این فناوری پنج بُعدی اطلاعات شما را میلیاردها سال روی شیشه نگه می‌دارد

یک استارتاپ بریتانیایی مدعی است راه‌حلی پیدا کرده که می‌تواند داده‌ها را برای میلیاردها سال ذخیره و حفظ کند. شرکت SPhotonix می‌گوید فناوری ذخیره‌سازی موسوم به «حافظه کریستالی 5D» را از مراحل تست در آزمایشگاه عبور داده و به آستانه استفاده عملی در مراکز داده نزدیک کرده است.

SPhotonix که در سال 2024 و بر پایه پژوهش‌های دانشگاه ساوتهمپتون تأسیس شده، می‌گوید قصد دارد طی دو سال آینده سیستم‌های ذخیره‌سازی شیشه‌ای خود را به‌صورت پایلوت در دیتاسنترها آزمایش کند. این خبر هم‌زمان با اعلام جذب نخستین دور سرمایه‌گذاری خارجی این شرکت منتشر شده است.

فناوری حافظه پنج بعدی شیشه‌ای

هسته اصلی این فناوری یک دیسک شیشه‌ای از جنس سیلیکای ذوب‌شده است که داده‌ها با استفاده از لیزر فمتوثانیه در آن نوشته می‌شوند. در این روش اطلاعات در مقیاس نانومتری و در پنج بُعد ذخیره می‌شوند که شامل سه بُعد مکانی (x، y و z) به‌همراه جهت نوشتن و شدت ساختارهای نانو است. خواندن این داده‌ها نیز به‌صورت اپتیکی با نور قطبیده انجام می‌شود.

استارت‌آپ SPhotonix می‌گوید با فناوری آنها هر دیسک شیشه‌ای 5 اینچی می‌تواند تا 360 ترابایت داده را در خود جای دهد و در شرایط عادی اطلاعات آن تا 13.8 میلیارد سال حفظ می‌شود که این عدد تقریباً با سن تخمینی جهان برابر است. این فناوری حافظه جدید برای ذخیره‌سازی داده‌های سرد طراحی شده، یعنی اطلاعاتی که به ندرت مورد دسترسی قرار می‌گیرند و تأخیر چندثانیه‌ای در خواندن آن‌ها قابل قبول است.

البته این فناوری هنوز از نظر سرعت با حافظه‌های متداول فاصله دارد. نمونه‌های فعلی این فناوری به سرعت نوشتن حدود 4 مگابایت در ثانیه و سرعت خوانش 30 مگابایت در  ثانیه می‌رسند. با این حال SPhotonix در نقشه راه خود وعده داده طی سه تا چهار سال آینده سرعت خواندن و نوشتن پایدار این فناوری را به حدود 500 مگابایت در ثانیه برساند.

برآورد اولیه این شرکت نشان می‌دهد هزینه ساخت دستگاه رایتر حدود 30 هزار دلار و هزینه ساخت دستگاه خواندن اطلاعات ذخیره شده نزدیک به 6 هزار دلار خواهد بود. SPhotonix تاکنون 4.5 میلیون دلار سرمایه جذب کرده و در تلاش است فناوری جدید خود از نظر توسعه از مرحله TRL 5 به TRL 6 برساند که شامل آزمایش کردن در محیط‌های عملیاتی واقعی است.

جالب اینکه این حافظه شیشه‌ای برای حفظ داده‌ها به هیچ منبع انرژی نیاز ندارد که آن را برای آرشیوهای بلندمدت، اسناد ملی، داده‌های علمی و اطلاعات حیاتی مناسب می‌کند. در چنین کاربردهایی، تأخیر دسترسی 10 ثانیه‌ای یا حتی بیشتر هم اغلب مواقع مسئله‌ساز نیست.

با وجود پیشرفت توسعه این فناوری و ویژگی‌های جذاب آن، SPhotonix تنها بازیگر این حوزه نیست. مایکروسافت پیش‌تر پروژه Project Silica را برای ذخیره‌سازی داده روی شیشه آزمایش کرده و استارتاپ‌هایی مانند Cerabyte نیز روی حافظه‌های سرامیکی تمرکز دارند. تفاوت اصلی رویکرد SPhotonix در این است که قصد ندارد مستقیماً آن را به شکل یک محصول کامل و آماده برای استفاده‌های جدید عرضه کند، بلکه می‌خواهد سازندگان با تهیه مجوز بتوانند این فناوری را به دیتاسنترهای کنونی خود اضافه کنند.

در نهایت موفقیت یا شکست این حافظه کریستالی 5D به این بستگی دارد که آیا SPhotonix می‌تواند چگالی خیره‌کننده و دوام حیرت‌انگیز این فناوری را به دنیای واقعی و محیط دیتاسنترها بیاورد یا نه.