش عمر باتری در دستگاههای قابل حمل شود.
بیصدا: خنک کننده Passive بهدلیل عدم استفاده از فن یا سایر قطعات متحرک کاملاً بیصدا بوده و هیچ نویزی تولید نمیکند.
هزینه نگهداری پایین: خنککنندههای غیرفعال بهدلیل نداشتن قطعات متحرک نیاز به نگهداری و تعمیرات کمتری دارند.
در همین رابطه بخوانید:
- استفاده از خمیر سیلیکون؛ چه مقدار خمیر سیلیکونی باید به CPU خود بزنیم؟
دوستدار محیط زیست: این سیستمها به دلیل مصرف انرژی پایین و نداشتن نویز تأثیر کمتری بر محیط زیست دارند.
با این وجود، سیستمهای خنک کننده Passive بهدلیل محدودیتهای خود در توان انتقال گرما میتوانند معایبی نیز داشته باشند:
کارایی محدود: خنککنندههای غیرفعال معمولاً برای دستگاهها و سیستمهایی با تولید حرارت کم مناسب هستند و نمیتوانند گرمای زیادی دفع کنند. برای مثال، استفاده از خنک کننده غیر فعال برای کارت گرافیکها و پردازندههای گیمینگ کامپیوتری تقریباً غیر ممکن است، چراکه حرارت تولیدی آنها بسیار زیاد بوده و میتواند عملکردشان را دچار اختلال کند.
طراحی پیچیده: برای بهرهوری بیشتر این سیستمها نیاز به طراحی مناسب و استفاده از مواد رسانای حرارتی دارند که ممکن است برای شرکت تولیدکننده هزینهبر باشد.
محدودیت در کاربرد: این سیستمها برای کاربردهای خاصی مانند دستگاههای کممصرف و سیستمهای کوچک مناسب هستند و نمیتوانند در سیستمهای پرقدرت و بزرگ استفاده شوند.

خنک کننده Active بهتر است یا Passive؟
پس از معرفی فن کامپیوتر پسیو یا اکتیو و بررسی تفاوت خنک کننده فعال و غیر فعال، وقت آن است که این دو را مقابل هم قرار دهیم. خنک کننده غیر فعال بهتر است یا فعال؟ پاسخ این سؤال به نیازها و اولویتهای شما بستگی دارد.
اگر به دستگاهی کوچکتر، ساکتتر با قابلیت حملپذیری بیشتر و عمر طولانی بیشتر نیاز دارید، بهتر است کامپیوتر یا لپتاپی با خنک کننده Passive خریداری کنید. در مقابل، اگر قدرت و کارایی برای شما حرف اول را میزند، عملکرد خنک کننده فعال در مقایسه با غیر فعال بسیار بهتر است.
به بیان سادهتر، اگر اهل سفر یا دانشجو هستید و دوست دارید دستگاهی جمعوجور داشته باشید که امکان جابهجایی راحت داشته باشد، بهتر است دستگاهی بدون فن خریداری کنید. این دستگاهها نهتنها سبک و ارزانتر هستند، بلکه انرژی کمتری مصرف میکنند. اما اگر اهل بازیهای کامپیوتری هستید یا نیاز به پردازشهای پیچیده مهندسی و گرافیکی دارید، خنک کننده Active بهترین خنک کننده برای CPU دستگاه شما خواهد بود. بنابراین، باید سراغ خنککنندههای بادی یا مایع روید.
افزون بر موارد گفتهشده، هزینه خنک کننده فعال و غیر فعال یکی از نکاتی است که میتوان در مقایسه تفاوت خنک کننده فعال و غیر فعال در نظر گرفت. از آنجایی که خنک کننده Passive دارای موارد و طراحی سادهتری است، قیمت تمامشده آنها نیز برای کاربر ارزانتر است. اما خنک کننده Active از قطعات مختلفی مثل فن، هیتسینک، مواد مایع و چراغهای LED استفاده میکنند که قیمت بسیار بیشتری دارند.
با این حال، در حال حاضر، سیستمهایی کامپیوتری ویندوزی که از خنک کننده Passive یا غیرفعال استفاده کنند، بسیار محدودند. حتی گزینههای موجود نیز بهخاطر استفاده از پردازندههای ضعیف یا ناتوانی در انتقال درست گرما عملکرد چندان خوبی ندارند. شاید این روند در آینده با عرضه پردازندههای ویندوزی نسل جدید مبتنی بر Arm تغییر کند، ولی تا آن روز باید کمی منتظر ماند.
