وقتی تیروئید پركار و كم‌كار می‌شود

[Labyrinth]

Only the registered members can see the link


امروزه تیروئید ، از شایع‌‌ترین بیماری‌هایی محسوب می‌شود كه در همه سنین بروز می‌كند و می‌توان یكی از مهم‌ترین دلایل بروز این دسته از بیماری‌ها را ناشی از استرس‌های روانی اجتماعی و گرفتاری‌های هیجانی ذكر كرد.
دكتر فرید فتاحی، متخصص داخلی و فوق تخصص غدد، تیروئید را غده‌ای با وزن تقریبی ۲۰ گرم در جلوی گردن معرفی می‌كند كه به صورت خیلی فعال، ید را جذب می‌كند.

این پزشك متخصص در گفتگو با جام‌جم می‌افزاید: «ید» توسط سلول تیروئید جذب شده و هورمون تیروئید ساخته می‌شود كه در جاهای مختلف بدن، اثرات گوناگونی دارد، مثلا این هورمون یكی از فاكتورهای مهم ساخت و عمل عضله قلب است و در انبساط و انقباض آن نقش مهمی دارد.

وی نقش دیگر هورمون تیروئید را پمپ سدیم و پتاسیم می‌داند كه باعث می‌شود سلول از نظر اسمزی (تعادل یون‌ها، آب و املاح)‌ در حالت تعادل قرار بگیرد، چرا كه این پمپ در بدن تولید حرارت می‌كند و در واقع از این جهت هورمون تیروئید در حرارت بدن نیز نقش دارد.

نقش مهم دیگر این هورمون اثر در رشد قد، موها و تقویت فكری است، تحقیقات نشان می‌دهد هورمون تیروئید در مغز باعث رشد سلول‌های عصبی شده و باعث فعالیت سیناپس‌های عصبی (اتصالات سلول‌های عصبی)‌ می‌شود.
به گفته دكتر فتاحی در ۲ سال اول زندگی و دوران جنینی، این اتصالات عصبی رشد می‌كنند و هر قدر كه این سیناپس‌ها بیشتر و فعال‌‌تر باشد، هوش فرد بیشتر می‌شود.

● بیماری‌های تیروئیدی‌
این پزشك متخصص، بیماری‌های تیروئیدی را به دو گروه عمده، كم‌كاری و پركاری تقسیم می‌كند. وی با بیان این كه كم‌كاری تیروئید می‌تواند مادرزادی و یا اكتسابی باشد، فرم مادرزادی این بیماری را در كشورها، مختلف ذكر كرده و می‌‌افزاید: اگر این بیماری به موقع تشخیص داده نشود، عقب‌‌ماندگی ذهنی، اختلال در رشد، بروز می‌كند و همچنین با این كه غده تیروئید در جنین به صورت مستقل از غده تیروئید مادر است ولی در نواحی كمبود ید چون ید كمتری به جنین می‌رسد، اگر كم‌كاری مادرزادی تیروئید، وجود داشته باشد این اختلال بسیار شدیدتر بروز می‌كند.
این فوق تخصص غدد، علایم بیماری را در گروه‌های سنی، مختلف ذكر كرده و می‌افزاید: بیماری در بدو تولد همراه با اختلال در اجابت مزاج، طول كشیدن زردی، گریه‌های خشك و خشن است، ولی در كودكان سنین رشد به صورت اختلال رشد قدی و مغزی تشخیص داده می‌شود كه در سنین بالاتر با اختلالاتی در پیشرفت درسی بروز پیدا می‌كند. دكتر فتاحی در ادامه ابراز می‌كند: با آزمایش هورمون تیروئید در خون می‌توان از ظهور این بیماری در هر سنی باخبر شد.

علایم این بیماری در بزرگسالان بدون هیچ‌گونه علامتی شروع و تا اختلال در قاعدگی، نازایی، ریزش مو، ورم صورت، خشكی پوست، ریزش ابروها، اختلال فكر و افزایش چربی خون است كه معمولا پس از بروز این بیماری، شخص دیگردرمان نشده و مجبور است تا آخر عمر از دارو استفاده كند.

