شناسايي گسل هاي تهران نگراني ندارد
طرح شناسايي گسلهاي زيرسطحي تهران با استفاده از داده هاي لرزه نگاري ، براي نخستين بار در ايران و با ارسال امواج مصنوعي به زمين اجرا مي شود.
اين طرح با مشارکت مرکز مديريت بحران شهر تهران ، شرکت عمليات اکتشاف نفت و پژوهشگاه بين المللي مهندسي زلزله که به عنوان مشاور کار معرفي شده است ، انجام مي شود. به اين ترتيب ، گسل اين مناطق که بر اثر گذشت زمان ممکن است زير آبرفت ها مدفون شده باشند، شناسايي مي شوند. به اين ترتيب و با اجراي اين طرح اطلاعات ارزشمندي از ساختارهاي نهان و گسلهاي احتمالي مدفون در زير شهر تهران به دست مي آيد.
تهران يکي از شهرهاي زلزله خيز جهان است و روي گسلهاي فراواني قرار دارد. گسلهاي اصلي از شمال تهران ، شمال جنوب مانند شهرري و بي بي شهربانو، مشا، فشم از شمال شرق تهران به سمت مازندران و از جنوب به شرق تهران از ايوان کي و گرمسار حرکت مي کند.
اما گسلهاي فرعي نيز وجود دارند که طولشان کوتاهتر است و به خودي خود موجب زلزله نمي شوند. خيابان هايي مانند ونک پارک ، عباس آباد، محموديه و قنات کوثر جزو مناطقي هستند که گسلهاي فرعي زير آنها وجود دارد. اما اين گسلها به تنهايي موجب بروز زلزله نمي شوند و تنها با لغزش گسلهاي اصلي فعال خواهند شد که مديريت بحران براي هر کدام از اين گسلها متفاوت است. براي مقابله با خطر زلزله احتمالي تهران راههاي فراواني ارائه شده است که يکي از آنها انتقال پايتخت بوده است.
انتقال پايتخت به نقطه ديگر راه حل مناسبي براي مقابله با زلزله شهر تهران نيست ؛ چرا که اکثر مناطق ايران از توان لرزه خيزي برخوردار است ضمن آن که اگر پايتخت منتقل شود، مشکل تهران باز به قوت خود باقي مي ماند و نمي توان نسبت به سرنوشت شهروندان تهراني بي تفاوت بود.
در عوض با به کار گرفتن مجموعه اي از تدابير در بخش پيشگيري و آمادگي مي توان خطرپذيري يا شاخص ريسک زلزله را بتدريج کاهش داد. همچنان که در بسياري از کشورها و شهرهاي بزرگ دنيا از جمله ژاپن و شهرهاي بزرگ آن همچون توکيو و کوبا نگراني از زلزله با تدابير پيشگيري به حداقل کاهش يافته است.
به گفته دکتر مازيار حسيني ، رئيس سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران براساس گزارش رسمي سازمان زمين شناسي ، نقشه اي که گسلهاي تهران در آن مشخص شده باشند، تهيه شده است و از آنجا که بسياري از نخبگان نظير دکتر بربريان روي آن مطالعه کرده اند ، نقشه قابل قبولي است ؛ اما در حال حاضر پاسخگوي نيازهاي تهران نيست درواقع در زمين شناسي مقياس هاي بزرگ و کلان ديده مي شوند در حالي که براي مقياس کار شهري به نقشه 1.2000 يا 1.1000 احتياج داريم.
گسلهاي محدوده شهر تهران جوان هستند. يعني در طول 10 هزار سال گذشته فعاليت لرزه اي داشته اند. به اين دليل ، شهر تهران استعداد لرزه خيزي دارد. نقشه فعلي از نظر شناسايي گسلها و ساز و کار ژرفاي توليد لرزه خوب است ؛ اما براي مديريت بحران مناسب نيست. نقشه بايد به روز باشد تا دستورالعمل مشخص داشته باشيم.
در اين صورت مي توان تشخيص داد چه ساختمان هايي روي گسل قرار دارند تا براي بهسازي و مقاوم سازي آنها اقدام کرد. حسيني با اشاره به طرح جامع تفصيلي گفت: راهکارها بايد در طرح تفصيلي مناطق در نظر گرفته شوند تا شکل قانوني بگيرند. اين مساله ، مسووليت کارشناسان در تدوين طرح جامع تفصيلي در اين بخش را دوچندان مي کند. شيوه تهيه نقشه بسيار مهم است.
