گزارشی از وضعیت بازار رایانه و موبایل کشور؛ وقتی مافیا همه چیز است

دلار و نوسانات نرخ آن، مهمان سالیان اخیر اقتصاد کشور، طی روزهای گذشته باز هم دست به شیرین‌کاری زده و با کاهش چند تومانی خود، چند روزی مردم را به کاهش قیمت‌ها امیدوار کرده است. در همین راستا رئیس اتحادیه فناوران رایانه تهران معتقد است طی روزهای گذشته در برخی محصولات مانند لپ‌تاپ‌ها به صورت متوسط تا 20 درصد و در برخی محصولات جانبی حتی تا 35 درصد نسبت به گذشته شاهد کاهش قیمت‌ها بوده‌ایم. اما آیا واقعاً شرایط به همین نحو بوده و وضعیت امیدوارکننده‌ای را شاهد هستیم؟

سید مهدی میرمهدی امروز در مصاحبه‌ای با جهان صنعت، در خصوص قیمت‌های حال حاضر در بازار کامپیوتر و موبایل کشور صحبت کرده و دلایل جالبی را برای وضعیت فعلی آن برشمرده است.

رئیس اتحادیه فناوران رایانه کشور معتقد است مقاومت بازار کامپیوتر کشور در مقابل ارزانی بسیار کمتر از بازار پر زرق و برق موبایل است. دلیل اصلی این اتفاق از نظر میرمهدی، مافیای گسترده‌ای است که در بازار موبایل وجود دارد و به هیچ غیرخودی‌ای اجازه واردات گوشی به صورت قانونی و شرکتی نمی‌دهد.

میرمهدی به این مورد نیز اشاره کرده که مافیای بزرگ این حوزه، قیمت‌های موبایل را آنطور که بخواهد و متناسب با منافع خود کنترل کرده و به دیگر فعالان بازار اجازه نمی‌دهد هیچ گوشی را ارزان‌تر از حدی که آنها تعیین کرده‌اند بفروشند.

در واقع کنترل قیمت بازار موبایل هیچ ارتباطی به دولت نداشته و نهاد حکومت کوچکترین نفوذی و کنترلی در آن ندارد. این بازار مستقیماً از سوی گروهی کنترل می‌شود که قدرت شماره یک در این زمینه است و خودش مشخص می‌کند که فلان گوشی در بازار فراوان شده و یا فلان گوشی کمیاب شود؛ چه گوشی افت قیمت و چه گوشی افزایش قیمت داشته باشد و شدت و حدت این وقایع نیز جملگی در اختیار این اربابان قدرت و نفوذ در سازمان‌های صادرکننده مجوزها و تنظیم‌کننده قواعد و قوانین است.

نکته دیگر این است که نباید به کاهش قیمت به وجود آمده در بازار محصولات رایانه (مثلاً لپ‌تاپ‌ها) نیز دلخوش بود؛ این روزها در این بازار نیز اصل و پدیده جالبی حکمفرماست که در ادامه در مورد آن توضیح می‌دهیم.

این اصلِ «من درآوردی» می‌گوید هر گاه قیمت دلار بالا برود، قیمت محصول مانند لپ‌تاپ و کامپیوتر نیز افزایش می‌یابد ولی در صورت کاهش قیمت دلار، این کاهش به مراتب کم‌اثرتر بوده و نمایش آن روی قیمت محصولات در بازار کم‌رنگ‌تر خواهد بود.

از سوی دیگر فعالانی که در بازار موبایل وجود دارند سعی دارند تا به مردم اینطور القا کنند که قیمت گوشی‌های هوشمند نیز کاهش یافته و حالا وقت خرید محصول مورد نظرشان است؛ ادعایی که در عمل به هیچ عنوان صحیح نیست و چیزی جز یک حیله و نیرنگ برای فریب مردم و تخلیه موجودی حسابشان نیست.

