آشنایی با زرتشت بنیانگذار یکتاپرستی ایرانیان ( زندگینامه ، تعالیم، آئین ...)

[P A R H A M]

گاتها
گات‌ها (گاتاها) (اوستایی گاتا، سانسکریت گاثا، پهلوی گاسان، معادل پارسیزرتشت اسپنتمان[۱] و در برگیرنده پیام و آموزشهای وی[۲] و بنیاد دین زرتشتی[۳] و کهن ترین و مقدس ترین[۴] بخش کتاب اوستا شمرده می‌شود. امروزی گاهان) ۱۷ سروده‌ای است که از دیرباز از سخنان اشو دانسته می‌شده است

معنای واژهٔ گات

گات ها(اوستایی) جمع گات به معنای سرود است که در زبان پهلوی به گاث،گاس تبدیل شده و در زبان پارسی گاه گفته می‌شود.ردپای این واژه در دستگاه‌های موسیقی امروز ایرانی به جای مانده همانند سه گاه و چهار گاه.[۵]
ساختار و ترتیب

گاتها از نگاه صرف و نحو و زبان و بیان،شکل ارائهٔ مطالب؛فکر واندیشه، سبک شعر[۶] [۷]،گاتها منظوم و موزوناشعار دینی ایران باستان اند که به شدت موجز وفشرده اند و از نظر ساختار دستور زبان استثناء هستند. شاید نخست بلندتر و به نثر بوده اما برای در امان بودن از گزند فراموشی و یا دستبرد روزگاز آنها را به نظم در آورده اندتا بهتر به خاطر سپرده شود.[۸] زبان شناسان وزن این اشعار را یافته و قواعد نظم را در آنها تعیین کرده اند [۹] ۱۷سرودهٔ گاتها ۲۳۸ بند ،حدود ۸۹۶ بیت یا ۵۵۶۰ واژه در کل[۱۰]یسنا جای داده شده اند.این ۱۷ سروده با شمارهٔ فصل آنها در یسنا شناخته می‌شوند و خود ۵ بخش شده اند. و ویژگی های دیگر با ديگر بخش های اوستا تفاوت دارد،ازین روی همهٔ اوستا شناسان و دانشمندان آن را از خود زردشت می‌دانند به گونهٔ است که بعد ها در میان ۷۲ هات (فصل)

• اَهونَوَدگاه درباره : نیایش خدا،گزینش پیامبر و آزادی گزینش دین[۱۱]

ازآنجا که نخستین واژهٔ آن اهون ویتی خوانده می‌شده و در پهلوی اهنودگات می خوانند.شامل ۷ هات(فصل) می‌باشد.هر فصل مشتمل بر چند قطعه و هر قطعه دارای سه مصراع است. و هر مصراع شانزده هجا دارد که پس از هجای هفتم وقف یا سکته‌ای است (9+7)[۱۲]

• اُشتَوَدگاه درباره :راز آفرینش، خودشناسی، خدا شناسی[۱۳] اشتاویتی و به پهلوی اشتودگات دارای چهار "هات" است و هر هات به چندین قطعه قسمت شده که هریک پنج مصراع دارد و هر مصراع 11 هجاد دارد و سکته یا وقف بعد از هجای 4 ام است (7+4)[۱۴]
• سپَنتمَدگاه درباره : آفرینش و پیرامون آن[۱۵] سپنتامینو،در پهلوی » سپنتمدگات ،چهار "هات" دارد.هر هات چندین قطعه و هر قطعه 4 مصراع و هر مصراغ 11 هجا داراد،وقف مانند اشتودگات پس از هجای 4م است (7+4)[۱۶]
• وُهوخْشتَرگاه درباره : تازه شدن جهان و بهرهٔ کار کرد آدمی[۱۷] تنها یک هات دارد ،هر قطعه 3 مصراع و هر مصراع 14 هجا دارد و سکته یا وقف در وسط آن یعنی پس از هجای هفتم می‌آید (7+7)[۱۸]
• وَهیشتوایشْت‌گاه درباره : والاترین آرزوی اشو زردشت و اشوان[۱۹]هفت هات دارد،قطعه‌ها مرکب از دو مصراع کوتاه و دو مصراع بلند اند.مصراع کوتاه 12هجایی ، با وقف پس از هجای 7 ام.(5+7) و مصراع های بلند 19 هجایی با دو وقف یکی پس از هجای هفتم و دیگری پس از هجای 14ام است.[۲۰]

زبان

زبان گاتها ، گاتی یا اوستایی کهن است که به گروه زبان های ایرانی کهن متعلق است و زیر شاخهٔ خانوادهٔ خاوری زبان های هندواروپایی،شرق ایران[۲۱] است.زبان این قسمت به کهنگی زبان ریگ ودا کتاب مذهبی هندوان آریایی است و قدمت آن لا اقل به ۸ قرن پیش از میلاد می‌رسد[۲۲] بیشتر آنچه از اوستای گاتی فهمیده می‌شود هم از نظر واژگان و هم دستوری ،تنها بخاطر همین خویشاوندی اوستای گاتی با زبان سانسکریت ودایی است.
برگردان و ترجمه

پارسی میانه

در نوشته‌های یسنا به پهلوی،گات ها به همراه برگردان پارسی میانه بصورت واژه به واژه می‌آیند،که به نظر می‌رسد از اواخر دوران پادشاهی ساسانیان[۲۳]. باشد.نویسندگان آن دانش بسیار ضعیفی از زبان اوستایی کهن داشته اند
زبانهای اروپایی