نقشه فعلي براساس مطالعات عکسهاي هوايي تهران در سال 1338 تهيه شده است که تنها درباره برخي قسمتها مطالعات ميداني انجام شده و آن زمان قسمتهاي مرکزي شهر ساخته شده بودند. بايد در کار شهري مقياس 1.10000 وجود داشته باشد تا براساس آن برنامه ريزي کنيم که چه ساختمان هايي بهسازي ، مقاوم سازي يا نوسازي شوند و يا کاربري آنها را به منظور پايين آوردن سرانه جمعيت در آن قسمت تغيير دهيم و يا در صورت امکان محيط را به فضاي سبز تبديل کنيم.
با چنين برنامه ريزي هايي بخشهايي از شهر که زير سطح آنها گسل وجود دارد، به نقطه خطرناک تبديل نمي شوند و اين حرکت مديريت ريسک است تا هنگام بروز حادثه ، خطر به حداقل برسد.
شناسايي گسلهاي زيرسطحي نگراني ندارد
طرح شناسايي زيرسطحي گسلهاي تهران با بهره گيري از شيوه لرزه نگاري دوبعدي و تحليل داده ها در دو محور شمالي جنوبي و شرقي غربي شهر انجام مي شود.
اين طرح با هدف شناسايي موقعيت لايه هاي زيرين زمين و شناخت گسلهاي احتمالي و پنهان شده در زير آبرفت ها از سوي سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران و با مشارکت شرکت عمليات اکتشاف نفت و پژوهشکده بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله انجام مي شود و طي آن دستگاه هاي بزرگ توليدکننده لرزه مصنوعي (ويبراتور) و دستگاه هاي ثبت کننده داده هاي لرزه نگاري (ژئوفون) در فواصل مشخص و مراحل زمان بندي شده و در طول بزرگراه شهيد همت (محور شرقي غربي) و طول بزرگراه هاي شهيد چمران و نواب (محور شمالي جنوبي) نصب مي شود و با رعايت نکات ايمني و به کارگيري اصول علمي ، امواج مصنوعي توليد و داده هاي بازگشت امواج ثبت مي شود.
سپس با بررسي علمي امواج بازتابي شکستگي ها يا گسلهاي احتمالي لايه هاي زيرين زمين شناسايي و توان لرزه خيزي آنها مشخص مي شود. در واقع در اين طرح عمق سنگ کف سنجيده و در صورت تشخيص وجود گسل ، شيب و امتداد آن نيز مشخص خواهد شد، سپس موج لرزش تا عمق 4 کيلومتري نفوذ مي کند و در طول 8 کيلومتر اندازه گيري مي شود.
حسيني با تاکيد بر ضرورت اجراي اين طرح براي شناخت بيشتر موقعيت لرزه خيزي شهر تهران مي گويد: در حال حاضر، شناخت لرزه خيزي شهر تهران به گسلهاي سطحي که رخ نمودن آنها در مناطق کوهستاني شمال و جنوب تهران آشکار است ، محدود مي شود؛ در حالي که احتمال دارد گسلهاي ديگري نيز با توان پتانسيل بالقوه لرزه خيزي در بخشهاي مياني و مناطق غيرکوهستاني شهر که با آبرفت پوشيده شده است ، موجود باشد. با اجراي اين طرح ، اطلاعات ارزشمندي از ساختارهاي نهان و گسلهاي احتمالي مدفون در زير شهر تهران به دست مي آيد و از اين رو ضروري است تمامي سازمان ها، نهادها و تشکيلات مديريت شهري اين سازمان را در اجراي هر چه بهتر طرح ياري کنند. مطالعات در 2 مقطع شامل حدفاصل منطقه کوهستاني ولنجک تا بهشت زهرا و کهريزک و نيز مقطع دهکده المپيک تا پارک سرخه حصار با توليد امواج ژئوفيزيکي در يک نقطه و ثبت بازتاب آن در نقاط ديگر از سوي دستگاه هاي گيرنده (ژئوفون) انجام مي شود.
حسيني اين طرح را حرکتي بزرگ در ايران و جهان توصيف مي کند و مي افزايد: نخستين بار است که چنين طرحي در اين ابعاد در شهري بزرگ چون تهران انجام مي شود. گروهي که اجراي اين طرح را به عهده دارند، با رعايت همه مسائل ايمني کار را آغاز مي کنند تا از بروز هر گونه خسارت احتمالي به ساختمان هاي اطراف ، جلوگيري شود.
