روز گذشته سازمان فضایی امریکا، ناسا رسماً اعلام کرد که فضاپیمای ویجر 2 فضای هلیوسفر را ترک کرده و اکنون وارد فضای میان‌ستاره‌ای شده است. در ادامه با ما همراه باشید تا با هم به بررسی مختصر داستان ویجر 2 و تبدیل شدن آن به دومین ساخته دست بشری بپردازیم که از منظومه شمسی خارج شده است.
از گذشته تا به امروز در قالب فیلم‌های علمی تخیلی در فضای بیکران سفر کرده‌ایم؛ تصورات ما آنقدر فراتر رفتند که دو سال پیش با «میان‌ستاره‌ای»، ساخته تحسین‌برانگیز کریستوفر نولان توانستیم پا به درون سیاهچاله‌ها هم بگذاریم و دنیایی چند بعدی را به تصویر بکشیم که در آن زمان نیز در چنگال قدرت ما جای گرفته بود. اما به راستی در جهان خارج از سینما و واقعی چه خبر است؟
سال 2012 ناسا به صورت رسمی اعلام کرد که فضاپیمای ویجر 1 که در سال 1977 به فضا پرتاب شده بود از فضای هلیوسفر (هورسپهر) خارج شده و به اصطلاح می‌توانیم بگوییم که حالا در فضای میان‌ستاره‌ای قرار دارد. برای فهم بهتر این موضوع بهتر است ابتدا کمی درباره فضای پیرامون منظومه شمسی صحبت کنیم.
به صورت کلی ما داخل پهنه‌ای حباب مانند در کیهان زندگی می‌کنیم که خورشید ما ساخته است. در واقع این حباب بسیار بزرگ محدوده‌ای است که بادهای خورشید می‌توانند در سراسر آن پخش شوند. به این منطقه هلیوسفر یا به فارسی هورسپهر می‌گویند که کیلومترها دورتر از مدار آخرین جرم بزرگ منظومه شمسی یعنی پلوتو را در برمی‌گیرد. یک جریان باد خورشید که در واقع پلاسما (یا همان گازهای بسیار داغ) است وقتی از خورشید متساعد شود می‌تواند حداکثر تا منطقه‌ای به نام ضربه خروجی (Terminal Shock) پیش برود ولی با رسیدن به این منطقه به صورت ناگهانی از سرعت آن کاسته شده و در واقع به عنوان عناصر تشکیل دهنده «تراکم داخلی منظومه شمسی»، حباب هلیوسفر را در برابر فشار گازهای فضای میان‌ستاره‌ای، هیدروژن و هلیوم مولکولی که در سراسر فضای کهشکان (راه شیری) پخش هستند حفظ می‌کند.
حال اگر جسمی از این منطقه خارج شود دیگر در حباب هلیوسفر قرار ندارد و آنگاه است که می‌توانیم بگوییم وارد فضای میان‌ستاره‌ای شده است. این منطقه طبق تعریف از مرز هلیوسفر (پوش خورشیدی یا Heliopause) تا بی‌نهایت فضایی تشکیل می‌شود. طبق تعریفی که انجام دادیم، دو سفینه ویجر 1 و ویجر 2 حالا در این منطقه قرار دارند.
همانطور که گفتیم ناسا روز گذشته با انتشار ویدئویی در یوتیوب این مورد را به صورت رسمی تأیید کرد و اعلام نمود که ویجر 2 روز 5 نوامبر (14 آبان) وارد فضای میان‌ستاره‌ای شده و حالا بیشتر از 11 میلیارد کیلومتر با کره زمین فاصله دارد.
در همین زمینه خانم سوزان دُد، مدیر پروژه ویجر در ناسا می‌گوید:
من فکر میکنم ما باید از اینکه هر دو سفینه ویجر آنقدر خوب عمل کرده و سالم هستند که حالا به این فاصله از زمین برسند باید بسیار خوشحال باشیم. این همان اتفاقی است که ما سال‌ها منتظر آن بودیم. حالا ما به دنبال آن هستیم که ببینیم می‌توانیم از این فرصت استثنایی که دو فضاپیما در بیرون هلیوسفر داریم، چطور استفاده کنیم.
