مدتهاست به طراحی آشنای ماژولهای رم عادت کردهایم که با آمدن نسلهای جدید هم تغییر زیادی نمیکند. اما اوضاع با معرفی استاندارد CAMM2 در حال دگرگون شدن است. در استاندارد جدید دیگر از ماژولهای رم در شکلی که میشناسیم خبری نیست و ماژولهای حافظه CAMM2 با طراحی جدید و معرفی نوآوریهای متعدد در طراحی حافظه، نوید سرعت بیشتر، تأخیر کمتر و ارتقای راحتتر را میدهد. با شهر سختافزار همراه باشید تا استاندارد جدید حافظه CAMM2 را بررسی کنیم.
فهرست مطالب این مقاله:
- مقدمه
- چرا باید از حافظه DIMM گذر کنیم؟
- استاندارد CAMM2
- مقایسه CAMM2 با SO-DIMM
- جمع بندی
- پاسخ به سوالات پرتکرار
مقدمه
استاندارد Compression Attached Memory Module 2 یا CAMM2 یکی از هیجانانگیزترین استانداردهای معرفی شده طی سالهای گذشته است چراکه فقط سرعت حافظه رم را افزایش نمیدهد بلکه با معرفی طراحی جدید امکان تجهیز لپتاپهای نازک و سبک وزن به حافظههای پرسرعت و قابل ارتقا را فراهم میکند.
نسخه اول استاندارد CAMM توسط مهندسان شرکت Dell معرفی شد. این استاندارد در ابتدا به صورت اختصاصی در لپتاپهای این شرکت به کار میرفت اما مزایای طراحی جدید باعث جلب توجه انجمن فناوریهای حالت جامد JEDEC شد.
با وجود نگرانیهایی که پیرامون استفاده انحصاری Dell از استاندارد جدید وجود داشت، «تام شنِل» (Tom Schnell) مهندس ارشد دِل و از اعضای JEDEC که در طراحی CAMM نقش اساسی داشته، اطمینان داد که Dell قصد استفاده انحصاری از حافظه CAMM را ندارد و امیدوار است که طراحی جدید به استاندارد آینده صنعت حافظه تبدیل شود.
سرانجام اواخر سال 2023 استاندارد CAMM2 به عنوان استاندارد جدید ماژول حافظه به شکل رسمی از طرف JEDEC معرفی شد. اما مزایای حافظه CAMM2 چیست و چرا باید منتظر آن باشیم؟ در ادامه این مقاله ضمن معرفی ماژولهای DIMM، SO-DIMM و CAMM2 به بیان تفاوتهای آنها خواهیم پرداخت.
در همین رابطه بخوانید:
- حافظه رم چیست و چه کاربردهایی در یک سیستم پردازشی دارد؟
چرا باید از حافظه DIMM گذر کنیم؟
استاندارد Dual In-line Memory Module یا DIMM استاندارد رایج حافظه رم در رایانههای شخصی و سرورها است که از مسیر ارتباطی 64 بیتی پشتیبانی میکند. ماژولهای حافظه DIMM را هر کسی که با کامپیوتر اندکی آشنایی داشته باشد، میشناسد. حافظه DIMM در شیارهای حافظه که دو طرف آن توسط پینهای ارتباطی اشغال شده است نصب میشوند.
همچنین، از آنجا که ماژولهای DIMM به صورت عمودی روی مادربرد نصب میشوند، نوع دیگری از این استاندارد به نام Small Outline Dual In-line Memory Module یا SO-DIMM برای لپتاپها و دیگر دستگاههایی که محدودیت فضا در آنها وجود دارد توسعه یافته است.
مشکلات DIMM
در صورتی که تنها از یک ماژول حافظه DIMM استفاده کنید، تنها نیمی از پهنای باند حافظه برخوردار خواهید شد و برای استفاده حداکثری از پهنای باند باید حداقل از دو ماژول حافظه در پیکربندی دو کاناله استفاده شود.
همچنین آزاد بودن تعدادی از اتصالات در آن دسته از شیارهای رم که مورد استفاده قرار نمیگیرند میتواند روی حداکثر سرعت قابل دستیابی گذرگاه حافظه تأثر منفی داشته باشد.