دكتر فتاحی بااعلام این مطلب می‌گوید: استفاده از داروهای این بیماری در زمان حاملگی، شیردهی و سنین رشد، ضرورت بیشتری پیدا می‌كند و با بالا رفتن سن نیاز به دارو كمتر احساس می‌شود.
گفتنی است در اغلب مواقع،‌ التهابات تیروئیدی باعث بروز و پیدایش كم‌كاری تیروئید در بالغین می‌شود كه در این میان، «ارث» نقش مهمی را ایفا می‌كند، این فوق تخصص غدد اظهار می‌كند: در این مواقع بدن، تیروئید را جسمی غریبه تلقی كرده و خود به خود شروع به تخریب آن می‌كند كه در دو گروه تحت حاد و مزمن طبقه‌بندی می‌شود.

به گفته وی، در اشكال مزمن، تیروئید كاملا تخریب می‌شود كه به آن بیماری «هاشیموتو» گفته می‌شود و بیمار مجبور است تا آخر عمر از دارو استفاده كند ولی در اشكال تحت حاد، درصدبالایی از بیماری بهبود می‌یابد و بیشتر در زنان قابل مشاهده است. این تیروئیدها ویروسی‌اند و به آنها تیروئید‌های گذرا و یا تحت حاد گفته می‌شود كه معمولا با یك سرماخوردگی و یا التهاب شدید در تیروئید، اتفاق می‌افتد و با این كه در ابتدا علایم پر سر و صدایی دارد ولی در اغلب مواقع بعد از چند هفته كاملا از بین می‌رود.

این متخصص داخلی می‌افزاید: در پركاری تیروئید بدن نسبت به گیرنده‌های هورمون TSH واكنش نشان داده و تیروئید شروع به تحریك و پركاری می‌كند كه بیشتر در سنین جوانی مشهود است.
وی در ادامه همچنین خاطرنشان می‌كند: اغلب افراد رده سنی ۲۰ تا ۵۰ سال دچار پركاری (گریوز)‌ می‌شوند و اگر در كودكان و یا مردان اتفاق بیفتد، بسیار شدید بروز پیدا می‌كند و می‌تواند با فلج عضلانی همراه باشد.
تپش قلب، كاهش وزن، افزایش تعریق كه به صورت ناگهانی و تحت‌حاد اتفاق بیفتد، بیرون زدگی چشم‌ها، ریزش مو، خاكستری رنگ شدن موها و بلند شدن ناخن از بسترش رامی‌توان از علایم پركاری (گریوز)‌ نامید.
دكتر فتاحی، ضمن اشاره به این مطالب، یادآور می‌شود؛ در بسیاری از مواقع افراد با مشاهده عرق كف دست خود حدس می‌زنند كه دچار پركاری تیروئید شده‌اند در صورتی كه این‌گونه نیست و حداقل باید ظرف ۶ ماه گذشته دچار كاهش وزن و... شده باشند كه در این صورت بیمار باید ۶ ماه الی ۵/۱ سال دارو مصرف كند، كه در صورت عودهای متوالی، عمل جراحی و یا استفاده از قطره ید رادیو اكتیو چاره كار است.

وی با بیان این كه پركاری تیروئید می‌تواند علل زیادی داشته باشد، عنوان می‌كند: ندول (گره)‌ گرم سمی می‌توانند فعالیت سایر مناطق تیروئید را سركوب كنند كه عملیات تشخیصی آن توسط اسكن امكان‌پذیر است و درمان آن از طریق قطره ید رادیو اكتیو و یا جراحی صورت می‌گیرد، ولی در تیروئیدهای چند گره‌ای كه در افراد مسن دیده می‌شود شروع آن با بروز گواتر ساده در دوران كودكی است كه طی گذشت سالیان سال باعث سمی شدن آن می‌شود، و در این میان به گره‌هایی كه از خود فعالیتی ندارند، گره سرد و گره‌هایی كه توان سلول‌سازی و ترشح دارند، گره گرم (ندول گرم)‌ گفته می‌شود كه بیشتر در افراد مسن با بیماری قلبی مشهود است.

● توصیه‌های ضروری‌
دكتر فتاحی ضمن اظهار این كه اگر در كم‌كاری تیروئید دارو مصرف نشود، بیماری عود خواهد كرد، متذكر می‌شود، در پركاری تیروئید، عدم مصرف دارو باعث مقاوم شدن بیماری به دارو شده و در نتیجه احتیاج به قطره ید رادیو اكتیو و عملیات جراحی می‌شود، پس بهتر است در هر دو نوع این بیماری، مصرف داروهای تجویزی فراموش نشود و برای جلوگیری از بیماری‌های تیروئیدی، هفته‌ای چند بار از غذاهای دریایی و نمك یددار استفاده نمود.

