از پردازنده خود امتياز بيشتري بخواهيد

[K1LOU]

این هم مقاله ای در مورد اورکلاک پردازنده های amd برا تازه کارهایی مثل خودم از هفته نامه عصر ارتباط
راهنماي اورکلاک پردازنده‌هاي AMD
نويد رفعتي
Navid@ICTNews.ir
اورکلاک حرفه‌اي پردازنده، اصول و فوت‌ و فن‌هاي خاصي دارد که با اطلاع از آن‌ها و کمي تمرين، مي‌توانيد توانايي‌هاي زيادي در اورکلاک کسب کنيد. اورکلاک پردازنده، معمولا اجزاي ديگري مثل ماژول‌هاي حافظه را تحت تاثير خود قرار داده و آن‌ها را نيز اورکلاک مي‌کند.

ما در اين شماره قصد داريم اصول کلي اورکلاک پردازنده‌هاي AMD مبتني بر فناوري Phenom II و Athlon II را باز کرده وآن‌ها را براي شما توضيح دهيم. اين اصول ابتدايي، جدا از نوع مادربورد، پردازنده و حافظه مورد استفاده در سيستم شما بوده و براي هر سيستمي قابل استفاده است.

اما قبل از باز کردن اين اصول، به يک نکته بسيار مهم اشاره خواهد شد و آن، پايداري سيستم در شرايط اورکلاک است.

تست پايداري

شما با هر تغييري که با هدف اورکلاک درون سيستم ايجاد مي‌کنيد، بايد پايداري سيستم را در شرايط جديد تست کنيد. اين کار با قرار دادن بار پردازشي بالا يا به اصطلاح تست استرس (Stress Test) در محيط سيستم‌عامل انجام مي‌شود. بعد از اعمال تغييرات درون بايوس، تغييرات را ذخيره کرده و وارد محيط سيستم‌عامل شويد. مي‌توانيد از سه نرم‌افزار زير براي کنترل پايداري سيستم استفاده کنيد.

1 - Prime 95 براي کنترل پايداري پردازنده و حافظه

2 - 3DMark Vantage براي کنترل پايداري کل سيستم.

همچنين براي کنترل فرکانس‌هاي عملياتي مختلف در محيط سيستم‌عامل مي‌توانيد از نرم‌افزار معروف CPU-Z استفاده کنيد

ما قبل از شروع کار فرض را بر اين گذاشته‌ايم که قطعات سيستم شما به‌خصوص مادربورد، خنک کننده و منبع تغذيه، قابليت‌هاي لازم براي اورکلاک پردازنده را با خود به همراه دارند.

به‌طور کلي هنگام اورکلاک يک پردازنده مبتني بر ساختار فنوم 2، با فرکانس‌هاي زير سر و کار داريد.

1 - فرکانس مرجع هايپرترانسپورت:

اين فرکانس دقيقا شبيه همان فرکانس پايه (base clock) در پردازنده‌هاي Core i7 يا فرکانس مسير در پردازنده‌هاي قديمي‌تر است. تمام فرکانس‌هاي عملياتي که در ادامه توضيح مي‌دهيم، به‌صورت ضريبي از اين فرکانس‌ هستند و در واقع اين فرکانس، روي تمام فرکانس‌هاي عملياتي ديگر تاثير مي‌گذارد. فرکانس مرجع بسته به نوع بايوس مادربورد با نام‌هاي مختلفي مثل HT reference clock و CPU FSB Frequency نمايش داده مي‌شود. مقدار پيش فرض فرکانس مرجع معمولا 200 مگاهرتز است.



ضرايب فرکانس: Multipliersا Frequency

همانطور که گفته شد تمام فرکانس‌هاي عملياتي که در اورکلاک پردازنده و حافظه نقش دارند، ضريبي از فرکانس مرجع هستند. اين ضريب، همان ضريب فرکانس بوده و براي فرکانس‌هاي مختلف مثل فرکانس پردازنده، حافظه، پل شمالي و مسير هايپرترانسپورت تعريف مي‌شود. البته فرکانس‌هاي عملياتي از فرمول دقيق‌تري به‌دست مي‌آيند ولي براي سادگي کار، اکثر مادربوردها براي فرکانس‌هاي مختلف، از فرمول ساده زير استفاده مي‌کنند.

ضريب فرکانس× فرکانس مرجع= فرکانس عملياتي

براي تغيير يک فرکانس عملياتي، طبق فرمول بالا، تنها کافي است ضريب فرکانس يا فرکانس مرجع و يا هر دوي اين مقادير را تغيير داد.