فعلاً یکی از دستگاههای قابل اتکا که از خنک کننده غیرفعال استفاده میکند، مکبوک ایرهای اپل با سیستم عامل مک هستند. اما اگر به یک دستگاه ویندوز قوی نیاز دارید، باید سراغ مدلهای مجهز به خنک کننده Active بروید.
در همین رابطه بخوانید:
- بهترین خمیر سیلیکون (حرارتی) برای CPU چه ویژگیهایی دارد؟
جمعبندی
استفاده از خنککننده برای دورکردن حرارت از قطعات الکترونیکی کامپیوترها مثل پردازنده امری ضروری است. در این مقاله به معرفی دو نوع سیستم خنککننده در کامپیوترها پرداخته و خنک کننده فعال در مقابل خنک کننده را مورد بررسی قرار دادیم.
خنککنندههای فعال از فنها، هیت سینکها و گاهی مایعات برای کاهش دمای قطعات استفاده میکنند. این سیستمها برای کامپیوترها و لپتاپهای پرقدرت و گیمینگ مناسبتر هستند زیرا توانایی بیشتری در انتقال حرارت دارند. با این حال، خنک کننده Active مصرف انرژی بیشتری دارند، صدای بیشتری تولید میکنند، حجیمتر هستند و نیاز به تعمیر و نگهداری دورهای دارند.
در مقابل، خنککنندههای غیرفعال بدون استفاده از فن یا مایعات و تنها با استفاده از رسانایی حرارتی گرما را از قطعات دور میکنند. این سیستمها به دلیل عدم نیاز به قطعات متحرک، کاملاً بیصدا بوده و مصرف انرژی بسیار کمی دارند که باعث میشود طول عمر باتری دستگاههای قابل حمل افزایش یابد. اما خنک کننده Passive برای دستگاههایی که حرارت کمی تولید میکنند مناسب بوده و توانایی دفع حرارت زیاد را ندارد.
در انتها، با در نظر گرفتن تفاوت خنک کننده فعال و غیر فعال، انتخاب بین آنها بستگی به نیازها و اولویتهای شما دارد. خنک کننده CPU فعال یا غیر فعال از نظر کارایی و عملکرد تفاوت زیادی دارند.
برای دستگاههای کوچک، ساکت و قابل حمل خنککننده غیرفعال مناسبتر است، در حالی که برای دستگاههای پرقدرت و گیمینگ خنککننده فعال بهترین انتخاب است. بنابراین، با توجه به ویژگیهای مثبت و منفی فن کامپیوتر پسیو یا اکتیو میتوانید تصمیم نهایی را بگیرید.
پرسشهای متداول
خنک کننده فعال و غیر فعال چه تفاوتهایی دارند؟
خنککنندههای فعال از فنها و پمپها برای دفع گرما استفاده و به طور فعال گرما را از دستگاه خارج میکنند، در حالی که خنککنندههای غیرفعال از روشهای طبیعی مانند هیتسینکها و مواد رسانای حرارتی برای دفع گرما استفاده کرده و نیازی به قطعات متحرک ندارند.
کدام نوع خنک کننده برای سیستمهای گیمینگ بهتر است؟
خنککنندههای فعال به دلیل کارایی بالاتر و توانایی دفع گرمای بیشتر برای سیستمهای گیمینگ گزینه بهتری هستند. این سیستمها میتوانند دمای قطعات پرقدرت را به طور موثرتری کاهش داده و عملکرد بهینه را حفظ کنند.
هزینه نگهداری و تعمیر خنک کننده فعال بیشتر است یا غیر فعال؟
هزینه نصب خنک کننده فعال و غیر فعال و نگهداری از آنها یکی از مواردی است که باید به آن توجه داشت. معمولا این هزینه برای خنککنندههای فعال بیشتر است زیرا این سیستمها دارای قطعات متحرک مانند فنها و پمپها هستند که نیاز به تعمیر و نگهداری دورهای دارند. در مقابل، خنککنندههای غیرفعال بهدلیل نداشتن قطعات متحرک هزینه نصب و نگهداری کمتری دارند.
آیا خنک کنندههای غیر فعال به همان اندازه کارآمد هستند؟
خیر، فعلاً خنککنندههای غیرفعال به اندازه خنککنندههای فعال، به ویژه در سیستمهایی که گرمای زیادی تولید میکنند، کارآمد نیستند. خنک کننده غیرفعال برای دستگاهها و سیستمهای کممصرف مناسبتر بوده و نمیتواند گرمای زیادی را بهطور موثر دفع کند.
نظر خود را اضافه کنید.
برای ارسال نظر وارد شوید
ارسال نظر بدون عضویت در سایت