منبع : روزنامه جام جم

[ashkan.h]

آشنایی با فیزیولوژی غده تیروئید (Thyroid gland ):


غده تیروئید شامل دو لوب و یک قسمت میانی بنام تنگه می باشد و وزن متوسط آن در حدود ۲۰ تا ۲۵ گرم است. غده تیروئید جنین انسان در روز ۲۹ جنینی می تواند هورمون های تیروئیدی را تولید نماید.
غده تیروئید دو نوع هورمون با خواص بیولوژیکی و فیزیولوژیکی کاملا مشخص ترشح می کند. تیروکسین مهمترین هورمون تیروئید است که اثرات فیزیولوژیکی مهمی در متابولیسم سلول های سراسر بدن برعهده دارد و ترکیبات مشابه آن مانند T3 وT2و T1نیز به مقادیر متفاوتی از تیروئید ترشح می شوند که همان اثر تیروکسین را دارند اگرچه T3 نسبت به بقیه آنها اثر قوی تری دارد. بعلاوه هورمون دیگری نیز بنام کلسی تونین که در تنظیم کلسیم و فسفر خون نقش دارد از تیروئید ترشح می شود.
* برای اینکه غده تیروئید بتواند به وظایف خود به درستی عمل نماید حضور شرایط زیر لازم است:
•غده از لحاظ بافت شناسی وضعیت طبیعی داشته باشد.
•هورمون تیروتروپین به مقدار مناسب از هیپوفیز ترشح شود.
• مقادیر کافی ید در اختیار غده قرار داده شود.
* نقش ید در بدن
مهمترین مورد استفاده ید در بدن شرکت آن در ساختمان هورمون های تیروئید است. اگرچه تیروئید دارای مکانیسم هایی است که می تواند تا حدودی کمبود نسبی ید را جبران کند ولی کمبود شدید آن موجب بروز اختلالات شدید در اعمال غده تیروئید می شود.

مصرف روزانه ید در مناطق مختلف دنیا متفاوت است .بطوریکه در کشور های غربی بدلیل افزودن ید به نان و نمک و سایر اغذیه مصرف روزانه ید در حدود ۵۰۰ میکروگرم و در سایر کشورها میزان متوسط مصرف روزانه در حدود ۱۵۰تا ۲۰۰ میکروگرم می باشد.نیاز روزانه ید در هر فرد بطور متوسط بین ۷۰ تا ۱۰۰ میکروگرم است که ۵ تا ۱۰ درصد آن از طریق آب آشامیدنی و بقیه از طرق دیگر تامین می گردد.

بهترین و غنی ترین منابع غذایی حاوی ید ، ماهیان و سایر مواد غذایی دریایی هستند چون برف و باران موجب شسته شدن ید سطحی ارتفاعات و دامنه ها ی آن شده و بتدریج که آبها به دریا سرازیر می شوند فرآورده ها و محصولات غذایی دریایی ید بیشتری جذب می کنند.
* اثرات فیزیولوژیک هورمون تیروکسین
تزریق هورمون تیروکسین و سایر ترکیبات مشابه در بدن شخص بالغ سبب افزایش سوخت و ساز ( متابولیسم) بدن ، افزایش مصرف اکسیژن ، تولید گرما، افزایش قطر رگهای پوست و برافروختگی صورت و کاهش وزن می گردد.

