وقتی تیروئید پركار و كم‌كار می‌شود

[ashkan.h]

بخورنخورهاي تيروييدي:


سهيلا عابدين‌پور
گفتگو با دکتر سعيد حسيني درباره بهترين رژيم غذايي براي مبتلايان به پرکاري يا کم‌کاري تيروييد
بخورنخورهاي تيروييدي

تيروييد که غده‌اي پروانه‌اي شکل و کوچک است، در جلوي گردن قرار دارد و با وجود کوچکي اندازه‌اش، نقش بسيار بزرگي در سلامت ما دارد؛ به طوري كه ترشح منظم هورمون‌‌هاي آن بسياري از اعمال بدن ما را از ميزان ضربان قلب گرفته تا ساختار پوست، تحت‌تأثير قرار مي‌دهد. وقتي ترشح هورمون‌هاي تيروييدي از تعادل خارج مي‌شوند، ما مبتلا به پرکاري يا کم‌کاري تيروييد خواهيم شد و از آنجا كه کارکرد اين غده بر عملکرد ساير دستگاه‌ها هم تأثير مي‌گذارد، ابتلا به اين اختلالات با علايمي بسياري همراه خواهد شد.....

اين هفته، در صفحه «رژيم غذايي»، سوال ما اين است که آيا با تغيير در برنامه غذايي مي‌توانيم بر شدت و ضعف اين اختلالات تأثير بگذاريم يا نه؟ دكتر سعيد حسيني، متخصص تغذيه و رژيم درماني، به اين سوال پاسخ داده‌اند.

سلامت: آقاي دكتر! آيا افراد مبتلا به بيماري‌هاي تيروييدي بايد رژيم خاصي داشته باشند؟براي کم‌کاري تيروييد يا پرکاري رژيم مشخصه‌اي وجود ندارد؛ البته عده‌اي معتقدند که چيزهايي که ما مي‌خوريم روي عملکرد تيروييد تاثيرگذار است، براي مثال وجود برخي از مواد غذايي، فعاليت اين غده را تحت تاثير قرار مي‌دهد.

سلامت: ممکن است درباره اين مواد غذايي بيشتر صحبت کنيد؟بله؛ برخي از مواد غذايي با عملکرد تيروييد تداخل دارند. اين مواد شامل کلم و خانواده اش از جمله کلم بروکلي و گل کلم، کلم پيچ و مواد ديگري نظير سويا هستند. اگر مصرف اين دسته از سبزيجات و مواد غذايي زياد باشد، مي‌تواند به مواد گوآتروژن (گوآترزا) تبديل شود و زمينه ابتلا به بيماري‌هاي تيروييدي را فراهم کند. البته بايد به اين نکته توجه کرد که همين مواد اگر پخته باشند اين اثرات را نخواهند داشت.

سلامت: آيا مي‌شود مشکلات تيروييدي را با رژيم غذايي درمان کرد؟نه؛ اگر فردي کم‌کاري و پرکاري تيروييد دارد و تصور مي‌کند که مي‌تواند با رژيم غذايي آن را درمان کند، در اشتباه است. چنين چيزي امکان ندارد، مگر در موارد خاصي که براي مثال، کمبود يد بسيار شديدي در بدن وجود داشته باشد و بدن به سمت گواتر يا کم‌کاري تيروييد مي‌رود. اين نوع کمبود را مي‌توان با اضافه کردن يد يا مصرف کردن نمک يد دار تامين کرد. اما اينکه کسي اگر کم‌کاري تيروييد داشت به جاي مراجعه به پزشک غدد به رژيم غذايي روي بياورد کار غلطي است. شايد بتوان کلسترول بالا يا قند بالا را با رژيم غذايي درمان يا کمي برطرف کرد اما مشکلات تيروييدي چيزي نيست که بتوان آن را با رژيم غذايي رفع کرد. در مورد کلسترول و قند بالا هم فرد لازم است نزد پزشک متخصص قلب يا غدد مراجعه کند و در کنار آن رژيم غذايي را هم رعايت کند. در بحث تيروييد چنين چيزي وجود ندارد. براي همين اين ذهنيت که غذا مي‌تواند دارويي براي درمان بيماري تيروييدي باشد، اشتباه است.

