چه انتظاراتی از اولین عکس‌های تلسکوپ جیمز وب ناسا داشته باشیم؟

پس از مدت‌ها انتظار به نظر زمان ملاقات با اولین عکس‌‎ها از عمق کیهان که توسط قدرتمندترین چشم انسان در فضا یعنی تلسکوپ جیمز وب گرفته شده در حال اتمام است. بنابر اعلام سازمان فضایی آمریکا، اولین تصاویر جیمز وب روز سه شنبه عصر (به وقت ایران) منتشر خواهند شد ولی این عکس‌ها شامل چه اطلاعاتی بوده و از چه سوژه‌‎هایی گرفته شده‌اند؟

به احتمال زیاد شما نیز این نقل قول غیرمستقیم از مهندسان و دانشمندان ناسا را شنیده‎اید که گفته شده پس از دیدن اولین تصاویر خروجی تلسکوپ جیمز وب، آنقدر تحت تأثیر قرار گرفته‌‎اند که اشک از چشمانشان جاری شده است.

حقیقتش را بخواهید هر فرد عاشق علم نجوم و کیهان شناسی نیز دوست دارد که این نقل قول، تا حد ممکن به واقعیت نزدیک باشد و اجرام و پدیده‎‌هایی که روزگاری تنها در تصوراتمان از آنها خروجی گرافیکی خلق می‎کردیم را حالا بتوانیم به صورت عکس‌‎های واقعی ببینیم.

اما پس از این نقل قول عاطفی بهتر است به دنیای واقعیت برگشته و ببینیم که اصولاً باید چه انتظاراتی از اولین عکس‎های جیمز وب داشت. در همین زمینه سازمان فضایی آمریکا روز گذشته لیستی از اهداف جیمز وب در اولین عکس‌‎ها را منتشر کرده‎‌اند تا علاقه‌‎مندان بتوانند درک درست‎تری از عملیات برنامه‌‎ریزی شده توسط جیمز وب و خروجی‎های آن داشته باشند.

نکته مهم این است که طبق انتظار باید گفت که این تصاویر مطمئناً مبهم بوده و وضوحی که از تصاویری مانند خروجی تلسکوپ هابل انتظار داریم را به ما نخواهند داد. ولی مجدداً بیایید و امیدوار باشیم ادعای «انتشار نماهای بی‌‎سابقه و دقیق از کیهان» صحیح باشد.

جالب است به این نکته نیز اشاره شود که آقای پام ملروی، یکی از معاونین ارشد ناسا هفته گذشته به خبرنگاران گفته بود که «آنچه دیده‌ام، من را به عنوان یک دانشمند، یک مهندس و یک انسان تحت تأثیر قرار داده است».

زمان انتشار تصاویر

خوشبختانه همانطور که اعلام شد برای تماشای این تصاویر نیازی نیست تا ما هم انتظار زیادی بکشیم. طبق اعلام ناسا، انتظار می‌رود تصاویر تمام رنگی مذکور در روز 12 جولای (سه شنبه 21 تیر ماه) رویداد پخش زنده‎‌ای در ساعت 19 به وقت ایران، پیش روی چشم جهانیان قرار گیرد.

سوژه‌‎های اولین عکس‌‎های جیمز وب

در ادامه سرفصل‌‎های مورد اشاره در لیست اهداف اولیه جیمز وب را با هم مرور می‎‌کنیم:

سحابی شاه‌تخته یا CARINA NEBULA

این سحابی که با نام سحابی سوراخ کلید نیز شناخته می‎‌شود در صورت فلکی شاه تخته (کارینا) قرار گرفته و 7600 سال نوری با زمین فاصله دارد. ناسا این سحابی را یکی از درخشان‌‎ترین سحابی‌‎ها در آسمان شب و محلی مللو از ستاره‌‎های عظیم می‎‌داند.