2 - فرکانس عملياتي پردازنده:

هر پردازنده داراي يک فرکانس عملياتي مشخص است. فرکانس مرجع اکثر پردازنده‌هاي کنوني AMD، روي 200 مگاهرتز قرار گرفته و بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت که هر پردازنده داراي يک ضريب فرکانس عملياتي مشخص است که معمولا با CPU Ratio يا CPU Multiplier نمايش داده مي‌شود. براي پردازنده‌هاي معمولي، اين ضريب را تنها مي‌توان کاهش داد ولي براي پردازنده‌هاي سري ويرايش سياه يا Black Edition، امکان افزايش اين فرکانس نيز وجود دارد.

3 - فرکانس پل شمالي (NorthBridgeFrequency):

خيلي از کاربران فرکانس پل شمالي را با فرکانس عملياتي چيپ اصلي مادربورد اشتباه مي‌گيرند، در حالي‌که منظور از فرکانس پل شمالي، فرکانس عملياتي کنترلر حافظه قرار گرفته درون پردازنده‌هاي AMD است. وظيفه کنترلر حافظه، تبادل اطلاعات بين ماژول‌هاي حافظه و هسته‌هاي پردازشي سي پي يو است. کنترلر حافظه، يک قسمت مجزا درون پردازنده بوده و فرکانس عملياتي مخصوص به خود را دارد که براي فنوم 2ها و ساير پردازنده‌هاي مبتني بر اين ساختار، به‌صورت پيش فرض 2000 مگاهرتز است. در اين حالت ضريب فرکانس پل شمالي روي 10x قرار مي‌گيرد.

درون بايوس، پل شمالي معمولا با NB نمايش داده مي‌شود. شما براي يک فرکانس عملياتي پردازنده خاص، مي‌توانيد فرکانس پل شمالي را روي مقادير مختلفي قرار دهيد. تست‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد حداکثر کارآيي سيستم در اين حالت زماني به‌دست مي‌آيد که فرکانس پل شمالي با فرکانس عملياتي پردازنده يک رابطه بهينه داشته باشد. البته اين رابطه بهينه به صورت دقيق به دست نيامده ولي به‌عنوان يک تقريب خوب مي‌توانيد از رابطه زير براي محاسبه فرکانس پل شمالي بر حسب فرکانس عملياتي پردازنده استفاده کنيد:

3/15÷(2× فرکانس پردازنده)= فرکانس پل شمالي

4 - فرکانس مسير هايپرترانسپورت

(HyperTransport LinkFrequency):

مسير هايپرترانسپورت (HT) رابط ميان پردازنده و حافظه با ساير اجزاي سيستم مثل کارت گرافيکي، هاردديسک و دستگاه‌هاي USB است. هر پردازنده فنوم از يک فرکانس هايپرترانسپورت مشخص استفاده مي‌کند که در مشخصات فني آن آمده و البته قابل افزايش (اورکلاک) است.

براي اکثر پردازنده‌هاي کنوني AMD، فرکانس هايپرترانسپورت 2000 مگاهرتز بوده که نشانه ضريب فرکانس هايپرترانسپورت 10x است.

مهم‌ترين نکته هنگام تغيير فرکانس هايپرترانسپورت اين است که مقدار اين فرکانس هميشه بايد کوچک‌تر يا مساوي با فرکانس پل شمالي باشد. بسياري از کاربراني که پردازنده‌هاي AMD را اورکلاک مي‌کنند از اين محدوديت غافل مي‌شوند.

5 - فرکانس حافظه:

اين فرکانس، سرعت عملياتي ماژول‌هاي حافظه نصب شده روي سيستم را مشخص مي‌کند. براي انتخاب ضريب فرکانس حافظه مناسب بايد به مشخصات فني ماژول‌ حافظه، توانايي‌هاي آن در اورکلاک و همچنين حداکثر فرکانس حافظه پشتيباني شده توسط مادربورد توجه کنيد.

ولتاژها

تمامي فرکانس‌هايي که در بالا توضيح داده شدند، داراي ولتاژهاي مخصوص به خود نيز هستند. با اورکلاک يک فرکانس‌ خاص، ممکن است لازم شود تا براي تقويت اين فرکانس، ولتاژ آن کمي افزايش يابد. افزايش ولتاژها معمولا در فواصل بسيار کوتاه انجام مي‌شود تا از آسيب احتمالي به قطعات و اجرا پيشگيري ‌شود. ضمن اين‌که بالا بردن ولتاژ، گرماي توليد شده در قطعات را افزايش داده که تا حد ممکن بايد از اين اتفاق اجتناب کرد.

روش کار

اورکلاک پردازنده‌هايي که ضريب فرکانس باز دارند(Unlocked Multiplier) بسيار ساده‌تر از پردازنده‌هاي با ضريب فرکانس بسته است. ما اورکلاک پردازنده‌هاي با ضريب فرکانس بسته را توضيح مي‌دهيم. اورکلاک پردازنده‌هاي دسته اول نيز با استفاده از توضيحات اين روش، به سادگي انجام پذير خواهد بود.