در حدود قرن ۲۰ میلادی دانشمندان و خاورشناسانی چون جیمز دارمستترکریستیان بارتلمه، هلموت هوباخ و اسنلی آیسلرزبان ودایی به ترجمه پرداخته اند. بواسطه ترجمه‌های پهلوی و بواسطه شباهت با
پارسی امروزی

موبدانی چون رستم شهرزادی و آذرگشسب،پژوهشگرانی چون ابراهیم پورداوود و علی اکبر جعفری و حسین وحیدی گات ها را به فارسی برگردانده اند.
محتوا

مفاهیم برجسته و بنیادین

۱- تنها یک خدا وجود دارد؛خداوند خرد، اهورا مزدا، آفریدگار و پروردگار پیوسته، پشتیبان و پیش برندهٔ کیهان (سرود۸ و ۹)
۲- همهٔ باورهای خرافی به خدایان و الهه‌ها و موجودات تخیلی مشابه دروغین و اجرای مراسم برای خشنود ساختن آنها بایستی کنار گذاشته شود و همهٔ تصورات و اعمال غیرمنطقی باید رها شوند.(سرود ۵)
۳- آئین وجدان نیک، دین، نام گاتایی آئین زردشتی؛جهانی و همگانی است (سرود ۹٫۱۰ و ۱۷٫۱)
۴- روشن اندیشی خدایی (سروش) توانایی‌های خداوندی ر ا آشکار می‌کند که منجر به درک اصول بنیان کیهان و نظم گیتی می‌شود.
۵- جهان به نیکی آفریده شده‌است و روبه تکامل پیشروی می‌کند چنانکه آفرید گار آن اورمزد می‌خواهد(سرود ۸و۹)
۶- به بشر آزادی اندیشه، گفتار و کردار بخشیده شده و ذهنی روشن برای تشخیص میان آنچه نیک و بد برای جامعه انسانی دارد. (۳٫۲و۴٫۹و۱۱و۱۲)
۷- انسان دو روان («سپنتامنیو» روان پیش برنده و «انگره منیو»روان پس برنده) دارد. روان پیش برنده به ترقی شخص و دنیای پیرامونش کمک می‌کند.[۲۴]
بخش هایی از گاتها

این بخش ها از برگردان دکتر فرهنگ مهر از گاتهاست:
زردشت از مزدا راهنمایی می خواهد ای خدای دانا! چگونه می‌توانم در انجام وظایفم تو را خوشنود سازم؟رهبران روحانی دروغپرداز،خویشان و دوستان مرا فریب داده بر ضد من برانگیخته و آنها را از من رانده اند!اهل شهر و محل مرا وا می‌کنند با من درشتی و ستیز کنند!رهبران دنیایی بدکار و دروغپرداز مراآزار می‌دهند! به کدام سرزمین روی آورم؟ به کجا پناه برم؟ (1-46)
زردشت از مزدا بخشش می خواهد ای خداوند جان و خرد! من و یارانم، با منش نیک به تو رو می آوریم تا از داده‌های توکه بهره راستی و داد(اشا) است برخورداز گردیم. از توان تن و نیروی روان بهره مند شویم و به آرامش و آسایش برسیم. منش نیک و راستی و داد را که والا فروزه‌های خداوند جان و خردمند است،می ستایم و راهنمایی آنان،سرودهایی را می سرایم که پیش ازین مسی نگفته و نشنیده است. پس به نیایش برخیزید به سرود های من گوش دهید و به یاری من بشتابید تا آرامش و آسایش را به جهان باز برگردانیم و میروی خلل ناپذیر شهریاری اهورایی را در جهان استوار کنیم. تا آنجا مه توان دارم،برای گسترش آیین راسی و گروش مردمان به منش نیک کوشا خواهم بود.به خوبی می دانم که درین کوشش ،نیروی خلل ناپذیر شهریاری اهورایی ، یار و یاور من است.همچنین به میک.یی آگاهم که داد های اهوریی ایر آن کسانی است که بدون چشمداشت در راه خدا کار می‌کنند. 2الی4 28
این بخش ها از برگردان موبد رستم شهرزادی از گاتهاست:
بشود که فرمانروایان نیک و پاک بر ما فرمانروایی کنند،نه فرمانروایان بد و نادرست. چه پاکسی و راستی از گاه تولد تا مرگ برای آدمی بهترین بخشش است. بشود که چنین فرمانروایان نیک و پاک برای خوشبختی ما در جهان فرمانروایی کندد.48،5
پرسش های بلاغی زردشت از اورمزد از تو می پرسم از اهورا،چه به راستی می خواهم، آیا سرانجام زندگی پارسایی خوشبختی در دو جهان است و کسی که برای رستگاری روان دیگران می کوشد،بهره نیک خواهد برد؟این را مزدا می دانم که هر که به مردم مهر ورزد و برای رستگاری دیگران بکوشد،چنین کسی دوست تو درمان بخش زندگی مردم خواخد بود.
از تو می پرسم ای اهورا چه به راستی می خواهم بدانم جز تو چه کسی در روز نخست آفرینش را بیافرید؟ چه کسی به خورشید و ستارگان راه سیر بنمود؟ کاهش و افزایش ماه از کیست؟ این ها و بسا چیزهای دیگر را می خواهم به درستی بدانم 44..2و