در صورتی که ترشح هورمون های تیروئید بیش از حد طبیعی باشد ، متابلیسم پایه ممکن است تا دو برابر مقدار طبیعی افزایش یابد. در این حالت تولید و تجزیه پروتئین ها نیز افزایش می یابد که در سنین رشد سرعت رشد و نمو را بالا می برد.سوخت و ساز بعضی از اندام ها مانند مغز ، شبکیه چشم ، ریه ها و طحال بر اثر هورمون های تیروئید تغییر نمی کند.
هورمون های تیروئیدی همچنین بر اعصاب و غضلات اثر می گذارند و فعالیت های آنها را افزایش می دهند. بعلاوه این هورمون ها ، بطور غیر مستقیم فعالیت سایر غدد درون ریز را افزایش می دهند، زیرا با توجه به تشدید فعالیت های متابولیکی بدن ، نیاز به سایر هورمون ها نیز بیشتر می شود.
* هیپوتیروئیدیسم( کم کاری غده تیروئید)
کاهش ترشح هورمون های تیروئیدی را گویند که در این حالت متابولیسم بدن کاهش یافته و وزن بدن افزایش می یابد. همچنین در هیپوتیروئیدی ، انقباض عضلانی و ضربان قلب و فشار خون کم می شود و حالت خستگی و خواب آلودگی شدید و خشک شدن پوست و کم شدن ترشح عرق و کند شدن تکلم و سایر اعمال مغزی و یبوست در فرد مشاهده می شود.
در کم کاری تیروئیدی بدلیل کمبود ویا فقدان هورمون های تیروئیدی در خون ، ترشح تیروتروپین هیپوفیزی افزایش می یابد و بر روی غده تیروئید اثر گذاشته و سبب افزایش حجم و تعداد سلول های غده تیروئید می شود که در نتیجه آن غده حجیم شده و اصطلاحا به آن گواتر گویند.
در مناطق جغرافیایی که میزان ید موجود در خاک کم است ترشح هورمون های تیروئیدی نیز کاهش می یابد و این امر سبب تحریک هیپوفیز برای ترشح بیشتر تیروتروپین می گردد و در نتیجه گواتر بومی یا اندمیک ایجاد می شود.
همچنین اختلال مادرزادی در تولید هورمون های تیروئیدی و التهاب حاد و یا مزمن غده تیروئید ( تیروئیدیت) و مصرف مواد ضد تیروئید می توانند ایجاد گواتر نمایند.
فقدان هورمون های تیروئیدی موجب بیماری میگزدم (Myxedema ) می شود که در آن زیر چشم ها متورم و صورت پف آلود می گردد و متابولیسم پایه تا حدود ۴۰ درصد کاهش می یابد.
هیپوتیروئیدی که در دوره های جنینی و کودکی ممکن است به علل ارثی یا اکتسابی ایجاد شود، موجب بیماری کریتینیسم(Cretinism ) می شود که در آن علاوه بر اختلال در رشد و نمو عمومی بدن، دستگاه عصبی مرکزی نیز ناقص باقی می ماند. و در صورتی که در ماههای پس از تولد درمان نشود باعث عقب ماندگی فکری و عقلی بیمار می گردد.

[ashkan.h]

بخورنخورهاي تيروييدي:


سهيلا عابدين‌پور
گفتگو با دکتر سعيد حسيني درباره بهترين رژيم غذايي براي مبتلايان به پرکاري يا کم‌کاري تيروييد
بخورنخورهاي تيروييدي

تيروييد که غده‌اي پروانه‌اي شکل و کوچک است، در جلوي گردن قرار دارد و با وجود کوچکي اندازه‌اش، نقش بسيار بزرگي در سلامت ما دارد؛ به طوري كه ترشح منظم هورمون‌‌هاي آن بسياري از اعمال بدن ما را از ميزان ضربان قلب گرفته تا ساختار پوست، تحت‌تأثير قرار مي‌دهد. وقتي ترشح هورمون‌هاي تيروييدي از تعادل خارج مي‌شوند، ما مبتلا به پرکاري يا کم‌کاري تيروييد خواهيم شد و از آنجا كه کارکرد اين غده بر عملکرد ساير دستگاه‌ها هم تأثير مي‌گذارد، ابتلا به اين اختلالات با علايمي بسياري همراه خواهد شد.....

اين هفته، در صفحه «رژيم غذايي»، سوال ما اين است که آيا با تغيير در برنامه غذايي مي‌توانيم بر شدت و ضعف اين اختلالات تأثير بگذاريم يا نه؟ دكتر سعيد حسيني، متخصص تغذيه و رژيم درماني، به اين سوال پاسخ داده‌اند.

سلامت: آقاي دكتر! آيا افراد مبتلا به بيماري‌هاي تيروييدي بايد رژيم خاصي داشته باشند؟براي کم‌کاري تيروييد يا پرکاري رژيم مشخصه‌اي وجود ندارد؛ البته عده‌اي معتقدند که چيزهايي که ما مي‌خوريم روي عملکرد تيروييد تاثيرگذار است، براي مثال وجود برخي از مواد غذايي، فعاليت اين غده را تحت تاثير قرار مي‌دهد.