انفجاري در کار نيست
با توجه به درج خبري با عنوان «تهران 20 روز ديگر مي لرزد» بايد گفت بخشي از الفاظ به کار رفته و اطلاعات ارائه شده در متن خبر صحيح نيست و نگراني از اجراي طرح شناسايي گسلهاي زيرسطحي شهر تهران که قرار است بزودي با روشهاي ايمن علمي انجام شود، بي مورد است. در واقع شدت ارتعاشاتي که با دستگاه ويبراتور و به دور از هر گونه انفجار در سطح زمين ايجاد مي شود، بسيار ناچيز و فقط در محدوده اجراي طرح است و به هيچ وجه موجب لرزش تمامي شهر تهران و بروز خسارت به ساختمان ها نمي شود.
حسيني درباره زمان اجراي طرح مي گويد: بي ترديد اطلاع رساني درباره اين طرح ملي به شهروندان محترم تهراني در زمان اجراي طرح به صورت وسيع انجام خواهد شد. لکن گفتني است به غير از کساني که در محل اجراي طرح حضور دارند، احساس لرزش در ديگر نقاط غيرممکن است. ضمن اين که به هيچ وجه از انفجار زيرزميني در اين طرح استفاده نمي شود و لرزش هاي حاصله همانند عبور يک غلتک راهسازي خواهد بود، محل طرح نيز در محلهاي پرتراکم مسکوني نيست.
به کار بردن لفظ زلزله مصنوعي يا زمين لرزه براي بيان اين طرح صحيح نيست و شائبه ايجاد شده مبني بر اين که اين لرزش هاي خفيف ممکن است منجر به وارد آمدن خسارت به بناها و تاسيسات شهري شود و يا سبب حرکت گسلها و ايجاد زلزله واقعي شود، نيز به هيچ وجه صحت ندارد و علمي نيست ؛ چرا که انرژي مورد استفاده در اين شيوه به طور قطع با انرژي طبيعي ناشي از حرکت گسل و لايه هاي زمين قابل مقايسه نيست و اين قياس اشتباه است.
براي اجراي اين طرح 1.5 سال فعاليت مطالعاتي انجام شده است و طرح به صورت آزمايشي در خارج از شهر آغاز مي شود و پس از آن در مسير يک خط عبوري يکي از بزرگراه هاي تهران ادامه خواهد يافت و به هيچ وجه در حريم مسکوني اجرا نمي شود.
ضمن آن که امواج توليدي کاملا ضعيف و کنترل شده خواهد بود. فراموش نکنيم نوع ساده تر اين طرح هر روزه در سطح شهر براي تعيين ضخامت لايه هاي خاک در حال انجام است. بيان اين نکته ضروري است که طرح شناسايي گسل زيرسطحي شهر تهران طرحي ملي به شمار مي آيد؛ اما متاسفانه برخي برداشت هاي نادرست ، سطحي و غيرعلمي باعث برخي نگراني ها شده است.
همچنين اعلام زمان 3 ماه لرزش براي اجراي طرح نيز نادرست است و مجموع عمليات ميداني حداکثر ظرف مدت 20 تا 30 روز و پس از کسب مجوز از سوي شوراي تامين استان تهران انجام مي شود و زمان دقيق اجراي طرح نيز تا کسب صدور مجوز از سوي شوراي تامين استان به طور دقيق مشخص نخواهد بود.
اشاره به زمان شروع طرح از 20 روز آينده نيز مربوط به طول زمان عمليات ميداني طرح است و نه شروع آن. حسيني در پايان مي افزايد: شناسايي گسلهاي احتمالي مدفون در زير لايه هاي آبرفت شهر تهران براي مديريت خطرپذيري و برنامه ريزي هاي شهري و ايمن سازي شهر ضروري است و تنها با انجام چنين مطالعاتي است که مي توان بر ضريب امنيت شهر و شهروندان از زاويه علمي و اجرايي افزود.
اميدواريم با عنايت تمامي مسوولان در آينده اين طرح با موفقيت به انجام رسيده و از نتايج آن بتوان در برنامه ريزي هاي آتي شهر استفاده موثر کرد.
جام جم آنلاین...







Bookmarks