مقالات علمی نجوم

[ashkan.h]

سفر در زمان چطور صورت می پذیرد؟

یکی از جالبترین افکار بشر، ایده جابجایی درالبته اگر از یک بعد دیگر به قضیه نگاه کنیم همه ما مسافر زمان هستیم. همین الان که شما این را میخوانید، زمان در حول و حوش و به پیش میرود و آینده به حال و حال به گذشته تبدیل میشود. نشانه اش هم رشد موجودات است. ما بزرگ میشویم و میمیریم. پس زمان در جریان است آلبرت اینشتین با ارائه نظریه نسبیت خاص نشان داد که این کار از نظر تئوری شدنی است. بر طبق این نظریه اگه شیئی به سرعت نور نزدیک شود گذشت زمان برایش آهسته تر صورت میگیرد. بنابراین اگر بشود با سرعت بیش از سرعت نور حرکت کرد، زمان به عقب برگردد. مانع اصلی این است که اگر جسمی به سرعت نور نزدیک بشود جرم نسبی ان به بینهایت میل میکند لذا نمیشود شتابی بیش از سرعت نور پیدا کرد. اما شاید یه روز این مشکل هم حل شود. بر خلاف نویسنده ها و خیالپردازها که فکر میکنند سفر در زمان باید با یک ماشین انجام شود، دانشمندان بر این عقیده هستند که اینکار به کمک یک پدیده طبیعی صورت میگیرد. در این خصوص سه پدیده مد نظر است: سیاهچاله های دوار، کرم چاله ها و ریسمانهای کیهانی. بعد زمان است





●سیاهچاله ها: اگر یه ستاره چند برابر خورشید باشد و همه سوختش را بسوزاند، از انجا که یک نیروی جاذبه قوی دارد لذا جرم خودش در خودش فشرده میشود و یک حفره سیاه رنگ مثل یه قیف درست میکند که نیروی جاذبه فوق العاده زیادی دارد طوری که حتی نور هم نمیتواند از ان فرار کند.

اما این حفره ها بر دو نوع هستد. یه نوعشان نمی چرخند لذا انتهای قیف یک نقطه است. در انجا هر جسمی که به حفره مکش شده باشه نابود میشود. اما یه نوع دیگر سیاهچاله نوعی است که در حال دوران است و برا همین ته قیف یه قاعده داره که به شکل حلقه اس. مثل یک قیف واقعی است که تهش باز است. همین نوع سیاهچاله است که میتواند سکوی پرتاب به آینده یا گذشته باشد. انتهای قیف به یک قیف دیگر به اسم سفیدچاله میرسد که درست عکس ان عمل میکند. یعنی هر جسمی را به شدت به بیرون پرتاب میکند. از همین جاست که میتوانیم پا به زمانها و جهان های دیگر بگذاریم.



●کرم چاله : یک سکوی دیگر گذر از زمان است که میتواند در عرض چند ساعت ما را چندین سال نوری جابجا کند. فرض کنید دو نفر دو طرف یک ملافه رو گرفته اند و میکشند. اگر یک توپ تنیس بر روی ملافه قرار دهیم یک انحنا در سطح ملافه به سمت توپ ایجاد اگر یک تیله به روی این ملافه قرار دهیم به سمت چاله ای که ان توپ ایجاد کرده است میرود. این نظر اینشتین است که کرات آسمانی در فضا و زمان انحنا ایجاد میکنند؛ درست مثل همان توپ روی ملافه. حالا اگه فرض کنیم فضا به صورت یک لایه دوبعدی روی یه محور تا شده باشد و بین نیمه بالا و پایین ان خالی باشد و دو جرم هم اندازه در قسمت بالا و پایین مقابل هم قرار گیرد، آن وقت حفره ای که هر دو ایجاد میکنند میتواند به همدیگر رسیده و ایجاد یک تونل کند. مثل این که یک میانبر در زمان و مکان ایجاد شده باشد. به این تونل میگویند کرم چالهاین امید است که یک کهکشانی که ظاهرا میلیونها سال نوری دور از ماست، از راه یک همچین تونلی بیش از چند هزار کیلومتر دور از ما نباشئ. در اصل میشود گفت کرم چاله تونل ارتباطی بین یک سیاهچاله و یه سفیدچاله است و میتواند بین جهان های موازی ارتباط برقرار کند و در نتیجه به همان ترتیب میتواند ما را در زمان جابجا کند. آخرین راه سفر در زمان ریسمانهای کیهانی است. طبق این نظریه یک سری رشته هایی به ضخامت یه اتم در فضا وجود دارند که کل جهان را پوشش میدهند و تحت فشار خیلی زیادی هستند. اینها هم یه نیروی جاذبه خیلی قوی دارند که هر جسمی را سرعت میدهند و چون مرزهای فضا زمان را مغشوش میکند لذا میشود از انها برای گذر از زمان استفاده حالا اینها رو گفتیم ولی چند اشکال در این کار است. اول اینکه اصلا نفس تئوری سفر در زمان یک پارادوکس است. پارادوکس یا محال نما یعنی چیزی که نقض کننده(نقیض) خودش در درونش است. یک مثال :اگه خدا میتواند هر کاری را انجام دهد پس آیا میتواند سنگی درست کند که خودش هم نتواند تکانش دهد؟ این یک پارادکس است چون اگر بگوییم آری پس انوقت با اینکه خدا هرکاری را میتواند انجام دهد متناقض است و اگر بگوییم نه باز هم همان میشود یعنی خدا هر کاری را نمیتواند انجام دهد. یک مثال دیگر این است که اگر من در زمان به عقب برگردم , به تاریخی که هنوز بدنیا نیامده بودم پس چطور میتوانم انجا باشم. یا مثلا اگر برگردم و پدربزرگ خودم را بکشم پس من چطور بوجود اومده ام؟ یک راه حلی که برای این مشکل پیدا شده است، نظریه جهانهای موازی است. طبق این نظریه امکان دارد چندین جهان وجود داشته باشد که مشابه جهان ماست اما ترتیب وقایع در انها فرق میکند. پس وقتی به عقب برمیگردیم در یک جهان دیگر وجود داریم نه در جهانی که در ان هستیم. طبق این نظریه بینهایت جهان موازی وجود دارد و ما هر دستکاری که در گذشته انجام بدهیم یک جهان جدید پدید می آید.

[ashkan.h]

رصد و ثبت بارش های شهابی:

شبی صاف و تاریک یک رصدگر زیرک ممکن است در هر ساعت چند شهاب ببیند. به این شهاب ها که در جاهای مختلف آسمان مشاهده می شوند، شهاب های پراکنده گفته می شود. اما در برخی از شهاب ها تعداد شهاب ها به طور چشمگیری افزایش می یابد وممکن است به دهها شهاب در ساعت و حتی بیشتر هم برسد. در این صورت به این پدیده بارش شهابی می گوییم. بارش های شهابی هنگامی روی می دهند که زمین در مدار خود با توده ای از ذرات جامد برخوردکند. منشاء بسیار ی از این ذرات ، دنباله دارها هستند. این صخره های یخی با حرکت در مدار خود ذرات ریزی به جا می گذارند.





با نزدیک شدن دنباله دار به خورشید تعداد ذرات به جای مانده افزایش می یابد بنابراین مدار دنباله دار پر از ذراتی می شود که با همان سرعت دنباله دار و تقریبا" در همان مدار به دور خورشید می گردند . اگر فاصله ی ذرات تا مدار زمین کمتر از ۰/۰۸ واحد نجومی (حدود ۱۲ میلیون کیلومتر ) باشد، ممکن است بارش شهابی به وجود آید . به دلیل حرکت تناوبی منظم زمین به دور خورشید ، سیاره ما در زمان مشخصی از سال به نزدیکی مدار دنباله دار می رسد و با برخورد با این ذرات پراکنده ، بارش شهابی در آسمان رخ می دهد . ذرات پدید آورنده منشأ بارش های شهابی تقریبا" در مسیر هایی موازی یکدیگر و با سرعت یکسانی وارد جو می شوند . عمل سوختن و یونیزه شدن نیز بیشتر در ارتفاع ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتری بالای سطح زمین رخ می دهد . این فاصله برای ناظری که روی سطح زمین ایستاده ، فاصله ی بسیار دوری است . بنابراین به دلیل اثر پرسپکتیو چنین به نظر او می رسد که شهاب ها از یک نقطه ی آسمان خارج می شوند. به این نقطه کانون بارش می گویند .



البته به دلیل سرعت اولیه ذرات به جا مانده از دنباله دار و اختلاف ناچیز سرعت ذرات با یکدیگر ، کانون دقیقا" یک نقطه نیست ، بلکه محدوده ی کوچکی در آسمان است . بارش های شهابی به اسم صورت فلکی نامگذاری می شوند که کانون بارش در زمان اوج فعالیت در آن قرار دارد . مثل بارش شهابی برساوشی که کانون آن در صورت فلکی برساوش است . اگر کانون دو یا چند بارش در یک صورت فلکی باشد ، از نام ستاره درخشان نزدیک کانون هم استفاده می شود ، مانند بارش اتا - دلوی یا دلتا -دلوی . گاهی اوقات هم برای مشخص کردن چندین بارش در یک صورت فلکی از نام ماه اوج بارش استفاده می کنند ، مثل ژوئن شلیاقی .