در ابتداي کار درمحيط بايوس قابليت‌هايي که امکان تغيير فرکانس پردازنده را داشته نظير Cool “n “ Quiet و C1E بايد غير فعال شوند. در مرحله اول بهتر است حداکثر فرکانس مرجع قابل دسترسي توسط مجموعه مادربورد و پردازنده شما مشخص شود. اين کار ضروري نيست ولي براي عيب‌يابي و حل مشکلات يک اورکلاک ناموفق مي‌تواند کمک بزرگي باشد. براي اين کار ضرايب فرکانس پردازنده، حافظه، مسير هايپرترانسپورت و پل شمالي را به قدري کاهش دهيد تا حتي با افزايش صد در صدي فرکانس مرجع، فرکانس عملياتي حافظه، مسير هايپرترانسپورت و پل شمالي، کم‌تر از مقادير پيش فرض خود قرار گيرند. در اين صورت اين فرکانس‌ها نمي‌توانند محدوديتي در افزايش فرکانس مرجع ايجاد کنند. پس از کاهش ضرايب، تنظيم ولتاژها را در حالت اتوماتيک قرار داده و شروع به افزايش فرکانس مرجع در فواصل 5 تا 10 مگاهرتزي کنيد. پس از هر بار افزايش فرکانس مرجع، سيستم را در محيط ويندوز بوت کرده از پايداري آن در شرايط جديد اطمينان حاصل کنيد. پس از اين‌که توانستيد حداکثر فرکانس مرجع قابل دستيابي را پيدا کنيد مي‌توان اورکلاک را آغازکرد.

قبل از هر کاري، ضرايب فرکانس را به حالت پيش‌فرض خود برگردانيد و تنظيمات ولتاژ را نيز از حالت اتوماتيک خارج کنيد.

از اين لحظه مي‌توانيد فرکانس مرجع را در فواصل 5 تا 10 مگاهرتزي افزايش دهيد. توجه داشته باشيد که با هر بار افزايش فرکانس مرجع، فرکانس‌هاي عملياتي حافظه، مسير هايپرترانسپورت و پل شمالي نبايد از مقدار پيش فرض خود بيشتر شود، بنابراين گاهي اوقات بايد ضريب فرکانس اين فاکتورها را کاهش داد.

با افزايش فرکانس‌هاي متوالي، به جايي خواهيد رسيد که با افزايش بيشتر فرکانس مرجع، پايداري سيستم از بين مي‌رود. در اينجا نياز خواهد بود که ولتاژ پردازنده کمي افزايش يابد. افزايش ولتاژ در فواصل مشخص که بايوس مادربورد اجازه مي‌دهد انجام مي‌گيرد. افزايش ولتاژ پردازنده (CPU Voltage) باعث افزايش دماي پردازنده شده، بنابراين لازم است هنگام اجراي تست پايداري، به دماي عملياتي پردازنده نيز توجه شود تا از محدوده مجاز خارج نشود، بهتر است افزايش ولتاژ در فواصل 05/0 ولتي و حتي کم‌تر انجام شود.

با افزايش ولتاژ پردازنده، بالاخره به جايي مي‌رسيد که افزايش ولتاژ نيز کمکي به افزايش فرکانس مرجع نمي‌کند. در اين حالت شما به حداکثر فرکانس عملياتي قابل دستيابي براي پردازنده خود رسيده‌ايد.

بهينه سازي

ما قبل از شروع به افزايش فرکانس مرجع، تاکيد کرديم که فرکانس‌هاي عملياتي حافظه، پل شمالي و مسير هايپرترانسپورت در تمامي شرايط، همواره کم‌تر يا برابر با مقدار پيش فرض خود باشد. حال که حداکثر فرکانس عملياتي پردازنده مشخص شده وقت آن رسيده تا روي فرکانس‌ عملياتي اين سه جز نيز کار کرده چرا که افزايش و اورکلاک آن‌ها نيز سبب بهبود کارآيي سيستم مي‌شود.

براي افزايش فرکانس عملياتي اين سه جز، ديگر نبايد فرکانس مرجع را افزايش داد بلکه بايد سراغ ضريب فرکانس هر کدام رفت و ضريب را افزايش داد. ضمن اين‌که در اين راه براي حفظ پايداري قطعا به افزايش ولتاژ اين اجزا نيز نياز خواهد بود.

در مورد ماژول حافظه نيز بايد توجه داشته باشيد که بين فرکانس عملياتي و کوتاه‌ترين زمان بندي ممکن، تعادل برقرار کنيد تا حداکثر کارآيي ممکن حاصل شود.



اورکلاک پردازنده‌هاي Black Edition

در پردازنده‌هاي ويرايش سياه امکان افزايش ضريب فرکانس پردازنده وجود دارد. بنابراين به جاي افزايش فرکانس مرجع مي‌توانيد اين ضريب را افزايش دهيد تا فرکانس عملياتي پردازنده افزايش يابد.