تعیین و محاسبه میزان مالیات پرداختی همواره یکی از موضوعات چالش‌برانگیز میان مؤدیان و سازمان امور مالیاتی بوده است. در این میان، دو مفهوم مهم یعنی مالیات ابرازی و مالیات تشخیصی نقش کلیدی در روند رسیدگی مالیاتی دارند. آشنایی با تفاوت این دو نوع مالیات می‌تواند از بروز جرایم مالیاتی و اختلافات با اداره مالیات جلوگیری کند. در ادامه، به‌صورت کامل تفاوت مالیات ابرازی، تشخیصی و قطعی را بررسی می‌کنیم.

مالیات ابرازی چیست؟

تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی موظف‌اند در موعد مقرر، اظهارنامه مالیاتی مربوط به درآمد سالانه خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. در این اظهارنامه، مؤدی میزان درآمد، هزینه‌ها و مالیات خود را اعلام می‌کند.
به مالیاتی که مؤدی در اظهارنامه اعلام می‌کند مالیات ابرازی گفته می‌شود.

نکته مهم این است که مالیات ابرازی هنوز مورد تأیید سازمان امور مالیاتی نیست و تنها بر اساس اطلاعات ارائه‌شده توسط خود مؤدی محاسبه می‌شود. در صورتی که اطلاعات ارائه‌شده غیرواقعی باشد، فرد مشمول جرایم مالیاتی سنگین خواهد شد. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی توصیه می‌شود از مشاوره مالیاتی سامان تکس استفاده کنید تا اظهارنامه شما مطابق با قوانین مالیاتی تنظیم شود.

مهلت پرداخت مالیات ابرازی

آخرین مهلت پرداخت مالیات ابرازی، همان آخرین روز مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی است.
اگر مؤدی امکان پرداخت کامل مالیات را به‌صورت نقدی نداشته باشد، می‌تواند قبل از ارسال اظهارنامه با سازمان امور مالیاتی مذاکره کند تا بخشی از مالیات را نقداً و مابقی را به‌صورت اقساط پرداخت نماید. البته این موضوع به تأیید اداره مالیات بستگی دارد.

مالیات تشخیصی چیست؟

مالیات تشخیصی مالیاتی است که پس از بررسی اسناد و مدارک توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شود. در واقع، کارشناسان مالیاتی با بررسی گردش حساب‌ها، فاکتورها و مستندات، میزان واقعی درآمد و هزینه مؤدی را تشخیص داده و مالیات نهایی را محاسبه می‌کنند.

اگر مؤدی نسبت به برگه تشخیص مالیاتی اعتراضی نداشته باشد، این برگه پس از گذشت ۳۰ روز به مالیات قطعی تبدیل می‌شود.
اما در صورتی که مؤدی به مبلغ اعلام‌شده اعتراض داشته باشد، می‌تواند اعتراض خود را به‌صورت سیستمی ثبت کند. در صورت پذیرش اعتراض، مبلغ مالیات کاهش یافته و برگه قطعی جدید صادر می‌شود.

زمان صدور برگه تشخیص مالیاتی

پس از ارسال اظهارنامه و بررسی مدارک توسط ممیزان مالیاتی، در صورت نیاز، برگه تشخیص مالیات صادر و به مؤدی ابلاغ می‌شود. مؤدی از تاریخ ابلاغ ۳۰ روز فرصت دارد تا در صورت اعتراض، آن را ثبت کند.

تفاوت میان مالیات ابرازی و تشخیصی می‌تواند کم یا زیاد باشد. اگر اسناد و مدارک مؤدی مورد تأیید ممیز قرار گیرد، معمولاً تفاوت قابل‌توجهی وجود نخواهد داشت. اما در صورت ناقص بودن مستندات یا عدم پذیرش هزینه‌ها، مالیات تشخیصی ممکن است به‌طور چشمگیری بیشتر از مالیات ابرازی شود.

مراحل اعتراض به مالیات تشخیصی

اعتراض به مالیات تشخیصی یکی از حقوق قانونی مؤدیان است. در صورت اشتباه در محاسبات یا ناعادلانه بودن مبلغ تعیین‌شده، مؤدی می‌تواند طبق قانون مالیات‌های مستقیم، روند زیر را دنبال کند:

  • دریافت و بررسی برگه تشخیص مالیات
  • دریافت گزارش رسیدگی از واحد مالیاتی
  • ثبت اعتراض به‌صورت سیستمی
  • بررسی اعتراض در واحد مالیاتی
  • ارجاع پرونده به هیئت حل اختلاف مالیاتی در صورت عدم توافق
  • اعتراض به رأی هیئت بدوی
  • درخواست تجدیدنظر یا شکایت در دیوان عدالت اداری


برای آشنایی بیشتر با این روند، می‌توانید به صفحه رسیدگی به دعاوی مالیاتی در دیوان عدالت اداری مراجعه کنید.

مالیات قطعی چیست؟

مالیات قطعی مالیاتی است که پس از پایان مهلت اعتراض یا اتمام فرآیند دادرسی مالیاتی، قطعی و غیرقابل تغییر می‌شود. مؤدی موظف به پرداخت مبلغ اعلام‌شده در برگه قطعی است و در صورت عدم پرداخت، با جرایم و تبعات قانونی مواجه خواهد شد.

برگه مالیات قطعی در دو حالت صادر می‌شود:

  1. وقتی مؤدی ظرف مهلت ۳۰ روزه اعتراضی نکند.
  2. زمانی که در فرآیند دادرسی، رأی نهایی صادر و پرونده مختومه شود.


جمع‌بندی

به‌طور خلاصه، مالیات ابرازی بر اساس اطلاعات اعلام‌شده توسط مؤدی تعیین می‌شود، در حالی‌که مالیات تشخیصی توسط سازمان امور مالیاتی و پس از بررسی مدارک مشخص می‌گردد.
در نهایت، اگر مؤدی به برگه تشخیص اعتراضی نداشته باشد، مالیات تشخیصی به مالیات قطعی تبدیل خواهد شد.

رعایت دقیق قوانین مالیاتی، تنظیم صحیح اظهارنامه و ارائه مستندات واقعی، بهترین روش برای جلوگیری از بروز اختلاف با سازمان امور مالیاتی و پرداخت مالیات منصفانه است.