●چگونه بارش شهابی را رصد کنیم اختر شناسان بارش های شهابی را با روش های مختلفی همچون رصد مرئی ، رادیویی با تصویربرداری ویدئویی و حتی با تلسکوپ ( در برخی از بارش های کم شمار ) بررسی می کنند. با این روش ها ، تا کنون بیش از ۵۰ بارش شهابی بررسی شده است. یکی از رایج ترین و کم هزینه ترین روش ها، رصد مرئی است ، یعنی تماشای مستقیم شهاب ها که به یکی از علاقه مندی های اصلی منجمان آماتور امروز تبدیل شده است. جدول ۱ ، مهم ترین بارش های شهابی سال را مشخص شده است. بررسی بارش های شهابی از اوایل قرن نوزدهم میلادی و به ویژه پس از ظهور با شکوه بارش شهابی اسدی در سال ۱۸۳۳ میلادی جنبه ی علمی به خود گرفت و در دو قرن گذشته نتایج رصد های آن در مجلات مختلفی به چاپ رسیده است. نخستین پرسش منجمان آماتور برای آغاز رصد بارش های شهابی این است که چه چیز هایی را باید رصد کنیم؟ چگونه رصد کنیم و رصد هایمان را ثبت کنیم ؟ پاسخ این پرسش وابسته به هدف از رصد بارش شهابی است. گاهی رصدگر با وجود آنکه دلباخته ی زیبایی های آسمان شب است اما فقط به منظور تماشای این پدیده چشم به آسمان دوخته است . او از دیدن هر تیر شهاب لذتی بی اندازه می برد . اما رصدگر دیگری قصد دارد در کنار این شوق زیبا ، کار علمی انجام دهد . در این حالت باید در ثبت مواردی از بارش شهابی کوشش کند تا گزارش او کاربرد علمی داشته باشد . هر شهابی که در آسمان ظاهر می شود ، دارای مشخصاتی است که لازم است ابتدا با آنها آشنا شویم :



●قدر : شهاب ها هم مانند ستاره ها درخشندگی متفاوتی دارند که با مقیاس قدر بیان می شود.قدر شهاب بیانگر مقدار روشنایی آن در هنگام اوج درخشش است. قدر شهاب را به کمک مقایسه ی درخشندگی اش با ستاره ها می توان تعیین کرد که البته این کار تقریبی است و با تمرین و تجربه می توان دقت آن را بالا برد(جدول ۲) . البته ارتفاع ظهور شهاب و در نتیجه اثر جو زمین موجب افت درخشندگی شهاب می شود. در صورتی که ارتفاع شهاب بیش از ۶۵ درجه از افق باشد، این اثر محسوس نیست. ولی در ارتفاع ۴۵ تا ۶۵ این افت نورانیت به به اندازه ی نیم واحد قدر است و با کاهش ارتفاع شهاب در آسمان این اثر بیشتر می شودبه طوری که افت درخشندگی در ارتفاع حدود ۱۵ درجه به ۳ واحد قدر می رسدکه باید به نوعی در ثبت اطلاعات در نظر گرفته وتصحیح شود.



●طول رد: برخی از شهاب ها رد بلند و برخی دیگر ردی کوتاه دارند . طول ظاهری مسیری که یک شهاب طی می کند طول رد گفته می شود و بر حسب درجه بیان می شود. برای اندازه گیری این کمیت می توانید از همان مقیاس های رایج زاویه سنجی استفاده کنید .

●رنگ: شهاب ها رنگ های مختلفی دارند . وقتی جسم سازنده ی شهاب ( شهابواره ) وارد جو می شود ، با برخورد به مولکول های گاز می سوزد و گرمای آن موجب یونیزه شدن گازهای اطراف می شود . رنگ شهاب نشان دهنده ی رنگ عنصری است که بیش از همه یونیزه شده است . به عنوان مثال رنگ سبز نشان دهنده ی اکسیژن جو ، رنگ آبی مربوط به نیتروژن جو و رنگ زرد مربوط به سدیم موجود در شهابواره است . اگر هم سرعت شهاب بسیار زیاد باشد معمولا" به رنگ سفید دیده می شود.

●مدت دوام: درخشش شهاب ها نا پایدار است و به سرعت خاموش می شوند. شما فقط می توانید شهاب ها را بر حسب مدت دوامشان به چند دسته سریع ، متوسط و کند تقسیم کنید . البته به کمک روشی در عکاسی از شهاب ها می توان مدت دوام آن ها را تعیین کرد. روش کار به این صورت است که پنکه ای کوچک را در جلوی عدسی دوربین عکاسی نصب می کنیم و عکاسی بلند مدت را آغاز می کنیم. به دلیل حرکت متناوب پره ی پنکه از جلوی دریچه ی دوربین در صورتی که شهابی از میدان دید دوربین بگذرد، تصویر شهاب درآن یک خط پیوسته نخواهد بود و تصویر منقطع است. با شمارش تعداد برش های رد شهاب و آگاهی از تعداد دور موتور پنکه در ثانیه می توان مدت دوام شهاب را تعیین کرد.

●دود: بعضی از شهاب ها پس از خاموشی ، از خود در آسمان رد دود مانندی به جا می گذارند. دود آذر گوی ها ، یعنی شهاب های پرنورتر از سیاره زهره تا چند دقیقه در آسمان دیده می شود. اما سرانجام برا ثر جابه جایی لایه های جوی ، پخش و ناپدید می شود .

[ashkan.h]

شهاب سنگها و پایان عصر انسان:

آمادگی در برابر خطر برخورد شهاب سنگ ها با زمینگروهی از ستاره شناسان، مهندسان و دانشمندان در همایش » انجمن پیشبرد علوم آمریکا« از سازمان ملل متحد در خواست کردند با توجه به نزدیک شدن کم سابقه برخورد یک شهاب سنگ بزرگ به کره زمین در سال۲۰۳۶ ، سازمان ملل متحد باید مسئولیت اقدامات لازم جهت جلوگیری از برخورد این قبیل اجسام آسمانی با زمین راتقبل کند. به گزارش رویترز، منجمان در حال بررسی مسیر حرکت شهاب سنگی به نام آپوفیس هستند که ممکن است یک در۴۵ هزار، در روز۱۳ آوریل سال۲۰۳۶ با زمین برخورد کند. برای همین، ناسا قصد دارد در آینده نزدیک برنامه شناسایی شهاب سنگهای دارای خطر برخورد با زمین را گسترده تر کرده و صدها سنگ آسمانی با این مشخصات را زیر نظر بگیرد.

به گفته »راستی اشوایکارت« فضانورد بازنشسته، خطر شهاب سنگها تنها به شهاب سنگ آپوفیس مربوط نمی شود و نیاز به تعیین اصولی مشخص درزمینه مواجهه با این قبیل وقایع ضروری به نظر می رسد. اشوایکارت یکی از خدمه سفینه آپولو۹ است که در ماه مارس سال۱۹۶۹ از کنار ماه عبور کرد. وی در همایش انجمن پیشرفت علوم آمریکا در سانفرانسسیکو اعلام کرد قصد دارد هفته آینده گزارشی برای کمیته استفاده صلح آمیز از فضا در سازمان ملل متحد ارسال کرده و خواهان تنظیم و راهکارهای بین المللی در صورت تهدید کره زمین توسط سنگهای آسمانی شود. انجمن کاشفان فضا در آمریکا که شامل گروهی از فضا نوردان و منجّمان قدیمی است، در سال جاری میزبانی کارگاه های آموزشی سطح بالایی را با همین موضوع بر عهده خواهد گرفت تا بتواند برنامه مشخصی را برای مواجهه با این حوادث آماده کرده و برنامه پیشنهادی خود را تا سال۲۰۰۹ برای سازمان ملل ارسال کند.به گزارش ایرنا، یکی از نخستین فضانوردان حضور یافته در ایستگاه فضایی بین المللی به نام »ادلو«، در این باره گفته است که یکی از پذیرفته ترین روش های مقابله با سنگ های آسمانی که به زمین نزدیک می شوند عبارت است از ارسال یک سفینه با حرکت در کنار شهاب سنگ برای مدتی مشخص که با استفاده از نیروی جاذبه خود مسیر شهاب سنگ را اندکی منحرف کرده و از برخورد آن با زمین جلوگیری می کند. به طور مثال برای شهاب سنگ آپوفیس با قطر۱۴۰ متر، یک سفینه باید به مدت۱۲ روز در نزدیکی آن پرواز کند تا بتواند با کمک اثر جاذبه اندک خود، مسیر حرکت شهاب سنگ را به میزان جزیی تغییر داده و مانع برخورد آن با زمین شود. چنین مأموریتی در حدود۳۰۰ میلیون دلار هزینه خواهد داشت. ناسا اعلام کرده است عواقب برخورد شهاب سنگی به بزرگی آپوفیس با زمین به جنس شهاب سنگ و نیز زاویه بر خورد آن با زمین بستگی دارد. اما به هر حال چنانچه چنین سنگ آسمانی در یک شهر فرود بیاید، تمامی شهر را نابود خواهد کرد. آیا تمدن بشر، مانند آنچه۶۵ میلیون سال پیش روی داد و نسل دایناسورها را ناگهان منقرض کرد، با برخورد یک شهاب سنگ بزرگ با زمین، پایان خواهد یافت؟ پاسخ به این سؤال نیازمند بررسی های دقیق است.