سلامت: ممکن است درباره اين مواد غذايي بيشتر صحبت کنيد؟بله؛ برخي از مواد غذايي با عملکرد تيروييد تداخل دارند. اين مواد شامل کلم و خانواده اش از جمله کلم بروکلي و گل کلم، کلم پيچ و مواد ديگري نظير سويا هستند. اگر مصرف اين دسته از سبزيجات و مواد غذايي زياد باشد، مي‌تواند به مواد گوآتروژن (گوآترزا) تبديل شود و زمينه ابتلا به بيماري‌هاي تيروييدي را فراهم کند. البته بايد به اين نکته توجه کرد که همين مواد اگر پخته باشند اين اثرات را نخواهند داشت.

سلامت: آيا مي‌شود مشکلات تيروييدي را با رژيم غذايي درمان کرد؟نه؛ اگر فردي کم‌کاري و پرکاري تيروييد دارد و تصور مي‌کند که مي‌تواند با رژيم غذايي آن را درمان کند، در اشتباه است. چنين چيزي امکان ندارد، مگر در موارد خاصي که براي مثال، کمبود يد بسيار شديدي در بدن وجود داشته باشد و بدن به سمت گواتر يا کم‌کاري تيروييد مي‌رود. اين نوع کمبود را مي‌توان با اضافه کردن يد يا مصرف کردن نمک يد دار تامين کرد. اما اينکه کسي اگر کم‌کاري تيروييد داشت به جاي مراجعه به پزشک غدد به رژيم غذايي روي بياورد کار غلطي است. شايد بتوان کلسترول بالا يا قند بالا را با رژيم غذايي درمان يا کمي برطرف کرد اما مشکلات تيروييدي چيزي نيست که بتوان آن را با رژيم غذايي رفع کرد. در مورد کلسترول و قند بالا هم فرد لازم است نزد پزشک متخصص قلب يا غدد مراجعه کند و در کنار آن رژيم غذايي را هم رعايت کند. در بحث تيروييد چنين چيزي وجود ندارد. براي همين اين ذهنيت که غذا مي‌تواند دارويي براي درمان بيماري تيروييدي باشد، اشتباه است.

سلامت: پس نقش تغذيه در بيماري‌هاي تيروييدي را چگونه تشريح مي‌كنيد؟بالاخره بيماري‌هاي تيروييدي پيامدهايي دارند که اين پيامد‌ها را مي‌توان با تغذيه کم کرد؛ براي مثال، افرادي که داروهاي تيروييدي مصرف مي‌کنند، بايد مراقب زمان مصرف دارو و غذاي‌شان باشند؛ چرا که مصرف هم‌زمان داروهاي تيروييدي با برخي از غذاها در جذب دارو تداخل ايجاد مي‌کند. خوردن غذاهاي فيبري هم‌زمان با داروهاي هورموني در جذب داروها تاثيرات منفي مي‌گذارد. از طرفي، اين افراد بايد از خوردن گردوي زياد و سويا پرهيز کنند. کم‌کاري تيروييد نيز تبعاتي مثل چاقي دارد، در حالي که فرد مبتلا به پرکاري تيروييد از لاغري رنج مي‌برد، و بنابراين لازم است علاوه بر دريافت دارو تحت رژيم هم باشد. حتي بهتر است بيماران تعداد وعده‌هاي غذايي‌شان را افزايش دهند و در مقابل، از حجم هر وعده مقداري کم کنند. دريافت پروتئين نيز بايد کمي افزايش يابد. گنجاندن تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت ماکيان و ترکيب غلات و حبوبات در رژيم غذايي براي تأمين نياز پروتئيني اين عزيزان مهم تلقي مي‌شود. براي کساني که کم‌کاري تيروييد دارند و دچار چاقي هستند هم رژيم‌هايي در نظر گرفته مي‌شود که علاوه بر تامين کالري و دريافت دارو، دچار اضافه وزن نشوند.

سلامت: بهترين منبع دريافت يد در کم‌کاري ناشي از کمبود اين ماده معدني، کدام است؟اگر کم‌کاري ناشي از کمبود يد باشد، بهترين توصيه مصرف همان نمک يددار است ولي منابع ديگر يد فرآورده‌هاي دريايي هستند ماهي‌ها علاوه بر يد مملو از اسيدهاي چرب امگا3 نيز هستند.‌ جالب است بدانيد كه وجود اين نوع از اسيد چرب به جذب يد هم کمک مي‌کند؛ يعني شما با خوردن ماهي با يك تير، دو نشان مي‌زنيد!