یکی دیگر از مشکلات ماژولهای DIMM فضای مورد نیاز برای نصب آنها است. از طرفی حافظههای SO-DIMM که جای کمتری اشغال میکنند، در بسیاری موارد از نظر سرعت و مصرف انرژی کارایی لازم را ندارند. استفاده از حافظههای LPDDR یکی از راههای غلبه بر این محدودیتها است اما این نوع حافظهها هم به دلیل لحیم شدن به برد، امکان ارتقای دستگاه را محدود میکنند.
استاندارد CAMM2
استاندارد CAMM2 یک تغییر اساسی در طراحی ماژولهای حافظه کامپیوترهای شخصی است. JEDEC، سازمانی که استاندارد حافظههای کامپیوتری را مشخص میکند در انتهای سال گذشته میلادی استاندارد CAMM2 را منتشر کرد که هدف آن جایگزینی حافظههای SO-DIMM است.
استاندارد جدید دو نوع ماژول حافظه را معرفی میکند: CAMM2 با شکل مستطیلی که از چیپهای حافظه Double-Data-Rate یا همان DDR استفاده میکند و LPCAMM2 که در قسمت اتصال به مادربرد دارای زاویه است و از تراشههای حافظه Low-Power Double-Data-Rate یا LPDDR بهره میبرد.
در همین رابطه بخوانید:
- تشریح حافظههای رم DDR؛ فرکانس، تأخیر و تایمینگ رم چیست؟
هر چند هر دو ماژول CAMM2 و LPCAMM2 از درگاه یکسانی استفاده میکنند، اما از نظر نقشه پینهای اتصال، شیوه نصب و طراحی با یکدیگر تفاوت دارند تا کاربران به اشتباه ماژولها را به جای هم نصب نکنند.
ماژولهای CAMM2 معمولی برای استفاده در لپتاپهای بالارده مثل لپ تاپ گیمینگ یا ایستگاههای کاری (Workstation) در نظر گرفته شدهاند. حافظههای LPCAMM2 اما کنسولهای دستی و لپتاپهای نازک و سبک را هدف گرفتهاند.
سامسونگ اولین ماژولهای حافظه خود با استاندارد جدید را پیش از اعلام رسمی استاندارد جدید توسط JEDEC و در پاییز سال 2023 معرفی کرد و هرچند که نام این ماژولها را LPCAMM گذاشته، اما عملا با حافظههای LPCAMM2 تفاوتی ندارد.
مایکرون اما رویکرد دیگری در پیش گرفت و برای معرفی ماژولهای حافظه جدید تا زمان معرفی استاندارد CAMM2 صبوری کرد.
MSI با همکاری Kingston اولین مادربرد دسکتاپ مجهز به حافظه CAMM2 را معرفی کردند.
ام اس آی نیز با همکاری Kingston اولین مادربرد دسکتاپ با پشتیبانی از حافظههای CAMM2 را معرفی کرده است.
طراحی فیزیکی CAMM2
استاندارد ماژول حافظه CAMM2 و به خصوص LPCAMM2 با هدف پاسخ به چالشهای طراحی دستگاههای نازک و قابل حمل طراحی شدهاند. محدودیتهای طراحی طی سالهای گذشته سازندگان دستگاههای قابل حمل را به سمت استفاده از حافظه رم لحیم شده سوق داده است. حافظه رم لحیم شده به مادربرد، از نظر فضای اشغالی و سرعت مشکلات ماژولهای حافظه DIMM و SO-DIMM را ندارد اما در عوض قابلیت انعطاف و ارتقای سیستم را محدود میکند.
علاوهبر این در صورت خرابی یکی از ماژولهای رم دیگر امکان تعویض آن به راحتی امکانپذیر نیست و باید به تعمیرکار متخصص مراجعه شود. همچنین کاربر مجبور است در همان ابتدا بر اساس نیازهای آینده مشخصات کامپیوتر را انتخاب کند.
در طراحی جدید به جای پینهای انتهای ماژول حافظه که درون شیار رم قرار میگیرد، از یک رابط فشاری یا Compression Connector استفاده میشود که به یک زیرلایه روی مادربرد متصل شده و با پیچ در جای خود محکم میشود. تراشههای حافظه با توجه به محدودیتهای فضا، میتوانند به صورت یک طرفه یا دو طرفه روی PCB سوار شوند. همچنین طول و عرض ماژول کم نیز قابل تغییر است که قابلیت پشتیبانی از ظرفیتها بالاتر را به CAMM2 میدهد.