»لوئیس آلوارتس« فیزیک دان و برنده جایزه نوبل در سال۱۹۸۰ اعلام کرد که علت انقراض نسل ناگهانی دایناسورها، برخورد یک شهاب سنگ بزرگ با کره زمین بود. مدرک ارایه شده توسط وی، لایه خاکی نازکی بنام مرز K-T بود که میان سنگهای فسیلی غنی شده دوران زمین شناسی کرتاسیوس وجود داشت. این عصر با پایان زندگی دایناسورها خاتمه یافت. تجزیه و تحلیل این لایه نشانگر وجود درصد بالایی از عنصر ایریدیوم خالص بود که فقط در شهاب سنگها یافت می شود و مقدار آن در کره زمین به صورت پراکنده بسیار ناچیز است. براساس این مستندات »لوئیس آلوارتس« چنین استنباط کرد که۶۵ میلیون سال پیش شهاب سنگی به قطر بیش از۱۰ کیلومتر بازمین برخورد کرده و پس از انفجار و ایجاد یک حفره عظیم تمامی آن تبخیر شد. بروز یک آتش سوزی عظیم در کره زمین، دود حاصل از این انفجار، به علاوه ذرات منتشر شده از باقیمانده شهاب سنگ به وسیله جریان هوا در سایر نقاط پراکنده شد و ابر سیاهی تمام سطح زمین را احاطه کرده مانع رسیدن نور خورشید به زمین شد. با نرسیدن نور خورشید به زمین و کاهش شدید دما، تمامی موجودات زنده و گیاهان بر اثر سرما از بین رفتند. پس از فرونشستن گردوغبار حاصل از انفجار که دارای درصد زیادی از ایریدیوم بود، تمام سطح کره زمین از لایه نازکی به نام K-T پوشانیده شد.

بسیاری از دانشمندان به ویژه دیرین شناسان، ابتدا با این فرضیه مخالف بودند ولی با پیدا شدن حفرة عظیمی به قطر بیش از۱۸۰ کیلومتر در زیر شهر »چیکسولوب« واقع در »پنی سولای یاکاتان« مکزیک در سال۱۳۷۰ که مکان برخورد شهاب سنگ با زمین را نشان می داد، اثبات این فرضیه بسیار ساده شد.

در گذشته دانشمندان در مورد احتمال تکرار چنین پدیده ای تردید داشتند ولی با برخورد اولین تکه شهاب سنگ »شومیکرلوی-۹« با سیاره عظیم مشتری در سال۱۳۷۴ تمامی تردیدها از بین رفت. شدت این انفجار معادل ده میلیون بمب هیدروژنی و ارتفاع شعله قارچ مانند آن نزدیک به۲ هزار کیلومتر بود. پس از انفجار، لکه سیاهی بر فراز منطقه برخورد در این سیاره ایجاد شد که فرضیه قبلی را می توانست به خوبی اثبات کند. بعد از اولین برخورد،۲۰ شهاب سنگ بزرگ و کوچک دیگر با این سیاره برخورد کرد و بشر یکی از پدیده های نادر و حیرت انگیز کهکشانی را به چشم خود دید. در این زمان بود که چنین سؤالی مطرح شد: اگر یکی از این شهاب سنگها با زمین برخورد می کرد چه اتفاقی می افتاد؟ در صورتی که یکی از شومیکرها به قطر۲ الی۳ کیلومتر و با سرعتی بیش از۲۰۰ هزار کیلومتر در ساعت می توانست پس از عبور از جو زمین با سطح خاکی آن برخورد کند انفجاری معادل دهها میلیون بمب هیدروژنی را بوجود می آورد. حفره ایجاد شده حاصل از این برخورد به اندازه منطقه »رودآیلند« می شد و هر آنچه در زمین وجود داشت از بین می رفت. ابر و غبار ایجاد شده از ورود نور خورشید جلوگیری می کرد و برای مدتها یخ بندان شدیدی زمین را فرا می گرفت و اگر این شهاب سنگ، درون اقیانوسی سقوط می کرد در اثر این برخورد، امواجی به ارتفاع دهها کیلومتر ایجاد می شد که می توانست هر آنچه بر سر راه وجود داشت از بین ببرد.

تاکنون شهاب سنگهای بیشماری با زمین برخورد کرده اند و حفره های ایجاد شده به واسطه آنها در طول میلیونها سال بر اثر عوامل طبیعی چون سایش خاک و یا پوشش گیاهان از بین رفته است. در حال حاضر چندین اثر برخورد شهاب سنگ با زمین به صورت حفره هایی باقی مانده است که با ارزیابی یکی از آنها مشخص شده که قطر شهاب سنگ فرود آمده در آن منطقه به اندازه یکی از شومیکرهای، S-L۹ بوده است. بررسی های انجام شده نشان می دهد در طول میلیونها سال قبل، بیش از۲۰۰ شهاب سنگ بزرگ با زمین برخورد کرده و باعث از بین رفتن نسل های بیشماری از جانداران و گیاهان و تخریب سطح زمین شده است. بدترین واقعه مربوط به۶۵ میلیون سال قبل بوده است که نسل دایناسورها را از بین برد.۳۰۰ هزار سال پیش نیز شهاب سنگ دیگری در صحرای استرالیا با زمین برخورد کرد که گودالی به قطر تقریبی۱۲۰ و عمق۳۰ متر بوجود آورد. وزن تقریبی این شهاب سنگ۵۰ هزار تن تخمین زده شده است و از آنجایی که فرود آن در مکان دور افتاده ای اتفاق افتاده، خسارت وارده بر موجودات زنده و گیاهان اندک بوده است.

احتمال برخورد یک شهاب سنگ با این اندازه تقریباً هر۱۵ هزار تا۲۵ هزار سال یکبار و احتمال برخورد شهاب سنگهای بزرگتر هر۱۵ میلیون سال یکبار پیش بینی شده است.۴۹ هزار سال پیش در اثر برخورد یک شهاب سنگ آهنی به صحرای اریزونای آمریکا حفره ای به قطر تقریبی یک کیلومتر ایجاد شد و هر آنچه در صدها کیلومتری از آن قرار داشت را از بین برد. آخرین برخورد شدید شهاب سنگها با زمین، در سال۱۲۸۷ خورشیدی(۱۹۰۸ میلادی) در منطقه دورافتاده تانگوسکا در سیبری اتفاق افتاد که دانشمندان قطر آنرا۳۰ متر ارزیابی کردند. این شهاب سنگ که پس از ورود به جو زمین در ارتفاع۸ کیلومتری منفجر شد، هر آنچه در شعاع۱۵ کیلومتر در سطح زمین قرار داشت را به شدت منهدم ساخت. شعاع تخریب نهایی حاصل از این برخورد۴۰ کیلومتر برآورد شد و چون در منطقه جنگلی فرود آمده بود باعث از بین رفتن بیش از۶۰ میلیون اصله درخت شد. به علت دور افتادگی این منطقه، دانشمندان۱۹ سال بعد، از این واقعه مطلع شدند و به تحقیق در مورد آن پرداختند. زمین شناسان در خاک این منطقه مقدار زیادی ایریدیوم با خلوص زیاد پیدا کردند که این موضوع سالهای بعد توسط لوئیس الوارتس برای اثبات فرضیه خود مورد استناد قرار گرفت.

حال سؤال این است که آیا ما باید همواره نگران برخورد شهاب سنگها با زمین باشیم؟ راه حل رفع این نگرانی تنها در ارتقای فناوری برای جلوگیری از وقوع این حوادث خلاصه می شود. امروزه سؤال مهم آن نیست که بدانیم آیا این واقعه اتفاق خواهد افتاد یا نه بلکه باید بدانیم این اتفاق چه زمانی رخ خواهد داد؟

در سال۱۳۷۵ خورشیدی(۱۹۹۶ میلادی) شهاب سنگی به قطر تقریبی۵۲۰ متر از فاصله۴۵ هزار کیلومتری زمین- کمی دورتر از کره ماه- عبور کرد که نفس اخترشناسان را در سینه حبس کرد. این نزدیکترین جسمی بود که تاکنون رصد شده بود و در صورت برخورد با زمین می توانست انفجاری معادل۵ تا۱۲ هزار مگاتن انرژی را بوجود آورد. موضوع نگران کننده در این مورد آن بود که اخترشناسان فقط۴ روز قبل از عبور این شهاب سنگ به وجود آن پی بردند.

در دو دهه قبل دانشمندان فضایی در مورد برخورد شهاب سنگها با کره زمین نگرانی های بسیاری داشتند. زیرا دریافته بودند که زمین همواره در خطر برخورد یکی از شهاب سنگهاست. بیشتر شهاب سنگها از کمربند جاذبه سیارات فرار کرده و به واسطه جاذبه زیاد سیاره مشتری وارد منظومه شمسی شده وبه سمت خورشید می روند. در گذشته این تفکر وجود داشت که تعداد شهاب سنگهای بزرگ کم است ولی پیشرفت تکنولوژی در چند دهه اخیر و ردیابی شهاب سنگها به وسیله دستگاههای حس گر، ماهواره ها، دوربین های نجومی پیشرفته و نظایر آن نشان داد که تعداد آنها کم نیست و همواره خطر برخورد یکی از آنها با زمین وجود دارد. قطر این اجرام که به طور اختصار بنام اجسام نزدیک به کره زمین (NEOs) نامیده شده اند از چند متر تا چندین کیلومتر است. به تازگی دانشمندان آنها را سنگهای آسمانی بالقوه خطرناک (PHA) نامیده اند.

اخترشناسان می دانند که تعداد بیشماری از این شهاب سنگها در فضا با سرعت و اندازه های متفاوتی د رحرکت بوده و می تواند تهدیدی جدی برای زمین باشد. به عبارت ساده تر ما در مسیر حرکت بسیاری از شهاب سنگها قرار داریم.

در سال۱۹۹۰ برای سنجش مقدار خطراتی که اجسام نزدیک به کره زمین (NEOs) برای آن دارند، سیستم مقیاسی بنام تورینو اختراع شد. به وسیله این دستگاه می توان در این مقیاس اندازه شهاب سنگها، میزان سرعت و درصد احتمال برخورد آنها با زمین را در نظر گرفت. برخورد احتمالی بسیار نزدیک شامل درجات۷ یا۸ و بسیار حتمی شامل درجات۹ و۱۰ است. عدد۱ برای نزدیکترین شهاب سنگی که تاکنون از کنار زمین عبور کرده در نظر گرفته شده است.

