دنياي آي‌تي، موضوع متناقض‌نمايي را پيش پاي ما نهاده است: از يك سو، دم به دم بر تعداد ابزارها و فناوري‌هايي كه بالقوه مي‌توانند نقض‌كننده حريم خصوصي باشند افزوده مي‌شود و از سوي ديگر، همين ابزارها به‌طور گريزناپذيري به جزء لاينفكي از زندگي روزمره ما تبديل مي‌شوند. از اين روست كه مبارزه با نقض‌كنندگان حريم خصوصي، روز به روز دشوارتر مي‌شود.




دنياي آي‌تي، موضوع متناقض‌نمايي را پيش پاي ما نهاده است: از يك سو، دم به دم بر تعداد ابزارها و فناوري‌هايي كه بالقوه مي‌توانند نقض‌كننده حريم خصوصي باشند افزوده مي‌شود و از سوي ديگر، همين ابزارها به‌طور گريزناپذيري به جزء لاينفكي از زندگي روزمره ما تبديل مي‌شوند. از اين روست كه مبارزه با نقض‌كنندگان حريم خصوصي، روز به روز دشوارتر مي‌شود.

در روزگاري نه‌چندان دور، داشتن يك گوشي تلفن همراه، آرزويي بود دست‌نيافتني و يا دست‌كم بسيار بعيد. اما امروزه، تنها با گذشت چند سال، نه تنها اين گوشي در اختيار ماست، بلكه به همراه آن، موجي از فناوري‌هاي ديگر نيز ارائه مي‌شود كه اگرچه، در اختيار داشتن هر كدام از آن‌ها نيز به نوبه خود، روِيايي بوده است، اما به همراه خود امواجي از نگراني را نيز منتشر مي‌كنند.

براي يك خبرنگار، داشتنن يك گوشي تلفن همراه، كه در عين حال دفترچه تلفن و يادداشت روزانه نيز هست، عكس و فيلم هم مي‌گيرد، صداي مصاحبه‌شوندگان را ضبط مي‌كند و سپس از طريق اتصال به اينترنت حاصل كار خود را به دفتر نشريه ارسال مي‌كند، يعني جمع شدن تمامي ابزارها و امكانات مورد نياز خبرنگاري در يك وسيله كوچك. اما همين وسيله كوچك مي‌تواند عكس‌ها و يا فيلم‌هايي از انسان‌ها در حالي كه مايل نيستند، بگيرد،؛ صداي انسان‌هايي را ضبط كند كه از ضبط شدن صداي خود آگاه و راضي نيستند و بدون اجازه يا رضايت آن‌ها، محتواي توليد شده را روي وب منتشر كند.

اما، نكته مهم، اين است كه خود گوشي همراه اين كارها را انجام نمي‌دهد! بله، اين انسان‌ها هستند كه تصميم مي‌گيرند، با اجازه يا بدون اجازه فيلمي بگيرند و آن را در فضاي مجازي منتشر كنند؛ در صورتي كه اين كار بدون اجازه باشد، وارد حريمي مي‌شوند كه از آنِ ديگران است. به عملي دست مي‌زنند كه نه تنها غير اخلاقي، بلكه در اغلب نقاط دنيا غيرقانوني است.

جنبه‌اي ديگر از اين ماجرا، بازهم به امكاناتي برمي‌گردد كه ابزارهاي ذخيره‌سازي در اختيار انسان‌ها قرار مي‌دهند. امروزه، اغلب مردم مي‌توانند بسياري از لحظات ضروري و غيرضروري زندگي خود را ثبت و ضبط كنند. افزايش ظرفيت هاردديسك‌ها وديگر ابزارهاي ذخيره‌سازي، اين امكان را فراهم كرده است كه شركت‌ها بسياري از اسناد خود را در قالب فايل‌هاي چندرسانه‌اي و... نگهداري كنند.