سلامت: پس نقش تغذيه در بيماري‌هاي تيروييدي را چگونه تشريح مي‌كنيد؟بالاخره بيماري‌هاي تيروييدي پيامدهايي دارند که اين پيامد‌ها را مي‌توان با تغذيه کم کرد؛ براي مثال، افرادي که داروهاي تيروييدي مصرف مي‌کنند، بايد مراقب زمان مصرف دارو و غذاي‌شان باشند؛ چرا که مصرف هم‌زمان داروهاي تيروييدي با برخي از غذاها در جذب دارو تداخل ايجاد مي‌کند. خوردن غذاهاي فيبري هم‌زمان با داروهاي هورموني در جذب داروها تاثيرات منفي مي‌گذارد. از طرفي، اين افراد بايد از خوردن گردوي زياد و سويا پرهيز کنند. کم‌کاري تيروييد نيز تبعاتي مثل چاقي دارد، در حالي که فرد مبتلا به پرکاري تيروييد از لاغري رنج مي‌برد، و بنابراين لازم است علاوه بر دريافت دارو تحت رژيم هم باشد. حتي بهتر است بيماران تعداد وعده‌هاي غذايي‌شان را افزايش دهند و در مقابل، از حجم هر وعده مقداري کم کنند. دريافت پروتئين نيز بايد کمي افزايش يابد. گنجاندن تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت ماکيان و ترکيب غلات و حبوبات در رژيم غذايي براي تأمين نياز پروتئيني اين عزيزان مهم تلقي مي‌شود. براي کساني که کم‌کاري تيروييد دارند و دچار چاقي هستند هم رژيم‌هايي در نظر گرفته مي‌شود که علاوه بر تامين کالري و دريافت دارو، دچار اضافه وزن نشوند.

سلامت: بهترين منبع دريافت يد در کم‌کاري ناشي از کمبود اين ماده معدني، کدام است؟اگر کم‌کاري ناشي از کمبود يد باشد، بهترين توصيه مصرف همان نمک يددار است ولي منابع ديگر يد فرآورده‌هاي دريايي هستند ماهي‌ها علاوه بر يد مملو از اسيدهاي چرب امگا3 نيز هستند.‌ جالب است بدانيد كه وجود اين نوع از اسيد چرب به جذب يد هم کمک مي‌کند؛ يعني شما با خوردن ماهي با يك تير، دو نشان مي‌زنيد!

سلامت: درباره مصرف مکمل‌ها چه‌طور؟ آيا نيازي به مصرف آنها هست؟مکمل‌ها در بهبود شرايط بيماران تاثير آنچناني ندارند. بيماران مي‌توانند با مصرف ميوه و سبزي مواد مورد نياز خود را تامين کنند ولي بايد دقت کرد در صورت مصرف مکمل‌ها يا مولتي ويتامين‌ها فاصله زماني را بين مصرف دارو و غذا رعايت کنند. مصرف هم‌زمان داروهاي هورموني و اين مواد، جذب داروها را کم مي‌کند. بنابراين مصرف مکمل‌ها بايد با فاصله دو ساعت از خوردن غذاها صورت گيرد.

سلامت: تاثير مصرف لبنيات و ميوه‌ها در کنترل پيامدهاي اين دسته از بيماري‌ها چه قدر است؟استفاده طولاني مدت از داروهاي تيروييدي موجب پوکي استخوان مي‌شود بنابراين مصرف شير و ماست در افرادي که کم‌کاري تيروييد دارند، لازم است. بارها گفته ايم كه لبنيات از بروز پوکي استخوان جلوگيري مي‌کنند. از طرفي، افرادي که دچار کم‌کاري تيروييد هستند به دليل اينکه ممکن است چاق باشند به آنها توصيه مي‌شود که بيشتر از ميوه‌ها و سبزي‌ها استفاده کنند. با اين کار هم ويتامين‌هاي ضروري‌شان تأمين مي‌شود و هم كالري كمي را دريافت خواهند كرد. در ضمن، با اينكه فيبر موجود در ميوه‌ها و سبزي‌ها خاصيت سيرکنندگي دارد اما بايد ميزان مصرف‌شان به اندازه باشد، چرا که مصرف زياد فيبر هم مي‌تواند در جذب دارو‌ها تاثير منفي داشته باشد.

خلاصه اينکه

• بيماران مبتلا به کم‌کاري تيروييد بايد از مصرف زياد مواد غذايي گوآتروژن (گوآترزا) پرهيز کنند: انواع کلم، شلغم، بادام زميني و سويا.

• سويا مي‌تواند مانع جذب کافي داروهاي تيروييد شود؛ بنابراين بايد در مصرف آن احتياط كرد.

• تنظيم کالري دريافتي براي جلوگيري از افزايش وزن نيز براي آنهايي كه به كم‌كاري تيروييد دچارند، ضروري است.

• مصرف منظم منابع غني از فيبر (سبزي‌ها و ميوه‌هايي مانند انجير، آلو، سيب و مرکبات و حتي حبوبات و غلات سبوس‌دار) براي برطرف شدن يبوست به اين بيماران توصيه مي‌شود.

• نوشيدن آب (حداقل روزي 8 ليوان) به اين بيماران توصيه مي‌شود.