برای جلوگیری از برخورد شهاب سنگها با زمین چه باید کرد؟ دانشمندان فضایی به تازگی پیشنهاد کرده اند که با ارسال سفیه های فضایی، مسیر حرکت شهاب سنگها را تغییر دهیم. اولین آزمایش انجام گرفته توسط یک فضاپیما، برخورد عمیق آن با شهاب سنگ »تمپل یک« در چهارم تیرماه۱۳۸۴ بود که شدت انفجار آن به۴/۵ تن ماده TNT می رسید. دانشمندان با شادی فراوان این واقعه را جشن گرفتند ولی این برخورد مانند نسیمی بر چهره این شهاب سنگ بود و سرعت آن را فقط۳ صدم سانتیمتر بر ثانیه کاهش داد. شاید بسیاری این واقعه را ناچیز قلمداد کنند ولی این اولین گام بشر برای محافظت از خانه خود بوده است.

[ashkan.h]

ساختمان داخلی زمین:

تاریخچه

در سال 1909 ناپیوستگی مهمی توسط آندریا موهورویچیک کشف شد که پوسته را از گوشته جدا می‌کند و امروزه به ناپیوستگی موهورویچیک (M یا Moho) معروف بوده و در عمق تقریبی 35 کیلومتری زیر خشکیها یا 7 کیلومتر کف اقیانوس قرار دارد. در سال 1914 بنوگوتنبرگ مرز بین هسته و گوشته را در عمق 2900 کیلومتری تعیین کرد. این مرز به عنوان ناپیوستگی گوتنبرگ شناخته می‌شود. بعدا کیت بولن (1963) و دیگران زمین را به هفت لایه (اصلی و فرعی) تقسیم نمودند.

ساختمان

قبلا لرزه شناسی فقط به مطالعات زمین لرزه‌ای توجه داشت، در حالیکه امروزه عموما جهت مطالعه منشأ و انتشار امواج الاستیک در اجرام آسمانی نیز استفاده می‌شود. چنین مطالعاتی وجود سه لایه اصلی را در زمین آشکار می‌سازند: هسته ، پوسته ، گوشته که داخلی‌ترین این لایه‌ها هسته می‌باشد. اما در کل همانطور که گفته شد کیت بولن و دیگران زمین را به هفت لایه (اصلی و فرعی) تقسیم بندی کردند که در جدول زیر آورده شده است.



وزن حجمی سنگها در هر یک از لایه‌های زمین با افزایش عمق زیاد می‌شود و در هر یک از ناپیوستگیهای اصلی تغییر مشخصی در چگالی سنگها مشاهده می‌گردد. مثلا در ناپیوستگی گوتنبرگ چگالی از 5600 KJ/m³ در انتهای تحتانی گوشته به 1000 KJ/m³ در ابتدای هسته خارجی تغییر می‌کند. این اختلافات در مقادیر چگالی یا نتیجه تغییر در ترکیب شیمیایی کلی است و یا تغییر در فازهای موجود می‌باشند. ناپیوستگی موهو مشخصا نتیجه تغییر در ترکیب شیمیایی بوده ، در حالیکه ناپیوستگی در عمق 400 کیلومتری احتمالا به علت تغییر فازی است که الیوین در فشارهای موجود در این عمق ناپایدار می‌باشد.

طبقه بندی لایه‌های اصلی زمین

پوسته زمین

پوسته فقط 0.42 درصد جرم زمین را تشکیل می‌دهد. که به پوسته اقیانوسی و قاره‌ای تقسیم می‌شود. بنا به پیشنهاد اسمیتون ددکر (1974) پوسته قاره‌ای معمولی دارای بخشهای زیر است:

• 8 کیلومتر سنگهای روی پوسته از قبیل سنگهای آتشفشانی ، شیل ، سه سنگ و دیگر سنگهای دگرگونی معادل آنها. • 8 کیلومتر میگماتیت و اگرانیت • 18 کیلومتر گرانولیت

مطالعات لرزه‌ای نشان داده است که پوسته اقیانوسی لایه به لایه بوده و در اکثر حوضه‌های اقیانوسی سه لایه اصلی وجود دارد:



1. لایه اول به ضخامت تقریبی 0.3 کیلومتر که از مواد رسوبی بوده است. 2. لایه دوم به ضخامت 1.4 کیلومتر که حاوی سنگهای مافیک و الترامافیک است. 3. لایه سوم به ضخامت 4.7 کیلومتر که این نیز حاوی سنگهای مافیک و الترامافیک است.

گوشته زمین گوشته دومین بخش اصل زمین می‌باشد و 84 درصد حجم زمین و 67 درصد جرم آن را تشکیل می‌دهد. پوسته و لایه نسبتا نازک رویی گوشته به عنوان یک بخش مجزا و به نام لیتوسفر شناخته می‌شود. در زیر این لایه ، لایه ضعیف (از نظر ساختمانی) دیگری به نام آستنوسفر وجود دارد، بطوری که صفحات لیتوسفری جامد بر روی این لایه واقع هستند.

هسته زمین داخلی‌ترین بخش زمین می‌باشد و به دو هسته خارجی که مایع می‌باشد و هسته داخلی که جامد است تقسیم می‌شود و به علت وجود Ni و Fe دارای چگالی بالایی است.

[ashkan.h]

سیاره عطارد:

عطارد یا تیر نخستین و نزدیکترین سیاره منظومه شمسی به خورشید است. از نظر اندازه نسبت به دیگر سیارات بعد از پلوتو کوچکترین آنها نیز به حساب می آید. قطر آن 4880 کیلومتر است. این سیاره در یک مدار بیضی شکل به دور خورشید می گردد که خروج از مرکز آن 0.2506 است. نزدیکترین فاصله آن از خورشید تنها 9/45 میلیون کیلومتر دورترین فاصله آن 7/69 میلیون کیلومتر فاصله دارد. لذا همواره در اطراف خورشید حضور دارد و برای ما تنها در هنگام طلوع و غروب قابل رویت است. این سیاره بسیار گرم است و درجه حرارت سطح آن در هنگام روز به حدود 427 درجه سانتیگراد و در شب به 173 درجه زیر صفر کاهش می یابد. عطارد هر 88 روز یک بار یک دور به گرد خورشید می چرخد ( دوره تناوب نجومی ). در حالی که در مدت 5/58 روز یک دور به دور خود می چرخد ( حرکت وضعی ). در عطارد هیچ گونه جوی وجود ندارد، ولی برخی مطالعات وجود مقدار کمی گاز هلیوم را که گفته می شود از طریق بادهای خورشید به گرد این سیاره قرار گرفته اند اثبات می کند. شکل ظاهری این سیاره بسیار آبله گون است و چهره ای شبیه به کره ماه دارد.

حفره های کوچک ویا بزرگ بسیاری در سطح آن دیده می شود که حکایت از برخورد شهاب سنگهای کوچک و بزرگ دارد البته قطر برخی از دهانه ها به ده ها کیلومتر می رسد. برخی از این دهانه ها محل خروج مواد مذاب است که امروزه با سنگهای مذاب پر شده اند و مانند کوه های آتشفشانی هستند.

گرچه از گذشته نسبتاً دور، این سیاره با کمک تلسکوپ مورد مطالعه قرار می گرفت، ولی از سال 1974 میلادی با پرواز سفینه مارینر 10 از کنار عطارد چندین هزار عکس از دشتهای مسطح و گودالهای کم و بیش بزرگ، به ایستگاه های زمینی مخابره شد. مارینر 10 میدان مغناطیسی ضعیفی حدود 1 درصد میدان مغناطیسی زمین را در اطراف این سیاره کشف کرد. این سیاره به علت گرمای زیاد در روز و دمای بسیار پایین در شب و نبود جو و نداشتن آب به شکل مایع در سطح یا عمق آن هیچ گونه امکانی برای پیدایش شکلی از حیات ایجاد نکرده استدر عین حال عطارد هیچ قمر ی ندارد. در این حالت سنگهای این سیاره به شدت منبسط می شوند و پس از غروب آفتاب و شب طولانی آن دما به شدت پایین می رود. علت آن هم نبودن جو در اطراف این سیاره است که دما را تعدیل نمی کند. سرد و گرم شدن سنگها در شب و روز و استمرار این امر طی قرون و اعصار تنها یک نوع فرسایش مکانیکی در سطح این سیاره به وجود می آورد. که به متلاشی شدن سنگها می انجامد. اختلاف دما در دو سوی این سیاره در میان سیارات منظومه شمسی منحصر به فرد است.

تنها طوفانهای مغناطیسی از سوی خورشید مقداری اتم های هلیوم باردار را در اطراف میدان مغناطیسی این سیاره به دام انداخته و فشار جوی ناچیزی (به میزان کمتر از یک میلیاردیم فشار جوی زمین) ایجاد کرده است. برای خنثی کردن جاذبه سطحی این سیاره در خارج شدن از سطح آن تنها به سرعتی به اندازه 4.25 کیلومتر بر ثانیه نیاز است. در حالی که در مورد زمین این مقدار حدود 11 کیلومتر بر ثانیه می باشد که به این سرعت سرعت گریز می گویند. نام کوئی پر، کاوشگر نامی سیارات نیز به یکی از گودالهای بزرگ سیاره عطارد به قطر 25 کیلومتر تعلق یافته است.