ظرفیت حافظه CAMM2
همانطور که گفتیم طراحی جدید محدودیت ارتقای ماژولهای رم را برطرف کرده و با انعطافپذیری حافظه LPCAMM2، امکان ساخت ماژولهایی با 128 گیگابایت ظرفیت نیز وجود دارد.
سرعت حافظه CAMM2
به دلیل طراحی جدید و تأخیر بسیار کمتر ماژولهای LPCAMM2، میتوان انتظار سرعتهایی تا 6400 میلیون انتقال بر ثانیه برای ماژولهای CAMM2 و 7500 میلیون انتقال بر ثانیه در ماژولهای LPCAMM2 را داشت. طبق ادعای مایکرون نرخ انتقال 9600 MT/s هم توسط ماژولهای LPCAMM2 این شرکت مجهز به تراشههای LPDDR5X این شرکت قابل دستیابی است.
در همین رابطه بخوانید:
- تفاوت فرکانس MHz حافظه رم با نرخ داده یا MT/S چیست؟
مقایسه CAMM2 با SO-DIMM
محدودیتهای ماژولهای SO-DIMM یکی از دلایل اصلی طراحی استاندارد CAMM2 به شمار میرود. به همین دلیل در این بخش از مقاله استاندارد ماژول CAMM2 را با SO-DIMM مقایسه میکنیم.
مزایای حافظه CAMM2
حافظههای SO-DIMM از نظر اندازه کوچک هستند اما اتصالات لازم برای این نوع از حافظه رم ضخامت زیادی داشته و بیشتر در بیشتر مواقع در کنار باتری، ضخیمترین قطعات نصب شده روی مادربرد لپتاپ را تشکیل میدهند.
از این گذشته، ماژولهای SO-DIMM توان پشتیبانی از تراشههای حافظه LPDDR را ندارند و تنها از یک کانال حافظه استفاده میکنند به همین دلیل برای دستیابی به پهنای باند کامل باید حداقل 2 ماژول حافظه در سیستم نصب باشد.
همچنین به دلیل نوع سیمکشی ماژول و اتصال SO-DIMM، حداکثر سرعت قابل دستیابی با آنها به 6400 MT/s محدود شده است. این در حالی است که حافظههای رم LPDDR5X در صورت لحیم شدن به مادربرد توان رسیدن به سرعت 8500 میلیون انتقال بر ثانیه را دارد. بنابراین SO-DIMM توان استفاده از پهنای باند کامل استاندارد فعلی حافظه را هم ندارد و این محدودیت هنگام از راه رسیدن تراشههای حافظه DDR6 شدیدتر هم خواهد شد.
یکی دیگر از برتریهای CAMM2 فضای اشغال شده کمتر روی مادربرد است. در تصویر بالا فضای اشغال شده روی مادربرد توسط ماژول CAMM2 (سمت چپ) و SO-DIMM (سمت راست) توسط مربع قرمز مشخص شده است. با استفاده از CAMM2 در لپتاپ، فضای آزاد شده روی مادربرد میتواند برای قطعات دیگر مثل درگاه M.2 اضافه، باتری یا سیستم خنککننده بزرگتر استفاده شود. از طرفی مصرف انرژی کمتر حافظههای CAMM2 میتواند به افزایش عمر باتری نیز منجر شود.
مزایای SO-DIMM در مقایسه با CAMM2
بر اساس آنچه تا اینجا گفتیم، به نظر میآید حافظههای CAMM2 برتری محسوسی نسبت به ماژولهای SO-DIMM داشته باشند اما توجه به دو نکته ضروری است: اولین و بزرگترین برتری حافظه SO-DIMM نسبت به CAMM2 قیمت تمام شده بسیار پایینتر آنها است. در زمان نگارش این مطلب یک ماژول 32 گیگابایتی CAMM2 با نرخ انتقال 4800 MT/s در وبسایت Dell 499.99 دلار قیمتگذاری شده است در حالی که حافظه SO-DIMM با همین مشخصات را میتوان با قیمت کمی بیش از 100 دلار تهیه کرد.