نکته مورد سوال در مورد این سحابی آن است که با توجه به ابزارهای موجود، تصاویر واضحی از این سحابی در دسترس است ولی این که هدف ناسا برای ثبت تصاویر جدید از سحابی کارینا چیست همچنان نامشخص است و بهتر است تا عصر سه‌شنبه برای دیدن آنها صبر کنیم.

سیاره فراخورشیدی WASP-96b

این سیاره فراخورشیدی گازی بسیار بزرگ که برخلاف ابعادش، جرمی 0.48 برابر سیاره مشتری خودمان دارد، 1120 سال نوری از زمین فاصله داشته و طی پروژه تحقیقاتی WASP در سال 2013 کشف شد.

نکته جالب در مورد WASP-96b آن است که به دلیل جو بسیار رقیق آن، محتویات کره توسط رصدگرها به صورت واضحی مشاهده می‎‌گردد. این غول عظیم سُدیومی حالا یکی از اهداف جیمز وب است که انتظار داریم تصاویر واضحی از آن ببینیم.

سحابی NGC 3132 یا سحابی حلقه جنوبی

این سحابی نیز که یکی از شناخته‌‎شده‌ترین سحابی‌‎ها در آسمان شب است به عنوان یکی از اهداف اولیه جیمز وب انتخاب شده که در فاصله 2000 سال نوری از زمین قرار دارد. این سحابی قطری نزدیک به نیم سال نوری دارد و از نوع سحابی‌‎های سیاره‎‌ای است.

تصاویر NGC 3132 دو ستاره نزدیک به هم را در داخل سحابی نشان می‌دهند، یکی با قدر 10 و دیگری قدر 16. هسته سحابی سیاره مرکزی یا ستاره مرکزی کوتوله سفید کم نورتر از این دو ستاره است. این ستاره مرکزی داغ با دمای سطح حدود 100،000 درجه کلوین اکنون لایه‌های بیرونی خود را منفجر کرده که نور فلورسنس مشاهده شده در عکس‌‎های کیهانی آن نیز حاصل از همین انفجار هستند.

پنج‌قلوهای استفان

پنج کهکشان استفان یک گروه بصری از پنج کهکشان است که چهار کهکشان آن اولین گروه کهکشان فشرده کشف شده را تشکیل می دهند. این گروه که در صورت فلکی پگاسوس قابل مشاهده است، توسط ادوارد استفان در سال 1877 در رصدخانه مارسی کشف شد. این گروه از همه گروه‌های کهکشانی فشرده بیشتر مورد مطالعه قرار گرفته است.

این گروه کهکشانی که در فاصله 290 میلیون سال نوری از زمین قرار گرفته و هر آنچه یک رصدگر نجومی از تولید ستاره فعال در روشن‌‎ترین عضو آنها یعنی NGC 7320 بخواهد تا انتشار مولکول‌‎های هیدروژن فعال را در خود داشته و یکی از مورد انتخاب‌‎ترین سوژه‌ها برای پروژه‌های رصد دانشگاهی و ثبت اطلاعات آنهاست.

SMACS 0723

SMACS 0723 نیز یکی دیگر از خوشه‌های چهار کهکشانی است که ناسا از آن برای نمایش یک قضیه مهم و محبوب در علم فیزیکی استفاده خواهد کرد که به لنزهای گرانشی معروفند. در این پدیده، گرانش کهکشان‌های پیش‌زمینه در خوشه، نور کهکشان‌های پشت آن‌ها را بزرگ‌نمایی و منحرف می‌کند، به نوعی مانند یک تلسکوپ. بنابراین با اشاره جیمز وب به سمت آنها، می‌توانیم نگاه بهتری به آنچه فراتر از آن نهفته است داشته باشیم.

در نظر داشته باشید که رسیدن به تصاویر واضح نیاز به بررسی دقیق و استفاده از پردازش‌های سطح بالای عکس‌‎های خام جیمز وب داشته و علت انتظار چند روزه برای انتشار تصاویر واضح و دقیق ناسا نیز همین موضوع است.