دانشمندان معتقدند بر اثر برخورد سهمگین یک شهاب سنگ با این سیاره در گذشته بسیار دور، امروزه در نقطه مقابل این برخورد رشته کوه هایی ظاهر شده اند. در هر حال شهاب سنگها سطح این سیاره را در امان نگذاشته اند. محل اصابت این برخورد عظیم که امروزه رشته کوههای بلند و مدوری آن را احاطه کرده که به حوضه کالوریس به قطر 1300 کیلومتر شهرت یافته است. چگالی این سیاره به میزان 4/5 گرم بر سانتیمتر مکعب تخمین زده شده که اندکی بیشتر از چگالی زمین است. این حقیقت دانشمندان را بر آن داشته است که تصور کنند مرکز این سیاره از فلزات سنگینی مانند آهن تشکیل شده است که با توجه به حرکت آرام چرخشی این سیاره به دور خود میدان ضعیف مغناطیسی در خود ایجاد کرده است. فشار بادهای خورشیدی این میدان ضعیف را در جهت مقابل به خورشید بسیار فشرده کرده و در پشت آن بسیار گسترانده است. گروهی دیگر از دانشمندان پیدایش میدان مغناطیسی در عطارد را به وجود میدان مغناطیسی سنگواره ای نسبت می دهند که از روزگاران قدیم حاصل شده و باقی مانده است. در هر حال علت واقعی این میدان معلوم نیست.

ویژگیهای عطارد



همان گونه که قبلاً اشاره شد عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید است که در کنار جرم بزرگی به نام خورشید با آن جاذبه وحشتناکش قرار گرفته است. عطارد برای آن که در دل خورشید سقوط نکند و جذب آن نشود دست به مقابله زده است. برای این کار عطارد با سرعت سرسام آوری به گرد خورشید می چرخد و سریعترین سرعت چرخشی به دور مرکز منظومه شمسی را از آن خود کرده است. این سرعت به حدی است که یک سال این سیاره کمتر از سه ماه به طول می انجامد. مدار این سیاره بیضی شکل است و با فاصله اندکی (به طور متوسط 9/57 میلیون کیلومتر) از خورشید و از روی زمین این سیاره در اطراف خورشید دیده می شود. گاهی کمی بعد از غروب خورشید در بالا دست خورشید و زمانی که به آن سوی این ستاره می رسد قبل از طلوع آفتاب در بالای افق شرقی دیده می شود.

حداکثر فاصله زاویه ای که این سیاره با خورشید دارد حدود 28 درجه است ( از دید زمین ). هنگامی که زاویه کشیدگی این سیاره در حدود 10 درجه است، از درون تلسکوپ به صورت هلال باریکی دیده می شود. لیکن زمانی که می خواهد از پشت خورشید عبور کند قرص روشن خود را به ما نشان نمی دهد. با توجه به 7 درجه انحراف مدار گردش این سیاره به دور خورشید این سیاره در هر بار گردش از جلوی خورشید عبور نمی کند. بلکه از بالا یا پایین خورشید می گذرد. در طول 100 سال عطارد تنها دو بار همچون نقطه تاریک و سیاه رنگی از مقابل قرص خورشید عبور می کند. که به ترانزیت یا عبور معروف است که آخرین آن در سال 1383 بود.

[ashkan.h]

تاریخ شهاب سنگها:

دید کلی

یونانیان باستان ، شهابها را به عنوان ستارگان تیر کشنده می‌شناختند، ولی می‌دانستند که آنها سقوط می‌کردند، جمعیت ستارگان آسمان ثابت می‌ماند. ارسطو معتقد بود که ستاره تیر کشنده پدیده‌ای است موقعی که ناشی از چیزی است که در جو زمین روی می‌دهد. از آن زمان این اجسام را شهاب نامیدند.
شهاب سنگهای باستانی

شهابهایی را که به سطح زمین می‌رسند ، شهاب سنگ می‌گویند. نیاکان ما حتی ناظر سقوط برخی از این شهاب سنگها بوده‌اند.

•گفته می‌شود که هیپاوکوس از مردم فنیقیه گزارشی از یک چنین سقوطی داده است.•تصور می‌شود که حجرالاسود یعنی سنگ سیاه کعبه در مکه ، یکی از این شهاب سنگهاست و حرمت آن بواسطه آنست که مبدأی آسمانی داشته است.•ایلیاد به کلوخه زبری از آهن اشاره می‌کند که در مراسم تشییع جنازه به پاتروکلوس هدیه شد. این سنگ می‌بایستی مبدأی شهابی داشته باشد، زیرا آن زمان عصر برنز بود و هنوز استخراج و ذوب

سنگ معدن آهن متداول نشده بود. در واقع آهن شهابی احتمالا بیش از 3000 سال پیش از میلاد بکار می‌رفته است.

جرقه مطالعه

در 13 نوامبر سال 1833 ، ایالات متحده آمریکا در معرض بارانی شدید قرار گرفت که لئونید یا اسدی نامیده می‌شدند، زیرا به نظر می‌رسید که از نقطه‌ای واقع در صورت فلکی اسد می‌تابند. در آن هنگام این شهابها به مدت دو ساعت در آسمان به نمایش آتش بازی جالب توجهی پرداختند و درخشش آسمان به حدی رسید که نه تا آن زمان دیده شده بود و نه بعدها دیده شد. تا آنجا که می‌دانیم هیچ شهاب سنگی به زمین نرسید. اما این منظره شگرف ، انگیزه بررسی شهابها شد و اخترشناسان برای نخستین بار بطور جدی به مطالعه آنها پرداختند.

چند سال بعد «یونس یاکوپ برسالیوس» ، شیمیدان سوئدی ، کار تجزیه شهاب سنگها را آغاز کرد. نتیجه چنین تجزیه‌هایی اطلاعاتی ارزشمند درباره عمر کلی منظومه شمسی و حتی ساختمان عمومی شیمیایی جهان در اختیار اخترشناسان قرار داد.

وقایع و فجایع

•در کوکونینو واقع در آریزونا دهانه مدوری وجود دارد که قطر آن حدود 1200 متر و عمق آن 180 متر است. اطراف این دهانه را تا ارتفاع 30 تا 50 متر خاک پوشانده است. این دهانه شبیه دهانه‌های آتشفشانی کره ماه به نظر می‌رسد. مدتها تصور می‌شد که این دهانه مربوط به یک آتشفشان خاموش است. اما یک مهندس معدن به نام «دانیل مورو بارینگر» معتقد بود که این دهانه نتیجه برخورد یک شهاب سنگ با کره زمین است. از آن به بعد این دهانه ، حفره بارینگر

نامیده شده است. منشأ شهابی این دهانه با کشفی که در سال 1906 به عمل آمد، مجددا تأیید شد. این دهانه حدود چهل هزار سال پیش ایجاد شده است.

•3500 سال پیش ، شهاب سنگ واکاموارتا در شیلی به زمین اصابت کرد که حدود 1 متر عرض و چندین تن وزن داشت.•در سال 1908 بر اثر سقوط یک شهاب سنگ در سیبری شمالی ، چاهی حفر شد که قطر دهانه آن متجاوز از 45 متر بود و همه درختانی را که در 30 کیلومتری اطراف محل سقوط بود، از جا کند. خوشبختانه این منطقه غیر مسکونی بود. اگر این شهاب از همین قسمت آسمان حدود 5 ساعت بعد سقوط می‌کرد ، ممکن بود در سن پطرزبورگ که تا آن زمان پایتخت روسیه بود ، فرود آید. اگر چنین اتفاقی می‌افتاد ، شهر سن پطرزبورگ چنان ویران می‌شد که گویی با یک بمب هیدروژنی ویران شده است، وزن این شهاب سنگ حدود 40000 تن بود.•یک بار یک شهاب سنگ به وزن چندین کیلوگرم در وسط اتاق نشیمن یک خانواده آمریکایی سقوط کرد.•شهاب سنگی به اندازه یازده سانتیمتر ، در سال 1991 درست در فاصله 3.5 متری دو پسر بچه در ایالت ایندیانای آمریکا سقوط کرد.•در سال 1992 ، یک شهاب سنگ 12 کیلوگرمی به صندوق عقب اتومبیلی که در پیکسویل نیویورک پارک شده بود، برخورد کرد. گزارش شده است که این قطعه از گوی آتشین که درخشانتر از ماه بود، جدا شد و هنگامی که با سرعت 700 کیلومتر در ساعت در آسمان در حرکت بود، تکه تکه شد. عده زیادی از این واقعه فیلم تهیه کردند. از اطلاعات فوق توانستند از منشأ این اجرام اطلاع حاصل کنند که مدار آن در فاصله سه واحد نجومی و در نزدیکی مدار زهره قرار داشته است.•یک حفره شهابی ، به نام «گاسربلاف» در استرالیا وجود دارد که 22 کیلومتر عرض دارد و دور آن کوه است. این حفره 130 میلیون سال پیش تشکیل شده است و شاید قدیمیترین گودال شهاب سنگی روی زمین باشد.