سلامت: درباره مصرف مکمل‌ها چه‌طور؟ آيا نيازي به مصرف آنها هست؟مکمل‌ها در بهبود شرايط بيماران تاثير آنچناني ندارند. بيماران مي‌توانند با مصرف ميوه و سبزي مواد مورد نياز خود را تامين کنند ولي بايد دقت کرد در صورت مصرف مکمل‌ها يا مولتي ويتامين‌ها فاصله زماني را بين مصرف دارو و غذا رعايت کنند. مصرف هم‌زمان داروهاي هورموني و اين مواد، جذب داروها را کم مي‌کند. بنابراين مصرف مکمل‌ها بايد با فاصله دو ساعت از خوردن غذاها صورت گيرد.

سلامت: تاثير مصرف لبنيات و ميوه‌ها در کنترل پيامدهاي اين دسته از بيماري‌ها چه قدر است؟استفاده طولاني مدت از داروهاي تيروييدي موجب پوکي استخوان مي‌شود بنابراين مصرف شير و ماست در افرادي که کم‌کاري تيروييد دارند، لازم است. بارها گفته ايم كه لبنيات از بروز پوکي استخوان جلوگيري مي‌کنند. از طرفي، افرادي که دچار کم‌کاري تيروييد هستند به دليل اينکه ممکن است چاق باشند به آنها توصيه مي‌شود که بيشتر از ميوه‌ها و سبزي‌ها استفاده کنند. با اين کار هم ويتامين‌هاي ضروري‌شان تأمين مي‌شود و هم كالري كمي را دريافت خواهند كرد. در ضمن، با اينكه فيبر موجود در ميوه‌ها و سبزي‌ها خاصيت سيرکنندگي دارد اما بايد ميزان مصرف‌شان به اندازه باشد، چرا که مصرف زياد فيبر هم مي‌تواند در جذب دارو‌ها تاثير منفي داشته باشد.

خلاصه اينکه

• بيماران مبتلا به کم‌کاري تيروييد بايد از مصرف زياد مواد غذايي گوآتروژن (گوآترزا) پرهيز کنند: انواع کلم، شلغم، بادام زميني و سويا.

• سويا مي‌تواند مانع جذب کافي داروهاي تيروييد شود؛ بنابراين بايد در مصرف آن احتياط كرد.

• تنظيم کالري دريافتي براي جلوگيري از افزايش وزن نيز براي آنهايي كه به كم‌كاري تيروييد دچارند، ضروري است.

• مصرف منظم منابع غني از فيبر (سبزي‌ها و ميوه‌هايي مانند انجير، آلو، سيب و مرکبات و حتي حبوبات و غلات سبوس‌دار) براي برطرف شدن يبوست به اين بيماران توصيه مي‌شود.

• نوشيدن آب (حداقل روزي 8 ليوان) به اين بيماران توصيه مي‌شود.

[ashkan.h]

تفسیر تست های آزمایشگاهی تیروئید:

تست های اولیه و ضروری برای ارزیابی وضعیت تیروئید TSH است و مقادیر فرم آزاد هورمون T3 و T4

تست های تخصصی دیگری هم وجود دارد که بر حسب ضرورت توسط پزشک درخواست می شود

1- اگه آزمایشگاه مقادیر نرمال آزمایش شما را ننوشته از پزشکتون بخواهید که جوابتونو بده و در برگه آزمایش بنویسید

2-مقادیر طبیعی TSH بسته به سن فرق می کنه ولی معمولا بین نیم تا 5.5 هست

3- اگر مقدار TSH شما کمتر از نرمال باشه احتمال داره دچار پرکاری تیروئید باشین

4- اگر مقدار TSH شما بیشتر از نرمال است احتمال دارد دچار کم کاری تیروئید باشین

[ashkan.h]

روزهاي‌طلايي براي پيشگيري از معلوليت ذهني :

كم كاري مادرزادي تيروئيد، بيماري است كه در اثر نقص در توليد يا عملكرد ترشحات اين غده ايجاد مي‌شود كه موجب عوارض جبران‌ناپذير مغزي به ويژه كم هوشي در مبتلايان مي‌شود.
براساس بررسي‌هاي انجام شده ميزان بروز كم كاري مادرزادي تيروئيد در كشور ما، 4 برابر جهان است. طبق اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي از هر400 نوزاد متولد شده يك نفر به كم‌كاري مادرزادي تيروئيد مبتلاست كه دچار عوارضي مانند عقب‌ماندگي ذهني، ناشنوايي، لالي، كم‌هوشي و كوتاهي قد مي‌شود.

