تعريف‌ بيماري‌:
سياه‌ زخم‌يك‌ بيماري‌ عفوني‌ و قابل‌ انتقال‌ بين‌انسان‌ و حيوان‌ مي‌باشد. مخزن‌ اين‌بيماري‌ در دام‌ (عمدتا گوسفند، بز وگاو) بوده‌ و با مرگ‌ و مير بالا و سريعي‌همراه‌ است‌. انسان‌ به‌ صورت‌ اتفاقي‌ درصورتي‌ كه‌ در معرض‌ تماس‌ با دام‌آلوده‌، پوست‌، پشم‌ و فرآورده‌هاي‌ آن‌قرار گيرد يا از گوشت‌ آلوده‌ استفاده‌نمايد و يا در هواي‌ آلوده‌ به‌ اسپور(هاگ‌) تنفس‌ نمايد به‌ بيماري‌ مبتلامي‌شود.
تاريخچه‌:
در آثار باقيمانده‌ از مصر باستان‌ به‌اين‌ بيماري‌ اشاره‌ شده‌ است‌ ونشانه‌هاي‌ باليني‌ سياه‌ زخم‌ را ازسالهاي‌ بسيار قديم‌ مي‌شناخته‌اند.
«داوين‌» ميكروب‌ اين‌ بيماري‌ رادر سال‌ ۱۸۴۹ ميلادي‌ براي‌ نخستين‌بار از خون‌ گوسفندي‌ كه‌ از سياه‌زخم‌تلف‌ شده‌ بود بدست‌ آورد.
در ســال‌ ۱۸۷۷ ميـــلادي‌«رابرت‌ كخ‌» نيز توانست‌ آن‌ را كشت‌دهد.
عامل‌ بيماري‌:
عامل‌ اين‌ بيماري‌ نوعي‌ باكتري‌ به‌نام‌ «باسيلوس‌ آنتراسيس‌» مي‌باشد.هاگ‌ باكتري‌ بر اثر جوشاندن‌ در مدت‌۱۰ دقيقه‌ كشته‌ مي‌شود.
عامل‌ بيماري‌ قادر است‌ كه‌ سالها(حتي‌ تا بيست‌ سال‌) در خاك‌ وفرآورده‌هاي‌ دامي‌ زنده‌ بماند كه‌ اين‌خاصيت‌، عامل‌ مهمي‌ در انتشار بيماري‌به‌ حساب‌ مي‌آيد.
علايم‌بيماري‌درحيوانات‌:
علايم‌ اين‌ بيماري‌ در حيوانات‌ممكن‌ است‌ به‌ سرعت‌ اتفاق‌ بيفتد;حيوان‌ ممكن‌ است‌ دچار لرزش‌عضلاني‌، تنگي‌ نفس‌ و پرخوني‌ مخاطگردد و به‌ فاصله‌ كوتاهي‌ اين‌ علايم‌ باكلاپس‌* و سپس‌ مرگ‌ خاتمه‌ يابد.همچنين‌ به‌ دنبال‌ تلف‌ شدن‌ حيوان‌ترشح‌ خون‌ از منافذ طبيعي‌ بدن‌ شامل‌:مقعد، واژن‌، بيني‌، دهان‌ و حتي‌ ازچشم‌ها و گوش‌ها جاري‌ مي‌گردد.
از علل‌ خونريزي‌ آزادشدن‌توكسين‌ (سم‌) از ارگانيسم‌ و ممانعت‌ ازانعقاد خون‌ مي‌باشد.
در شكل‌ حاد بيماري‌ ممكن‌ است‌نشانه‌هايي‌ تا ۴۸ ساعت‌ قبل‌ از مرگ‌حيوان‌ مشاهده‌ گردد كه‌ شامل‌افسردگي‌، بي‌ حالي‌ و سستي‌،بي‌اشتهايي‌، تب‌، تنفس‌ عميق‌ و سريع‌،افزايش‌ ضربان‌ قلب‌، پرخوني‌ پرده‌هاي‌مخاطي‌ و قطع‌ نشخوار مي‌باشد.
در گاو سقط جنين‌ و كاهش‌ مقدارشير نيز مشاهده‌ مي‌شود.
شكل‌ تحت‌ حاد يا مزمن‌: چنانچه‌ باكتري‌ از طريق‌ گوارشي‌ ومصرف‌ مواد آلوده‌ وارد بدن‌ شود،شكل‌ تحت‌ حاد تا مزمن‌ اتفاق‌ مي‌افتد،در گوشتخواران‌ وحشي‌ و اهلي‌ (چون‌سگ‌ و گربه‌) نيز غالبا بيماري‌، مشابه‌خوك‌ تظاهر و عفونت‌ تحت‌ حاد تامزمن‌ را ايجاد مي‌كند.