[ashkan.h]

راهنمای خرید تلسکوپ:

همه علاقمندان به دنیای شگفت انگیز ستاره شناسی می خواهند تلسکوپی داشته باشند و با آن به کاوش زیبایی های آسمان شب بپردازند. ولی در هنگام خرید تلسکوپ، دوربین دوچشمی و یا هر وسیله درشتنما، تردیدها و دودلی ها کار خرید را دشوار می کند، کدام تلسکوپ را بخرم؟ در مقاله "نجوم آماتوری را چگونه آغاز کنیم؟"



بزرگنمایی واقعی تلسکوپ چقدر است؟

گول شعارهای تبلیغاتی را درباره بزرگنمایی تلسکوپ نخورید. در بعضی از این تبلیغات می نویسند: با بزرگنمایی بیش از 500 برابر!!! و بدین وسیله می خواهند وانمود کنند هر چه قدرت بزرگنمایی تلسکوپ بیشتر باشد، آن تلسکوپ بهتر است. اما این قضیه حقیقت ندارد. برعکس، از نظر متخصصین بزرگنمایی مهمترین خصوصیت یک تلسکوپ نیست. به طور نظری، تلسکوپ ها را می توان طوری ساخت که بزرگنمایی بسیار زیادی داشته باشند! اما برای بدست آوردن بیشترین بزرگنمایی تلسکوپ باید این نکته را در نظر داشت که تصویر بدست آمده باید واضح و از کیفیتی قابل قبول برخوردار باشد. این در صورتی است که به ازای هر 5/2 سانتی متر قطر شیئی تلسکوپ نباید بیش از 50 برابر بزرگنمایی به دست آورد. پس بهترین بزرگنمایی قابل قبول برای یک تلسکوپ 3 اینچی (75 میلیمتری) 150 برابر است. استفاده از بزرگنمایی های بیشتر (استفاده از چشمی های با فاصله کانونی کم) تصویری نا واضح و مات به دست خواهد داد. بزرگنمایی تلسکوپ عبارت است از نسبت فاصله کانونی شیئی به چشمی: فاصله کانونی شیئی / فاصله کانونی چشمی = m

مشخصه اصلی یک تلسکوپ چیست؟

مشخصه اصلی یک تلسکوپ گشودگی (قطر عدسی یا آینه اصلی) آن است. هرچه قطر گشودگی تلسکوپ بیشتر باشد نور بیشتری را جمع آوری می کند و تصویر واضح و روشنتری به دست می دهد. در این صورت می توان اجرام کم نوری مثل سحابی ها و کهکشان ها را دید. توان جمع آوری نور، با مجذور قطر عدسی متناسب است. قطر مردمک چشم در هنگام شب تقریباً 6 میلیمتر است. پس تلسکوپی با قطر 24 میلی متر (4 برابر قطر چشم)، 16=42 بار بیشتر از چشم نور جمع آوری می کند. تلسکوپ 48 میلی متری، 64 بار بیش ازچشم نور جمع می کند و... توان تفکیک، یعنی اینکه تلسکوپ جزئیات جرم مورد رصد را چقدر تفکیک می کند. در نور زرد-سبز (میانه طیف مرئی)، توان تفکیک بر حسب ثانیه قوس از رابطه زیر حساب می شود. عدد 5/12 تقسیم بر قطر شیئی = توان تفکیک ( a ) نسبت کانونی یا عدد f عبارت است از : فاصله کانونی / قطرعدسی

کدام تلسکوپ، شکستی، بازتابی یا اشمیت-کاسگرن؟

معمولا" تلسکوپ ها را به دو نوع اصلی شکستی و بازتابی تقسیم می کنند. در تلسکوپ شکستی از یک عدسی برای جمع آوری و کانونی کردن نور استفاده می شود. در تلسکوپ بازتابی یک آینه مقعر نور را کانونی می کند. هر دو برای رصد مناسبند. اما هر کدام مزایایی خاص دارند. تلسکوپ های بازتابی اغلب گشودگی زیاد دارند، اما نسبتاً ارزان هستند. (قیمت یک بازتابی 4 اینچی و یا 100 میلی متری تقریباً 200 تا 300 هزار تومان است در حالی که بهای یک شکستی با همین قطر حدود 400 تا 500 هزار تومان است!). با وجود این تلسکوپ های شکستی معمولاً تصاویری واضح تر نسبت به تلسکوپ های بازتابی به دست می دهند. منجمان آماتوری که می خواهند جزئیات سطح سیارات را نگاه کنند از تسلکوپ شکستی، و آنهایی که می خواهند به اجرام کم نور مثل سحابی ها و کهکشان ها نگاه کنند از تلسکوپ بازتابی استفاده کنند. نوع سومی هم از تلسکوپ ها به بازار آمده است که تقریباً ترکیبی از این دو نوه به نام کاتادیوپتریک که در آنها از آینه مقعر به عنوان شیئی و از یک عدسی تصحیح کننده در جلوی لوله تلسکوپ استفاده می شود. به این نوع تلسکوپ اشمیت-کاسگرن هم گفته می شود. حسن این نوع تلسکوپ ها در آن است که معمولاً طول لوله تلسکوپ کمتر است و عدسی ابتدای لوله نقش تصحیح کننده پرتوهای نور را دارد. این مدل ها هم محسنات تلسکوپ های بازتابی و هم شکستی را دارا است و حجم کم آنها حمل و نقل شان را ساده می کند. اما قیمت آنها کمی گران است. دو تولید کننده عمده این تلسکوپ ها، شرکت Celestron و دیگری Meade است. تلسکوپ های شرکت Celestron از نظر اپتیکی از شرکت Meade پیشی گرفته است. اما شرکت Meade در بخش الکترونیکی تلسکوپ از مرغوبیت بیشتری برخوردار است.

تلسکوپ بزرگ بهتر است یا کوچک؟

این حقیقت دارد که تلسکوپ بزرگتر جزئیات بیشتر و اجرام کم نورتر را بهتر نشان می دهند بسیاری را به این باور می کشانند، که تلسکوپ های کوچک ارزش خریدن ندارند. اما حتی یک تلسکوپ شکستی 60 میلیمتری می تواند با نشان دادن اجرام زیادی شما را سال ها سرگرم و مجذوب کند. بسیاری از علاقمندان به ستاره شناسی؛ همین تلسکوپ های کوچک را برای همیشه نگه می دارند. اگر چه داشتن یک تلسکوپ بزرگ در تخیل همه ما خانه کرده و آدم را هیجان زده می کند، اما داشتن تلسکوپ های بزرگ دردسر هم دارد. برای حمل به حیاط، پشت بام، یا اتوموبیل یا هنگام نصب این تلسکوپ ها، دردسرشان آشکار می شود. بهترین تلسکوپ بزرگترین تلسکوپ نیست. بهترین تلسکوپ، تلسکوپی است که همیشه بتوانید از آن استفاده کنید. حمل و استفاده آسان، معیارهای اصلی برای استفاده از تلسکوپی است که می خواهید از آن با لذت رصد کنید. دوربین های تک چشمی یا دو چشمی به درد رصدهای نجومی می خورند یا نه؟ دوربین های تک یا دوچشمی که اغلب مورد استفاده شکارچیان است یکی از راحت ترین، با صرفه ترین و شاد واجب ترین وسیله ای است که حداقل برای شروع یادگیری منظره آسمان و صورفلکی به کار می آید. این دوربین ها میدان دید وسیعی دارند. البته عیب عمده این دوربین ها بزرگنمایی ثابت آن ها است، چون چشمی آن ها قابل تعویض نیست. عیب عمده دیگر این دسته از دوربین ها مشکل استقرار آن ها است. اغلب دوربین های تک چشمی روس سه پایه نصب نمی شوند و نگه داشتن دوربین های دو چشمی دردسرهای فراوان دارد. به رغم میدان دید زیاد این دوربین ها، حتی با وجود ساخت پایه ای برای رفع اشکال استقرار آن ها، هنوز مشکل ردیابی اجرام باقی است. با همه این ها، هنوز دوربین های تک چشمی و دوچشمی یکی از ابزارهای لازم برای هر اخترشناس حرفه ای و آماتور است و تازه، عیوب آن به قیمت کم شان می ارزد.

استقرار سمت ارتفاعی بهتر است یا استوایی؟

پایه های سمت-ارتفاعی، درست مانند پایه های دروبین عکاسی فقط به بالا و پایین و چپ و راست حرکت می کنند و از این رو لوله تلسکوپ فقط در همین جهات حرکت خواهد کرد. بهترین نوع از پایه های سمت-ارتفاعی، آنهایی هستند که پیچ حرکت آرام دارند که به درد دنبال کردن جرم مورد نظر می خورند (البته فقط در جهت های گفته شده). با وجود این، پایه های سمت-ارتقاعی نمی توانند ستاره ها را در حرکت قوسی شان دنبال کند. پایه های استوایی پیچیده ترند و برخلاف سمت ارتفاعی می توانند ستاره ها را بدون دردسر، در مسیرشات از شرق به غرب دنبال کنند. اگر تلسکوپ موتوری هم برای ردیابی داشته باشد. این کار را به صورت خودکار انجام می دهد. داشتن موتور ردیاب، کمک بسیار بزرگی است، چون مثلاً هنگام استفاده از بزرگنمایی 100 یا بیشتر، میدان دید تلسکوپ کاهش می یابد و در کمتر از 40-50 ثانیه جرم مورد نظر از میدان دید خارج می شود. تنظیم های مجدد و قراردادن جرم مورد نظر در مرکز میدان دید کاری است خسته کننده و از طرفی هر بار هنگام تنظیم، امکان لرزش تلسکوپ و در نتیجه ابهام تصویر هم وجود دارد.