حجم بسيار زيادي از اطلاعات مردم در بانك‌هاي اطلاعاتي نگهداري و در بعضي موارد مورد معامله قرار مي‌گيرد. اغلب ما مواردي را شاهد بوده‌ايم يا مطلع شده‌ايم كه اطلاعات خصوصي افراد در فضايي عمومي منتشر شده است و از اين طريق زيان‌هاي رواني و حيثيتي فراواني را متوجه افراد كرده است. همچنين جمع شدن اسرار تجاري و غيرتجاري زياد در وسايل ذخيره‌سازي كوچك مانند فلش‌ديسك‌ها يا نوت‌بوك‌ها كه به سادگي قابل مفقود شدن هستند، افراد و شركت‌ها و سازمان‌هاي مختلف را در معرض خطر قرار داده است.
منتظر نمانيم...

اگرچه هم‌پاي فعاليت متجاوزان به حريم خصوصي، صنعت امنيت نيز توانسته‌ است دستاوردهاي قابل ملاحظه‌اي داشته باشد، اما، با توجه به حجم زياد موارد نقض حريم خصوصي، هنوز فاصله زيادي تا رسيدن به نقطه مطلوب وجود دارد، اگر چنين نقطه‌اي اساساً وجود داشته باشد. مطابق برآورد كارشناسان امنيتي، بيش از 95درصد از موارد تجاوز به حريم خصوصي، ناشي از خطا و سهل‌انگاري انسان‌ها است و تنها درصد محدودي به استفاده متجاوزان از شيوه‌ها و فناوري‌هاي بديع برمي‌گردد. بنابراين، همچون دنياي واقعي، اساس ايمني در دنياي مجازي نيز بر هشياري و دانش انسان‌ها متكي است.

در تأمين امنيت و آسايش مردم و رعايت حريم خصوصي آن‌ها، عوامل و نهادهاي مختلفي، مانند نهادهاي قانون‌گذاري، مجريان قانون، فناوران، رسانه‌ها و... دست‌اندركار هستند و تنها در صورتي مي‌توان تا حدي به اطمينان رسيد كه هر كدام از اين عوامل وظيفه خود را به درستي انجام دهند؛ اما هدف از اين يادداشت، نه بررسي كاركرد همه عوامل، كه تنها يادآوري اين نكته است كه اگر به فرض تمام اين نهادها و عوامل كار خود را به درستي انجام دهند، اما انسان‌ها به عنوان كساني كه در معرض خطر قرار دارند، از حقوق آگاه نباشند و نيز جوانب احتياطي لازم را رعايت نكنند، هميشه مي‌توانند درها را براي متجاوزان به حريم خصوصي باز بگذارند.

به شخصه براي من بسيار پيش آمده است كه با وجود اين كه مي‌دانستم، كلمه عبوري را كه بايد تغيير مي‌دادم، ندادم. با اينكه مي‌دانستم حجم زيادي از اطلاعت شخصي در يك فلش‌ديسك كوچك قرار دارد، دقت لازم را در نگه‌داري آن به عمل نياوردم. اگرچه شايد در بسياري از موارد اتفاق خاصي روي ندهد، اما، تنها يك‌بار بي‌توجهي و كم‌دقتي كافي است كه خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري را متحمل شويم.

به‌نظر مي‌رسد، همان‌گونه كه خانواده‌ها به كودكان خود ياد مي‌دهند كه از داشته‌هاي فيزيكي خود حفاظت كنند، آموزش محافظت از حريم خصوصي در دنياي مجازي نيز از وظايف ترديدناپذير والدين امروزي است. پدران و مادران مي‌توانند، همانگونه كه كودكان خود را با انواع بازي‌هاي كامپيوتري آشنا مي‌كنند، به آنان ياد دهند كه چگونه مي‌توانند با مراقبت از حريم خصوصي خود، فضاي رواني مناسبي را براي خود فراهم كنند.

آن‌ها بايد به كودكان خود ياد بدهند كه همان‌طور كه فضاي خانه ديگران از حرمتي خاص برخوردار است، همان‌طور كه دارايي‌هاي مادي ديگران از تعرض مصون است، حيطه زندگي خصوصي آنان، از جمله بخش مجازي آن نيز حرمت خاص خود را دارد. كودكان ما بايد ياد بگيرند كه تنها با احترام به حريم خصوصي زندگي ديگران است كه مي‌توانند انتظار داشته باشند ديگران نيز حريم خصوصي زندگي آنان را پاس بدارند.

عصر شبکه