علايم‌ بيماري‌ در انسان‌:
 بيماري‌ در انسان‌ به‌ شكل‌شديدتري‌ ايجاد گرديده‌ و مرگ‌ ناشي‌از آن‌ غير معمول‌ نيست‌. در انسان‌بيماري‌ به‌ سه‌ شكل‌ اصلي‌ مشاهده‌مي‌گردد (كه‌ بستگي‌ به‌ چگونگي‌ ورودباسيل‌ و جايگزيني‌ آن‌ دارد):
۱ - شاربن‌ جلدي‌ (سياه‌ زخم‌):
 حدود ۹۵ تا ۹۸ درصد از مواردبيماري‌ انسان‌ را شامل‌ مي‌گردد.باكتري‌ از طريق‌ بريدگي‌ يا خراش‌ درپوست‌ وارد مي‌شود (در پوست‌ سالم‌قابل‌ نفوذ نيست‌). در طول‌ دوره‌ كمون‌۱ تا ۷ روز (غالبا ۲ تا ۵ روز) عامل‌بيماري‌ رشد و تكثير نموده‌ و توكسين‌(سم‌) توليد مي‌نمايد كه‌ باعث‌ ايجادجوش‌ كوچك‌ رو به‌ پيشرفت‌ مي‌گردد.معمولا اين‌ جراحت‌ قرمز رنگ‌ بوده‌، به‌جوش‌ كورك‌ مانند يا گزش‌ حشره‌شباهت‌ دارد و ممكن‌ است‌ خارش‌ نيزداشته‌ باشد.
با پيشرفت‌ بيماري‌ جراحت‌ اوليه‌تبديل‌ به‌ تاول‌ مملو از مايع‌ مي‌گردد.تاولهاي‌ ديگري‌ نيز ممكن‌ است‌ درنزديك‌ جراحت‌ اوليه‌ ظاهر شود. مايع‌تاولي‌ كه‌ در ابتدا روشن‌ بوده‌ به‌ رنگ‌تيره‌ و سياه‌ متمايل‌ به‌ آبي‌ در مي‌آيد.هنگامي‌ كه‌ تاول‌ پاره‌ شود، نكروز درمركز جراحت‌ شروع‌ شده‌ و به‌ اسكار*سياه‌ تبديل‌ مي‌گردد. جراحت‌ معمولابدون‌ درد مي‌باشد مگر اينكه‌ تحت‌فشار قرار گيرد.
همزمان‌ با تشكيل‌ اسكار ممكن‌است‌ علايم‌ عمومي‌ خفيفي‌ شامل‌بي‌قراري‌ و بالارفتن‌ درجه‌ حرارت‌ بدن‌بروز نمايد.
شايعترين‌ محل‌ عفونت‌ شاربن‌جلدي‌، سر و ساعد است‌.
۱ - شاربن‌ مننژي‌: ممكن‌ است‌ به‌دنبال‌ اشكال‌ ديگر بيماري‌ بويژه‌ شكل‌جلدي‌ اوليه‌ عفونت‌ اتفاق‌ افتد. اين‌شكل‌ عفونت‌ تقريبا در ۵ درصدمبتلايان‌ به‌ شاربن‌ جلدي‌ گزارش‌ شده‌است‌. در اين‌ شكل‌ از بيماري‌ بدون‌توجه‌ به‌ درمان‌ ميزان‌ مرگ‌ و مير ۱۰۰درصد است‌.
۲ - شاربن‌ تنفسي‌: استنشاق‌ اسپورهاي‌* زنده‌ وجايگزيني‌ آنها در آلوئل‌*هاي‌(بافت‌هاي‌) ريوي‌ منجر به‌ ايجادشاربن‌ تنفسي‌ مي‌گردد. اسپورها بعد ازانتقال‌ به‌ غدد لنفاوي‌ رشد كرده‌، تكثيرپيدا مي‌كنند و توكسين‌ توليد مي‌نمايند.
توكسين‌ و باكتري‌ از طريق‌ مجاري‌لنفاوي‌ وارد جريان‌ خون‌ شده‌ توكسمي‌و باكتريمي‌ سريعا كشنده‌ را باعث‌مي‌شوند.
۳ - شاربن‌ گوارشي‌ : شاربن‌ گوارشي‌ در نتيجه‌ مصرف‌بافت‌ آلوده‌ حيوانات‌ تلف‌ شده‌ ازشاربن‌ به‌ وجود مي‌آيد.