بهترین فاصله کانونی برای تلسکوپ ها کدام است؟

فاصله کانونی تلسکوپ و اینکه این فاصله چقدر باید باشد، مهمترین مشخصه تلسکوپ نیست. تلسکوپ های با فاصله کانونی کم (400 تا 700 میلیمتر) بزرگنمایی کم و میدان دید زیاد دارند. در عوض فاصله کانونی زیاد (1300 تا 3000 میلیمتر) بزرگنمایی زیاد و میدان دید کمی دارند. به همین دلیل، تلسکوپ های با بزرگنمایی کم را برای مشاهده اجرام کم نور و معمولاً کهکشان خودمان استفاده می کنند و تلسکوپ های با بزرگنمایی زیاد را بیشتر برای مشاهده سیارات انتخاب می کنند. امیدوارم این مطلب شما را برای انتخاب صحیح شما در خرید تلسکوپ مفید باشد



منبع : www.persianstar.com

[ashkan.h]

بررسی وضعیت وجایگاه علم نجوم در ایران امروز:

شاید در هنگام گذر از خیابان های شهرتان در میان آن همه دود و هیاهو ی شهر گاهی نگاهتان به آسمان افتاده باشد. آسمان شهرهای بزرگ ایران دیگر همانند گذشته ها صاف نیست. وقتی که شهروندان تهرانی به افق شرقی خود نگاه می کنند دیگر دماوند مظهر پایداری سرزمینمان را راست قامت و زیبا با قله ای پوشیده از برف نمی بینند. مدت ها است که به علت گسترش غیرمنطقی شهر تهران و تولید غیرصحیح ماشین های پرمصرف آسمان شهر تهران طراوت خود را از دست داده است. دیگر همچون گذشته ها شب ها نمی توانید نقش راه شیری را به زیبایی کامل نظاره کنید. هنگامی که خواجه نصیرا لدین طوسی در نیمه دوم قرن هفتم هجری قمری بزرگترین رصد خانه منطقه را می ساخت به این می اندیشید که هم اکنون نجوم رصدی ایران در بالاترین سطح دنیا قرار دارد. بدون شک پندار این دانشمند بزرگ ایرانی اشتباه نبوده است اما این افتخارات بزرگ ایران که در سده های گذشته در ایران زمین به دست آمده است هم اکنون تنها تکیه گاه فرهنگی و علمی ما ایرانیان است. هنگامی که بنیاد بزرگ علمی رصد خانه مراغه پس از بیش از دو دهه تلاش و کوشش ساخته شد چندین رصدخانه، همچون رصدخانه های هندوستان و استانبول به تقلید از رصدخانه مراغه ساخته شدند. تا مدت ها رصدخانه مراغه از دقیق ترین و مهم ترین رصدخانه های جهان بوده است.





هم اکنون از بزرگ ترین مرکز علمی منطقه تنها قسمت های کوچکی در بلندای تپه مشرف به شهر مراغه باقیمانده است. خوشبختانه در طول دهه پنجاه با کاوش هایی که به سرپرستی دکتر پرویز ورجاوند انجام شد باقیمانده های این بنا مرمت شده است. هم اکنون بزرگترین تلسکوپ ایران در نزدیکی همین تپه و در سی کیلومتری شهر تبریز قرار دارد. رصدخانه دانشگاه خواجه نصیر الدین تبریز دو تلسکوپ بزرگ به قطر های ۶۰ و ۴۰ سانتیمتر دارد. در حالی که قطر آینه تلسکوپ بزرگ ترین تلسکوپ های دنیا به ده متر رسیده و در کشورهای همسایه ایران همچون ارمنستان قطر شیئی بزرگترین تلسکوپ ۵/۲ متر است و کشور جنگ زده عراق در حال ساخت رصدخانه ای با تلسکوپ سه متری است دیگر نمی توان گفت که همچون گذشته کشور ما در بین صاحبان بزرگترین رصدخانه های دنیا قرار دارد. متاسفانه کشور ما همچون گذشته دیگر آن اقتدار جهانی را در نجوم رصدی ندارد اما خبر تاسیس و ساخت رصدخانه ملی ایران در سال ۱۳۸۲ جامعه نجومی و به طور کلی جامعه علمی کشور را بسیار امیدوار و خوشحال نمود. درباره این موضوع در میانه همین مقاله اشاره خواهیم نمود.



● استادان و بزرگان ایرانیان همچون در رشته های پزشکی و مهندسی در زمینه فیزیک و نجوم نیز نوابغ بزرگی دارند که هم اکنون در بهترین مراکز علمی دنیا مشغول به فعالیت هستند. از این جمله در خارج از کشور می توان به دکتر فیروز نادری رئیس کل ماموریت های مریخ سازمان فضایی ایالات متحده(ناسا)، دکتر بهرام مبشر کارشناس ارشد موسسه علوم تلسکوپ فضایی هابل، دکتر فرهاد یوسف زاده اختر فیزیکدان و استاد دانشگاه نوردوسترن آمریکا و دکتر محمد حیدری ملایری اخترشناس رصدخانه پاریس اشاره نمود. در داخل ایران نیز استادان و محققان بزرگی در زمینه نجوم مشغول به فعالیت هستند. هم اکنون بیش از ۵۰ اختر فیزیکدان حرفه ای و دانشجوی دکترای نجوم در کشور وجود دارد. سرآمد آنها سه تن از اساتید فیزیک هستند که به درجه استادی (پروفسوری) نائل شده اند. این سه نفر عبارتند از: «دکتر یوسف ثبوتی رئیس اسبق انجمن نجوم ایران و بنیانگذار و رئیس فعلی مرکز تحصیلات تکمیلی زنجان، دکتر رضا منصوری رئیس انجمن فیزیک ایران و معاون پژوهشی وزارت علوم ، فناوری و اطلاعات و دکتر عبدالله ریاضی کیهان شناس و استاد دانشگاه شیراز.»

دکتر یوسف ثبوتی پس از گذراندن دوره های کارشناسی فیزیک و کارشناسی ارشد ژئوفیزیک دکترای اختر فیزیک خود را از دانشگاه شیکاگو اخذ کرد. او از سال ۱۳۳۹ چند سالی با رصدخانه «یرکیز» آمریکا همکاری کرد. دکتر ثبوتی بیش از سه دهه در دانشگاه های شیراز و تحصیلات تکمیلی زنجان به تدریس پرداخت و در این مدت منجمان بسیاری را تربیت کرد. در سال ۱۳۸۱ در کنفرانس فیزیک ایران هفتادمین سالگرد تولد ایشان که همزمان با هفتادمین سالگرد تاسیس انجمن فیزیک ایران بود جشن گرفته شد و از چهل سال فعالیت علمی ایشان تقدیر شد. او در دهه ۱۹۶۰ با «چاندر اسکار» دانشمند بزرگ هندوستانی در پروژه ستاره های دوتایی همکاری داشته است. دکتر ثبوتی گام های بزرگی در طول چهل سال فعالیت علمی خود در راه پیشرفت و اشاعه فیزیک و نجوم حرفه ای در ایران برداشته است.

دکتر ریاضی از اساتید بزرگ اختر فیزیک کشور دارای دو کتاب تالیفی برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای اخترفیزیک به نام های An Introduction to Cosmology An Introduction to Modern Astrophysics, است که از سوی موسسه (world scientific publishin) به چاپ رسیده است.



● انجمن نجوم ایران انجمن نجوم ایران که تا پیش از سال ۱۳۷۳ به عنوان یکی از کمیته های انجمن فیزیک ایران فعالیت می کرد در این سال مستقل شد. بودجه انجمن نجوم همانند دیگر انجمن های علمی کشور از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پرداخت می شود. حامیان مالی انجمن نجوم نهاد ریاست جمهوری و مرکز مطالعات و همکاری های علمی بین المللی وزارت علوم هستند. اعضای هیات مدیره انجمن هر سه سال یک بار توسط اعضای انجمن انتخاب می شوند. هیات مدیره کنونی عبارتند از: «دکتر خالصه، دکتر عجب شیری زاده، دکتر وصالی، دکتر نصیری قیداری و دکتر خصالی.» رئیس کنونی انجمن نجوم دکتر «سعدالله نصیری قیداری» عضو هیات علمی دانشگاه زنجان است. شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران در سال ۱۳۸۱ تشکیل شده است. وظیفه شاخه پیگیری و انجام فعالیت های نجوم آماتوری در ایران است. برنامه های اصلی شاخه آماتوری در طول سال، برگزاری گردهمایی سالانه منجمان آماتور ایران، کارگاه ملی نجوم آماتوری (کنام)، نشست ماهانه باشگاه نجوم و رقابت رصدی ماراتن مسیه است. شاخه آماتوری، به صورت هیات مدیره ای اداره می شود و دارای یک سرپرست است. سرپرست شاخه آماتوری دکتر منصور وصالی عضو هیات علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، عضو هیات مدیره انجمن نجوم و سردبیر ماهنامه نجوم است. شاخه آماتوری گروه های نجومی را در راه پیشرفت نجوم آماتوری ایران هماهنگی و هدایت می کند تا از میان آنها، منجمان حرفه ای و استادان نجوم آینده کشور را به وجود آورد.

● رصدخانه ملی ایران پس از چندین سال بحث و بررسی درباره ساخت یک رصدخانه ملی در کشور سرانجام هیات دولت درآخرین روزهای سال ۱۳۸۲ بودجه تحقیقاتی این طرح ملی را به تصویب رساند. قرار است که طی پنج سال آینده این رصدخانه در یکی از مناطق کاشان، قم، کرمان و توس ساخته شود. مبنای تعیین مکان رصدخانه، بررسی داده های رصدی گروه های تحت نظر کمیته رصدخانه ملی است که طی ۴ سال در این مناطق به رصد می پردازند. پیرو تصویب طرح رصدخانه ملی در جلسه ۲۰/۱۲/۱۳۸۲ هیات دولت، وظایف و اختیارات کار گروه رصدخانه ملی را به شورای راهبری طرح رصدخانه ملی انتقال داده است. اعضای شورای راهبری رصدخانه ملی ایران (Iranian National Ob servatory) INO که وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است عبارتند از: «دکتر منصوری (رئیس شورا)، دکتر ثبوتی، دکتر کیاست پور، دکتر قنبری، دکتر نصیری قیداری و دکتر راهوار.» برطبق برنامه قرار است تلسکوپ رصدخانه که بین ۲ تا ۳ متر قطر دارد پس از پایان کار تحقیقات رصدی منطقه ای، خریداری شود و حداکثر تا سال ۱۳۸۸ رصدخانه ملی ساخته شود.

[ashkan.h]

چرا زهره برعکس می چرخد؟

حرکت وضعی زهره تا سال ۱۹۶۱ یک راز بود، در آن سال رادیو اختر شناسان ابتدا در میان ابرهای سیاره ای به جستجو پرداختند و همچنین در اتمسفر متراکم سطوح پایین آن چیزی که یافتند بسیار پیچیده بود.