برتری دیگر SO-DIMM آن است که این استاندارد بیش از 25 سال در بازار حضور داشته و پیدا کردن دستگاههایی که از آن پشتیبانی میکنند بسیار راحت است. همچنین در صورتی که بخواهید حافظه رم SO-DIMM لپتاپ را ارتقا دهید به گزینههای زیادی از برندهای مختلف دسترسی خواهید داشت. از این گذشته، از آنجا که حافظه رم از قطعات بادوام کامپیوتر به حساب میآید، امکان یافتن قیمتهای کمتر در بازار قطعات دست دوم نیز وجود دارد. از سوی دیگر ماژولهای حافظه CAMM2 هنوز در ابتدای راه هستند و برای فراگیری و کاهش هزینه تمام شده هنوز چند سالی زمان نیاز است.
جمعبندی
استاندارد CAMM2 که به تازگی توسط JEDEC معرفی شده تلاش دارد بسیاری از کاستیهای استاندارهای فعلی حافظه را برطرف کند.یکی از استانداردهای حافظه فعلی ماژول حافظه SO-DIMM است که در سالهای اخیر از نظر طراحی فیزیکی و حداکثر سرعت قابل پشتیبانی به یکی از چالشهای طراحی دستگاههای قابل حمل تبدیل شده.
یکی از مهمترین مزایای حافظه CAMM2 طراحی جدید ماژول حافظه و درگاه اتصال است که فضای مورد نیاز برای نصب حافظه رم را کاهش داده و امکان استفاده از تراشههای LPDDR در ماژول حافظه را فراهم میکند. به همین دلیل با استفاده از CAMM2 در لپتاپها دیگر نیازی به استفاده از تراشههای حافظه لحیم شده روی مادربرد نیست.
از دیگر تفاوتهای CAMM2 و SO-DIMM میتوان به پشتیبانی از پیکربندی دو کاناله تنها با یک ماژول رم و سرعت و ظرفیت بالاتر ماژول حافظه CAMM2 اشاره کرد.
با این تفاسیر به نظر میرسد CAMM2، حداقل در لپتاپها و دستگاههای قابل حمل، طی سالهای آتی به استاندارد غالب حافظه رم تبدیل خواهد شد.
نظر شما درباره این استاندارد جدید حافظه چیست؟ آیا فکر میکنید کارکرد لپتاپها و کنسولهای دستی را به شکل معناداری ارتقا خواهد داد؟
سوالات پرتکرار
CAMM2 چیست و چه کاربردهایی دارد؟
CAMM2 استاندارد جدید ماژول حافظه رم است که با هدف کاهش فضای اشغالی توسط رم، بهبود سرعت، تأخیر و قابلیت ارتقای حافظه رم به خصوص در دستگاههای قابل حمل معرفی شده است.
تفاوت اصلی بین CAMM2 و SO-DIMM چیست؟
تفاوتهای اصلی CAMM2 و SO-DIMM کاهش فضای مورد نیاز برای حافظه رم، پهنای باند بیشتر، تاخیر و مصرف انرژی کمتر و پشتیبانی از تراشههای LPDDR است.
آیا CAMM2 در کامپیوترهای رومیزی نیز استفاده میشود؟
ماژولهای CAMM2 در صورت پشتیبانی مادربرد روی کامپیوترهای رومیزی و دسکتاپ هم قابل نصب هستند اما از آنجا که ماژولهای DIMM استفاده شده در کامپیوترهای رومیزی، محدودیتهای SO-DIMM را ندارند، ممکن است به این زودیها شاهد فراگیری حافظه استاندارد CAMM2 در رایانههای دسکتاپ نباشیم.
برای خرید حافظه CAMM2 تا چه زمانی باید صبر کنیم؟
اغلب تولیدکنندگان ماژولهای حافظه رم مدلهایی بر مبنای استاندارد CAMM2 معرفی کردهاند و انتظار میرود از زمستان 1403 یا بهار 1404 شاهد عرضه لپتاپهای بیشتری مجهز به حافظه CAMM2 باشیم.
آیا استاندارد CAMM2 در لپتاپهای اپل استفاده خواهد شد؟
شرکت Apple در پردازندههای سری M از ماژولهای حافظه لحیم شده استفاده میکند و فعلا خبری از برنامه این شرکت برای استفاده از حافظه CAMM2 در کامپیوترهای Mac در دسترس نیست.
نظر خود را اضافه کنید.
برای ارسال نظر وارد شوید
ارسال نظر بدون عضویت در سایت