به طور مثال قیمت یک مدل آیفون شاید تا 300 هزار تومان ارزان‌تر شده باشد؛ بنابراین می‌توان گفت قیمت این محصول کاهش یافته ولی در عمل اینطور نیست و این محصول با قیمت‌های جهانی باید به مراتب ارزان‌تر از قیمت فعلی به فروش برسد. اگر بتوانید لیست قیمت مربوط به دوره‌ای که دلار در حوالی 15 هزار تومان می‌گشت را بیابید خواهید دید که حالا به صورت متوسط قیمت این محصولات حتی تا 20 درصد گرانتر شده و این در حالتی است که دلار نرخ ارزان‌تری در حدود 12 هزار تومان دارد؛ تناقضی که تنها با فرمول فوق می‌توانیم برایش ادله‌ای توجیه‌کننده بیان کنیم.

البته می‌توان اینطور نیز برداشت کرد که این کاهش قیمت نسبی موقت نیز از روی استیصال در فروش محصول است؛ چرا که با قیمت‌های فضایی که در حال حاضر در بازار گوشی و کامپیوتر وجود دارد تنها افرادی سراغ خرید محصول جدید می‌روند که چاره‌ای جز آن ندارند و یا به قولی از ما بهترانند!

مشکل اصلی انحصار است
انحصار به زبان ساده یعنی اینکه شما نگذارید کسی در حرفه‌تان صاحب دُکان و کرسی شود. این اصل متأسفانه در حال حاضر در همه صنایع کشور از پتروشیمی گرفته تا پوشک بچه، از موبایل گرفته تا میوه و هر زمینه‌ای که فکرش را بکنید ریشه دوانیده و عملاً عزمی بر مقابله با آن وجود ندارد.

طی یکی دو سال گذشته دیده‌ایم که انحصاری بودن تنها مربوط به بازار خودرو کشور نبوده و در حوزه موبایل و کامپیوتر که بازاری وارداتیست شرایط به شدت بغرنج‌تر و نامألوف‌تر است. البته یکی از دلایل وضعیت فعلی بازار موبایل، طرح رجیستری و ثبت سفارش است که تنها به شرکت‌های بزرگ و رسمی اجازه واردات این محصول پر مصرف را داده و راه را بر واردات چمدانی (مسافری) بسته است.

باز می‌توانیم گریزی به صحبت‌های میرمهدی بزنیم که در ادامه مصاحبه خود می‌گوید:

با معضل مافیای بازار موبایل مواجه هستیم و بازار موبایل ایران از سوی مافیای این حوزه اداره می‌شود؛ مافیایی که نه از آمریکا آمده و نه کشورهای همسایه بلکه از سوی همین فعالان بازار موبایل ایجاد شده است. افرادی که بازار موبایل را در دست گرفته‌اند بازار را تشنه نگه می‌دارند و کالای مورد نیاز این بازار را تامین نمی‌کنند. تا زمانی که بازار موبایل از سوی مافیا اداره شود این مشکلات ادامه خواهد داشت.

البته میر مهدی به این نکته نیز اشاره می‌کند که بازار IT کشور اصالت داشته و برای مقایسه آن با بازار موبایل می‌گوید:

زمانی که وارد بازاری مانند علاءالدین شوید هیچ واردکننده‌ای را مشاهده نمی‌کنید. این یعنی همه آن مغازه‌داران موجود در پاساژ یا فروشنده هستند یا پخش کننده عمده ولی در بازار رایانه وضعیت بسیار متفاوت است و بیش از 50 شرکت با یکدیگر در واردات رقابت دارند.

در حوزه واردات تجهیزات شبکه بیش از 100 نفر و برای لوازم جانبی نیز نه تنها واردات از طریق افراد بسیار زیادی انجام می‌شود بلکه شاهد تولید بسیاری از این محصولات در داخل کشور هستیم و به همین دلیل میزان نفوذ مافیا بسیار کمتر از بازار موبایل است؛ نظری که شاید برخی از کاربران با آن موافق نباشند!

میرمهدی همچنین تشبیه جالبی از بازار موبایل و آی تی به گلوله برفی داشته و می‌گوید:

محصولاتی که فعالان بازار کامپیوتر وارد می‌کنند مانند گلوله برفی هستند. اگر آن را نگه دارند یا به فروش نرسانند آب می‌شود. زمانی که یک محصول کامپیوتری وارد می‌شود به سرعت محصولات پیشرفته‌تر، مجهزتر و مدرن‌تر آن وارد بازار می‌شود که امکانات بسیار جذابی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. اگر فروشنده نتواند به سرعت محصول خود را بفروشد امکان اینکه کالای مورد نظر روی دستش بماند زیاد است. به عنوان مثال ممکن است امروز‌ لپ‌تاپ وارد کنید و فردا مینی‌پی‌سی‌ها وارد بازار شوند در نتیجه گرایش کاربران به لپ‌تاپ کاهش یابد.