زهره به آرامی و در مسیری اشتباه به دور خودش می چرخید.تا امروز ستاره شناسان این فرض را داشتند که که دلیل این پدیده شاید ناشی از برخورد عظیمی است که برای زهره هنگام قرار گرفتن در منظومه‌ی شمسی و در مدار خود رخ داده است. امّا تحقیقات جدید می گویندکه به هر حال یک تصادم نمی تواند دلیل آن باشد و ممکن است بسیاری از سیارات دارای چنین اثرات ناشی از برخورد باشند که خود به خودی می باشد.الکساندر سی.ام کوریا(Alexander C.M Correia) و ژاک لاسکار(Jacques Laskar) از مرکز تحقیقات علمی فرانسه در شماره‌ی ۴ مجله‌ی نیچر(Nature) در ماه ژوئن مدل هایی ارائه دادند که توضیحاتی در مورد چرخش معکوس سیاره‌ی زهره را ارائه می‌دهند:



پس از گذشت مدت زمانی طولانی، در اتمسفر متراکم این سیاره جذر و مد بالا رفته و اصطکاک بین اتمسفر و سیاره به تدریج چرخش زهره کاهش یافته است تا اینکه متوقف شد و به سمت مخالف شروع به چرخش کرد، در واقع مثل همان روشی که کشش ماه باعث جذر و مد در اقیانوس های ما میشود. اقیانوس هایی که اصطکاک آنها در حال آهسته کردن گردش زمین است. کشش خورشید نیز بر روی اتمسفر زهره نیز تأثیر گذاشته و چرخش آنها را آهسته کرده است.



جالب این است که خورشید همانطور که یک طرف سیاره را گرم می کند باعث رانده شدن بادهایی به تمام سطوح زهره می شـود که سرعت چرخش زهره را افزایش می دهند.لاسکار می گوید: موقعیت نهایی زهره حالتی تعادلی بین این دو نیرو می باشند.



در طرح های پیشنهادی، بدون در نظر گرفتن هر نوع چرخشی که سیاره با آن شروع به حرکت کرد، بررسی چرخش معکوس انجام شد. کوریا و لاسکار عنوان می کنند که بسیاری از شرایط ابتدایی زهرا را که اکنون دارد وا می دارد. این تأثیر یک خصوصیت بسیار عمومی از چرخش دورانی یک سیاره‌ی خاکی است با داشتن جوی چگال.

[ashkan.h]

آتشفشان ها در فضا:

اطلاعات اولیه

روش مقایسه از مشخصات اختر شناسی جدید است.برای مطالعه قوانین حاکم بر تکامل و ساختمان یک جسم فضایی ، پیدا کردن یک یا چند جسم مشابه آن در فضا و یافتن وجه اشتراک و تفاوت آنها مفید می‌باشد. با تعیین عللی که منجر به تشابه یا اختلاف می‌شوند، پرداختن به کار اصلی آسان‌تر است. تشابهات ، جنبه‌های مشترکی را که بر تکامل اجسام مورد علاقه تاثیر می‌گذارد نشان می‌دهد و عدم تشابه مشخص کننده عواملی می‌باشد که مسیر‌های مختلف تکامل آنها را تعیین می‌نماید.

حتی انتزاعی‌ترین تحقیقات علمی باید طبیعتا به کاربرد علمی دانش جدید منتهی شود. این جهت‌یابی کارهای علمی ، از ماهیت اجتماعی علم به عنوان نوعی از فعالیت‌های انسان سرچشمه می‌گیرد. اختر شناسی نیز از این مسئله مستثنی نیست. اخترشناسان در ضمن بررسی رویدادهایی که در فضا به وقوع می‌پیوندند. به ویژه هنگام مطالعه سیارات منظومه شمسی ابتدا درباره زمین فکر می‌کنند. زیرا این مسئله به آنها کمک می‌کند که درباره خانه خود در جهان بیشتر بدانند. از این نظر در مطالعه فعالیت آتشفشان ما بسیار باارزش است.

آتشفشان در زمین

مراحل آتشفشانی از تظاهرات جالب فعالیت درونی سیاره ما است که اثرات زیادی بر روی بسیاری از فرآیند ژئوفیزیکی دارد. می‌توان به کمک این واقعیت که حدود 540 آتشفشان فعال در دنیا وجود دارد. یعنی آتشفشان‌هایی که حداقل یک بار در طی تاریخ ثبت شده دستخوش انفجار شده‌اند. درباره میزان آتشفشان زمین تصوری پیدا نمود. از این تعداد 360 آتشفشان در «حلقه آتش» رشته کوههای آتشفشانی که اقیانوس آرام را احاطه کرده‌اند، واقع شده‌اند و 68 آتشفشان در کامچاتکاپنینولا و جزایر کوریل قرار گرفته‌اند. در سالهای اخیر مشخص شده که تعداد بسیار زیادتری از آتشفشان در کف اقیانوس وجود دارند. و فقط در ناحیه مرکزی اقیانوس آرام ، حداقل 200000 آتشفشان یافت می‌شود.

انرژی انفجار آتشفشان

مقدار انرژی که در ضمن یک انفجار عادی آزاد می‌شود. با انرژی 400000 تن از سوخت معادل آن قابل قیاس است. انرژی که در یک انفجار عظیم ایجاد می گردد تقریبا معادل انرژی است که از سوختن 5000000 تن ذغال سنگ حاصل می‌شود.

پیدایش آتشفشان در سطح ماه

ذرات جامد زیادی که در ضمن انفجار به فضا رانده می‌شوند و پراکنده شدن پرتوهای خورشیدی ، اثر قابل توجهی بر مقدار گرمایی که به زمین می‌رسد دارند. برخی از اطلاعات موجود نشان می‌دهند که در تاریخ سیاره ما پیش از دوره یخبندان طولانی فعالیت شدید آتشفشانی صورت گرفته است. اطلاعات کنونی علمی نشان می‌دهند که فعالیت آتشفشانی همچنین در اجسام سیاره‌ای دیگری که از نظر ماهیت و ساختمان به زمین شباهت دارند رخ می‌دهد.

آتشفشان ها و حفره‌های سطح ماه

ماه که نزدیک‌ترین همسایه زمین است. از نظر تکاملی شباهت زیادی با سیاره زمین دارد. بنابراین ، مقایسه‌ها و مطالعات ماهواره‌ای باید آشکار کننده بسیاری از مسائل باشد. بر اساس اطلاعات به دست آمده از دستگاههای اکتشاف ماه ، بیشتر دهانه‌های حلقه‌ای شکل سطح ماه در اثر تصادم پدید آمده‌اند. از سوی دیگر ، اثرات واضحی از فعالیت آتشفشانی در سطح آن کشف شده است. به عنوان مثال سنگ‌های سیاه آتشفشانی مانند گدازه‌های منجمد از مشخصات برجسته سطح ماه هستند. به علاوه دلایلی برای قبول این مسئله وجود دارد که ما سکون‌ها یا تجمع ماده که به وسیله ماهواره‌های مصنوعی ماه در زیر ماریا (دریای ماه )کشف شده‌اند. چیزی جز حفره‌های گدازه‌های منجمد نیستند. احتمالا مشخصات دیگر سطح ماه وجود ارتباط نزدیکی را با فعالیت آتشفشانی نشان می‌دهند.

اثرات آتشفشان در ماه

در سطح ماه نواحی برآمده یا مناطق دایره شکل که ارتفاع وجود دارد. و بر روی برخی از آنها علائمی مانند دهانه‌های آتشفشان‌ها (مناطق صخره‌ای تخریب شده اطراف دهانه‌ها) به وضوح دیده می‌شود. ساختمان‌های مشابهی که لاکولیت نامیده می‌شوند نیز در زمین وجود دارند. آنها برآمدگی‌های پوسته زمین هستند که در نتیجه آتشفشان پدید آمده‌اند. برخی از تپه‌های قفقاز شمالی یعنی ماشوک ، بشتاف ، و زیمیکا به این گروه تعلق دارند. دانشمندان عقیده دارند که فعالیتهای آتشفشانی شدید بیشتر در طی نخستین ، یک و نیم میلیون سال تاریخ پیدایش ماه بوجود آمده‌اند. این نظریه به وسیله سنجش عمر صخره‌های ماه که دارای مواد آتشفشان می‌باشد تایید گردید عمر صخره‌ها حداقل سه بیلیون سال است.

آتشفشان در سیاره تیر

اثرات واضحی از فعالیت آتشفشانی در عکس‌های تهیه شده از تیر نزدیک‌ترین سیاره به خورشید دیده می‌شود. سطح این سیاره به وسیله تعداد زیادی حفره ، سوراخ شده است. با آنکه حفره‌ها در اثر تصادم پدید آمده‌اند. اثرات جاری شدن گدازه‌ها در ته برخی از آنها قابل تشخیص است.

آتشفشان در سیاره زهره

برخی از اطلاعات حاکی از آن است که فعالیت‌های آتشفشانی هم اکنون نیز در سیاره زهره ادامه دارند. همانطور که می‌دانید درجه حرارت سطح زهره حدود 500 درجه سلسیوس است که در نتیجه اثر گلخانه‌ای معین تجمع گرمای خورشید در ناحیه پایین جو زهره به علت وجود لایه ابری در اطراف سیاره می‌باشد. کاملا امکان دارد که آتشفشان‌ها و به ویژه جریان گدازه‌های داغ عامل کمک کننده دیگری باشد. ممکن است ذرات جامد فراوانی که بر اساس برخی از اطلاعات در جو زهره یافت می‌شوند. دارای منشا آتشفشان باشند. به علاوه باید گفت که 17 درصد جو از دی اکسید کربن ، گازی که در ضمن فوران آتشفشان آزاد می‌گردد تشکیل یافته است.