ماه گذشته ناسا اعلام کرده بود که بنابر اطلاعات دریافتی آنها ویجر 2 به زودی وارد فضای میان‌ستاره‌ای می‌شود و این حدس با افزایش بسیار زیاد حجم اشعه‌های کیهانی که توسط فضاپیما دریافت شده بودند اعلام شد؛ درست مانند اتفاقی که ویجر 1 در سال 2012 آن را تجربه کرده بود. اما تفاوت اصلی میان ویجر 1 و 2 در این است که ویجر 1 در سال 1980 عملاً از کار خارج شده و مدار فعالی ندارد ولی تجهیزات مورد استفاده در ویجر 2 همگی سالم بوده و حتی می‌توانند میزان شدت بادهای خورشیدی را نیز اندازه بگیرند. در تاریخ 5 نوامبر هم همین اتفاق افتاده‌است و ویجر 2 به ناگاه کاهش بسیار زیادی در سرعت ذرات بادهای خورشیدی را اندازه‌گیری کرده است و پس از آن هیچ جریان باد خورشیدی توسط دستگاه ثبت نشده است؛ این اتفاق می‌تواند به احتمال قریب به یقین به معنای خروج کامل فضاپیما از هلیوسفر باشد.
به صورت کلی سه عامل زیرسیستم‌های اشعه کیهانی، ذرات با انرژی محرک بسیار پایین و اندازه‌گیرهای میدان مغناطیسی، عواملی هستند که با کمک اطلاعات جمع‌آوری شده توسط آنها می‌توانیم متوجه شویم که آیا از هلیوسفر خارج شده‌ایم یا خبر؛ در مورد ویجر 2 هر سه عامل به صورت کامل تصدیق شده‌اند و دیگر جای شکی باقی نمی‌گذارد که این فضاپیما حالا در خارج از هلیوسفر قرار دارد.
در 20 اوت سال 1977 ناسا ابتدا سفینه ویجر 2 را جهت انجام پروژه پرواز کناری اورانوس – نپتون به فضا پرتاب کرد ولی این فضاپیما بعد از پایان موفقیت‌آمیز پروژه خود خاموش نشده و با تصمیم مسئولین ناسا حرکت خود در فضای منظومه شمسی را ادامه داد تا در ماه گذشته از هلیوسفر خارج شد. برای علاقمندان به اعداد و آمار باید بگوییم که ویجر 2 تا زمان نگارش این مقاله به مدت ۴۱ سال، ۳ ماه و 22 روز در مأموریت بوده و همچنان به راه خود ادامه می‌دهد و به لطف سیستم‌های سالم خود برای ما داده‌هایی بسیار ارزشمند از اعماق منظومه شمسی و ماورای آن ارسال می‌کند.
هم‌اکنون ویجر 2 در حال حرکت به سمت ابر فضایی اورت است که سرمنشأ بسیاری از دنباله‌دارهایی هستند که به داخل فضای سیاره‌ای وارد می‌شوند. این فضا به حدی بزرگ است که 300 سال طول خواهد کشید تا ویجر 2 به فضای داخلی آن وارد شود و پس از آن 30 هزار سال نیز طول می‌کشد که از لبه خارجی آن، خارج شود. البته این ابر که محل زندگی بیشتر از ده تریلیون جرم نجومی است آخرین ایستگاه ویجر 2 نخواهد بود و اگر اتفاق غیر مترقبه‌ای نیفند این فضاپیما تا ابد به راه خود در کهکشان راه شیری ادامه خواهد داد و چه بسا روزی سبب آشنایی ما با دیگر تمدن‌های موجود در کهکشان شده و راهی برای یک دوستی و همسایگی فضایی به سوی ما باز کند.
نظر خود را اضافه کنید.
برای ارسال نظر وارد شوید
ارسال نظر بدون عضویت در سایت