در این مورد نیز می‌توان با نظر رئیس اتحادیه فناوران رایانه تهران مخالف بود؛ همین حالا هم که شما به بازار رایانه و حتی موبایل مراجعه کنید مشاهده می‌کنید که محصولات چند سال پیش دوباره از کف انبارها خارج شده و به چندین برابر ارزش واقعی آنها به فروش می‌رسند. برای مثال ممکن است کارت گرافیکی را پیدا کنید که قیمت آن در بازار جهانی در حدود 400 دلار باشد ولی در کشور ما با قیمت بالای 8 میلیون تومان به فروش می‌رسد. این درحالی است که این محصول به هیچ عنوان یک محصول روز نیست و این قیمت‌ها برایش کاملاً توجیه ناپذیر است.

این مورد خود به تنها نشان می‌دهد، مافیایی که از آن صحبت می‌شود به شکلی متفاوت در بازار رایانه نیز وجود دارد و می‌توان صدها مثال از این محصولات را بیان کرد که در آنها قیمت‌ها هیچ همخوانی با وضعیت دلار در کشور ندارد.

کاهش تقاضا نتیجه وضعیت نابه سامان کنونی
میرمهدی همچنین در زمینه فرهنگ خرید لوازم رایانه و موبایل (اگر نظر ما را بخواهید همه نوع ابزاری که بتوان آنها را خرید) می‌گوید:

تنها مشکل بازار کامپیوتر کاهش تقاضا در بازار است. مشتریان کشورمان زمانی که قیمت‌ها افزایش می‌یابد برای خرید هجوم می‌آورند اما هر زمان قیمت محصولات ارزان‌تر شود تمایل خود را به خرید از دست می‌دهند. اگر فردا قیمت دلار ۱۳ هزار تومان شود همه برای خرید هجوم می‌آورند اما اکنون که قیمت دلار و به تبع آن محصولات کامپیوتری ارزان‌تر شده مشتریان علاقه‌ای به خرید ندارند درصورتی که خرید کردن در شرایط کنونی به سودشان است. متاسفانه زمانی که کالا ارزان می‌شود مردم از خرید خودداری می‌کنند، اما زمانی که روند قیمت افزایشی است برای خرید اقدام می‌کنند.

رئیس اتحادیه فناوران رایانه تهران معتقد است که قیمت‌ها در بازار رایانه کشور نسبت به 20 روز گذشته واقعاً تغییر داشته و مشمول کاهش شده است می‌گوید:

به طور میانگین قیمت در بازار رایانه و لوازم جانبی آن بین ۲۰ تا ۳۵ درصد کاهش داشته است. به دلیل اینکه بالای ۹۰ درصد کالا در این بخش وارداتی است ارتباط مستقیمی با نرخ ارز دارد و با نوسان نرخ ارز قیمت تغییر می‌کند. فروشندگان در این بخش ملزم هستند در صورت کاهش نرخ ارز کالای خود را براساس آن عرضه کنند اما زمانی که ارز با افزایش قیمت مواجه می‌شود نمی‌توانند متناسب با آن کالا را گران و باید با سود مجاز آنها را عرضه کنند. اکنون برخی از واردکنندگان کالای خود را با نرخ خرید به بازار عرضه می‌کنند.

به هر حال وضعیت افسارگسیخته، بی سر و سامان و نامشخص بازار موبایل در وهله اول و دنباه‌روی بازار رایانه در ادامه آن نشان می‌دهد که بهترین راه برخورد با این مافیای گسترده استفاده از قدرت عظیم جامعه یعنی اتحاد در مقابله با گران فروشی است.

متأسفانه و همانطور که در قسمت‌های قبلی این مقاله نیز با شما دوستان صحبت کردیم نمی‌توان به صورت کامل خرید محصول را متوقف کرد ولی این امکان وجود دارد تا تنها در حالتی سراغ خرید کالای جدید (حداقل در حوزه دیجیتال) رفت که واقعاً به آن نیاز مبرم باشد.