علايم‌ بيماري‌ شاربن‌ گوارشي‌ به‌فاصله‌ ۲ تا ۵ روز پس‌ از مصرف‌گوشت‌ آلوده‌ تظاهر مي‌يابد. علايم‌ اوليه‌تهوع‌، استفراغ‌، بي‌ اشتهايي‌، تب‌، دردشكم‌ و گاهي‌ اوقات‌ اسهال‌ خوني‌مي‌باشد.
اپيدميولوژي‌(همه‌گيري‌شن اسي‌):
اساسا شاربن‌ بيماري‌ علف‌خواران‌بوده‌، و از طريق‌ آنها در طبيعت‌ حفظ ونگهداري‌ مي‌گردد. شاربن‌ از نظراپيدميولوژي‌ به‌ صورت‌ شاربن‌ صنعتي‌و كشاورزي‌ مورد توجه‌ است‌.
۱ - شاربن‌ صنعتي‌: در افرادشاغل‌ در مراكز تهيه‌ و توليدموادحيواني‌ يا محصولات‌ آنها (كه‌ممكن‌ است‌ در نتيجه‌ حيوانات‌ تلف‌شده‌ از بيماري‌ آلوده‌ شده‌ باشند) اتفاق‌مي‌افتد. متداولترين‌ منشأ شاربن‌صنعتي‌ پوست‌ يا چرم‌ و پشم‌ يا موي‌گوسفند و بز، پودر استخوان‌، خون‌ وگوشت‌ مي‌باشد.
۲ - شاربن‌ كشاورزي‌: درافرادي‌ كه‌ در تماس‌ با حيوان‌ آلوده‌هستند مانند دامدارن‌، دامپزشكان‌،چوپانان‌، كاركنان‌ آزمايشگاهها و به‌احتمال‌ قوي‌ كشاورزان‌ اتفاق‌ مي‌افتد.

پيشگيري‌ و كنترل‌:
 انجام‌ روشهاي‌ پيشگيري‌ به‌منظور كاهش‌ اشاعه‌ باسيلوس‌آنتراسيس‌ از لاشه‌ آلوده‌ شامل‌:
 ۱ - عدم‌ اجراي‌ كالبد شكافي‌حيوان‌ تلف‌ شده‌ مظنون‌ به‌ شاربن‌
۲ - سوزاندن‌ يا مدفون‌ ساختن‌عميق‌ لاشه‌هاي‌ مشكوك‌ و پوشاندن‌ آن‌با لايه‌اي‌ از آهك‌ زنده‌.
۳ - واكسيناسيون‌ تمامي‌ حيوانات‌حساس‌ و جداسازي‌ حيواناتي‌ كه‌ علايم‌بيماري‌ را نشان‌ مي‌دهند و درمان‌ آنهابا آنتي‌بيوتيك‌. (معمولا حيوانات‌ به‌مدت‌ ۲۱ روز بعد از آخرين‌ موردتلفات‌ ناشي‌ از شاربن‌ قرنطينه‌ شده‌ وبه‌ فاصله‌ ۲۴ روز پس‌ از واكسيناسيون‌با واكسنهاي‌ اسپور زنده‌ نبايستي‌ به‌كشتارگاه‌ اعزام‌ شوند).
۴ - ضدعفوني‌ كليه‌ فرآورده‌هاي‌دامي‌ مثل‌ پوست‌، پشم‌ و استخوان‌حيوانات‌ مشكوك‌.
۵ - رعايت‌ مسايل‌ بهداشتي‌ محيطكار و انجام‌ اقدامات‌ حفاظتي‌ جهت‌كارگراني‌ كه‌ با وسايل‌ و مواد مشكوك‌و آلوده‌ سر و كار دارند.
۶ - رعايت‌ اقدامات‌ احتياطي‌ دركشتارگاه‌.
درمان‌:
 در درمان‌ افراد مبتلا به‌ شاربن‌اهداف‌ زير مورد نظر مي‌باشد:
۱ - از بين‌ بردن‌ باكتري‌ در حداكثرسرعت‌ ممكن‌.
۲ - خنثي‌ ساختن‌ توكسين‌ باكتري‌
با داروهاي‌ پني‌ سيلين‌،تتراسايكلين‌ها، اريترومايسين‌،كلرامفنيكل به‌ طور موفقيت‌آميزي‌ دردرمان‌ شاربن‌ مورد استفاده‌ قرار گرفته‌است‌.