نوزادان مبتلا به كم‌كاري تيروئيد معمولاً سالم به نظر مي‌رسند و هيچ‌گونه علامتي از بيماري ندارند، در واقع اين بيماري بدون علامت است و زماني كه علائم عقب‌ماندگي ذهني ظاهر مي‌شود، درمان بي‌فايده است.

اما نكته بسيار قابل توجه در خصوص اين بيماري آن است كه پيشگيري از عقب‌ماندگي ذهني تنها در صورتي امكان‌پذير است كه بيماري در بدو تولد يا در روزهاي نخستين زندگي تشخيص داده شود و درمان گردد.

در واقع اگر شروع درمان براي نوزادان مبتلا به كم‌كاري تيروئيد تا قبل از يك ماهگي آغاز شود، آنان در آينده هيچ مشكلي از نظر بهره هوشي يا iq نخواهند داشت. طبق تحقيقات اداره غدد مركز مديريت بيماري‌ها اگر زمان شروع درمان مبتلايان به اين بيماري به تعويق بيفتد و از سه ماهگي به بعد شروع شود، نوزاد 70 تا 80 درصد از بهره‌هوشي خود را از دست مي‌دهد و اگر درمان تا 6 سالگي شروع نشود ميزان بهره هوشي كودك به صفر مي‌رسد.

بنابراين آنچه كه خانواده‌ها بخصوص پدر و مادراني كه تصميم به بچه‌دار شدن دارند، بايد بدانند اين است كه تنها با انجام يك آزمايش ساده خون، آن هم در بدو تولد كه با گرفتن چند قطره خون از پاشنه پاي نوزاد، انجام مي‌شود، مي‌توان از داشتن يك كودك عقب‌مانده ذهني جلوگيري كرد و تا آخر عمر متحمل بار لطمات سنگين روحي و رواني و نيز هزينه‌هاي اقتصادي ناشي از نگهداري و درمان كودك عقب مانده ذهني نشد.

حال كه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، طرح غربالگري كم‌كاري مادرزادي تيروئيد را با هدف درمان و پيشگيري از عوارض اين بيماري و شناسايي و كنترل نوزادان مبتلا به كم كاري مادرزادي تيروئيد آغاز كرده است، موفقيت اجراي اين طرح را مرهون همكاري نزديك خانواده‌ها و مراجعه به موقع آنان به مراكز بهداشتي- درماني مي‌داند.

خانواده‌ها بايد آگاه باشند كه براي پيشگيري از عوارض كم‌كاري مادرزادي تيروئيد، نوزاد خود را 3 تا 5 روز بعد از تولد به مراكز بهداشتي، درماني ببرند چراكه بهترين زمان انجام آزمايش براي تشخيص اين بيماري روز سوم تا پنجم بعد از تولد نوزاد تشخيص داده شده است.

در واقع هم‌اكنون همه بيمارستان‌ها اعم از دولتي و غيردولتي، هنگام ترخيص مادر از بيمارستان، به وي ليستي از مراكز بهداشتي- درماني كه در آنها آزمايش كم‌كاري مادرزادي تيروئيد انجام مي‌شود، مي‌دهند ولي بردن به موقع نوزاد به مراكز بهداشتي- درماني در اختيار والدين است.

بد نيست بدانيم طبق آخرين آمار مركز مديريت بيماري‌هاي وزارت بهداشت، در نتيجه غربالگري از 130 هزار نوزاد و تشخيص به موقع نوزادان مبتلا به كم‌كاري مادرزادي تيروئيد، از عقب‌ماندگي ذهني 300 نوزاد پيشگيري شد.اميد است كه خانواده‌ها، با همكاري، همراهي و مشاركت خود، در طرحي كه براي سلامت تك تك فرزندان جامعه در حال اجراست، جامعه را در داشتن انسان‌هايي سالم ياري كنند.